KirkçEŞme tesisleri

KÜÇÜK ABDULLAH BABA TEKKESİ

bak. PERİŞAN BABA TEKKESİ

KÜÇÜK AYASOFYA CAMÜ

Eminönü İlçesi'nde Cankurtaran ile Kadırga semtleri arasında, Marmara surlarının i-çinde yer alır. II. Bayezid döneminde (1481-1512) Darüssaade Ağası Hüseyin Ağa tarafından Sergios ve Bakhos Kilisesi'nden cami ve zaviyeye dönüştürülmüştür.

Sergios ve Bakhos Kilisesi'nin I. İustini-anos (hd 527-565) tarafından, tahta çıkışı-

nın hemen ardından yaptırıldığı bilinmektedir. Evvelce yakınında Hormisdas Sarayı adı verilen, Büyük Saray'ın bir pavyonu bulunuyordu. Ayrıca burada Havari Petrus ile Paulus adlarına sunulmuş bazilika tipinde bir kilise yapılmıştı. İustinianos bu bazilikanın kuzeyine bitişik şekilde Küçük Ayasofya Camii olan kiliseyi 530'a doğru inşa ettirmiştir. Müşterek bir avluya sahip bulunan bu kilisenin bitişiğinde Monofi-zit tarikatının da bir manastırı vardı. Söylentiye göre I. îustinianos, amcası I. İus-tinos (hd 518-527) aleyhine bir ayaklanmaya karıştığı için cezalandırılacakken, azizlerden Sergios ve Bakhos'un İustinos' un rüyasına girerek lehinde tanıklık etmeleri nedeniyle kurtulmuş ve imparator o-lunca da şükran borcunu ödemek üzere bu azizlerin adına kiliseyi yaptırmıştır. Büyük Saray'a(->) yakınlığı nedeniyle bir saray kilisesi olduğu ileri sürülür.

Kilise, cami haline getirilirken üzerinde bazı değişiklikler ve ilaveler yapılmış, avlusunun etrafına zaviye hücreleri eklenmiş ve kuzey tarafına da kurucusu Hüseyin Ağa' nın türbesi inşa edilmiştir. Küçük Ayasofya Camii'nin, istanbul Vakıfları Tahrir Defteri'ne göre, 913/1507 tarihli bir vakfiyesi vardır. Caminin evkafı olarak, yakınındaki çifte hamamla Ayasofya yakınındaki iki han gösterilmiştir. Çeşitli belgeler Hüseyin Ağa'nın Amasya'nın Sonisa Kö-yü'nde ve Edirne'de evkafı olduğunu gösterir. Hüseyin Ağa bilinmeyen bir sebepten dolayı 1510'a doğru idam edilmiştir. Hüseyin Ayvansarayî'nin Hadîkatü'l Cevâmi adlı eserinden öğrenildiğine göre caminin önünde 36 hücreli ve avlusuna üç kapıdan girilen bir zaviye vardır ve caminin şadırvanı ile mektebi Sadrazam Ahmed Paşa tarafından 1153/1740'ta yeniden yaptırılmıştır. Bu şahsın 1740-1742 arasında l yıl 10 ay kadar sadrazamlıkta bulunan Nişancı Ahmed Paşa olduğu tahmin edilebilir. Yine aynı kaynakta camiye bitişik olmayan minarenin Sadrazam Mustafa Paşa tarafından yeniden yaptırıldığı, yapının eski ve kullanılmayan kapısının Şehrizade Mehmed Said Efendi tarafından yeniden açtırılarak kapı yakınında duvara bir musluk yerleştirildiği öğrenilmektedir.

Topkapı Sarayı Arşivi'ndeki belgelerden Küçük Ayasofya Camii'nin 1648 ve 1763 depremlerinde zarara uğradığı anlaşılmaktadır. Yapı 1247/1831'de tamir görmüştür. 1860'larda cami ile surlar arasından tren yolu geçirilmesi nedeniyle burada bazı to-pografik değişiklikler ortaya çıkmış, cami avlusu bir geçit olarak kullanılmaya başlanmış, cami ile zaviye-medrese bölümleri birbirinden ayrı kalmıştır. Önce tek hat halindeyken sonra çift hata dönüştürülen demiryolu, binaya yakınlığı nedeniyle bu tarihi esere büyük ölçüde zarar vermiştir. Küçük Ayasofya Camii zaviyesi sonradan medrese haline getirilmiştir. Ha-dîka'da 36 hücresi bulunduğu belirtilmişken bugün sadece 24 hücre mevcuttur. Minare yakınında, hücrelerden daha büyük olan bölümün bir sıbyan mektebi olduğu bilinmektedir. Eski fotoğraflarda bu mektebin ahşaptan yapılmış bir ikinci ka-