KirkçEŞme tesisleri

Bibi. S. H. Eldem, Türk Evi, I, 264-268; Erde-nen, Boğaziçi Sahilhaneleri, II, 212-216.

TÜLAY ARTAN

KONUT

Barınmak ve günlük yaşamı içinde sürdürmek amacıyla kurulmuş ve düzenlenmiş yapı.

Konut, İstanbul'da tarih boyunca önemli bir konu olmuş; çeşitli dönemlerdeki iskân politikalarının ve iç göçlerin neden olduğu nüfus artışları, doğal afetler, savaşlar konut ihtiyacı yaratırken, kentin kültürel ve ekonomik zenginlikleri konut üretiminin belirleyicileri olarak rol oynamıştır.

Bizans Dönemi

II. Teodosios döneminde (408-450), Kons-tantinopolis'in 14 mahallesini anlatan Latince yazılmış Notitia Urbis Constantino-politanae'det-*) kentte 4.388 evin (domus) yer aldığı yazılıdır. Şehir alanı, Roma şehir planlamacılığının devamı olarak ev toplulukları oluşturan "insulae"lere (adacıklara) bölünmüştür. Evlerin zemin katı "pe-ristiT'li Roma evlerinde olduğu gibi, bir orta avlunun (atrium) etrafında düzenlenmiştir. Avluyu çevreleyen odalar evin dış duvarım oluşturur. Genelde tek katlı olan erken Bizans evlerinde mutfak, tuvalet, banyo ve ısıtma sistemleri de geliştirilmiştir (bak. ev mimarisi).

7. yy'dan sonra, evin ana yaşam bölümü, "atrium"dan üst katlardaki cumbalı salonlara geçmiştir. Orta halli aileler evlerinin zemin katlarını işyeri (ergasterion) olarak da kullanmaya başlamışlardır. Mal sahipleri evlerinin zemin kadarını ticari a-maçlarla kiraya da verirlerdi. Böylece mahalle aralarında ekmek fırınları, hamamlar ve zanaat atölyeleri gelişmiştir.

Bizans'ta evler genellikle tek veya iki katlıdır. Ancak yazılı kaynaklarda 100 Bizans kademini aşan (29,5 m) binalardan ve beş kadı evlerden de bahsedilir. 380'de Havariyun Kilisesi'nden Ayasofya'ya yönelen bir dini alayı anlatan Nazianzus'lu piskopos Gregorios kendisine evlerin ikinci ve üçüncü katlarından bakan seyircilerden söz etmektedir. İnsanların iç içe yaşadığı bu evlerde oturanlar arasında komşu kavgaları da oldukça yoğundu. 6. yy'