KirkçEŞme tesisleri

KÜÇÜKARMUTLU

Boğaziçi'nin Rumeli yakasında Baltalima-nı sırtlarında yerleşim yeri.

Boğaziçi'nin batı kıyılarında Bebek Ko-yu'nun kuzeyine ve Rumelihisarı'nın batısına düşen Hisartepe ve çevresindeki sırtlarda, Boğaziçi Üniversitesi ve Kampusu, Hisarüstü adı verilen mahalle, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi, Etiler'in doğu kesimleri yer alır. Buranın kuzeyindeki belden Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün çevre yolu geçer. Yolun hemen kuzeyinde arazi yeniden yükselir ve ikinci bir tepeden sonra, doğu-batı istikametinde akan Baltali-manı Deresi'ne iner. Yerleşim öncesinde geneliyle Armutlu denilen yer bugün söz konusu çevre yolunun geçtiği vadinin kuzeyine, Baltalimanı Deresi'nin ise güneyine düşen tepenin yamaç ve sırtlarıdır. Bu yörenin doğu kesiminde Boğaziçi'ne hâkim yamaçlar bulunmaktadır. Buralar hem otoyolun geçtiği geniş açıklığa baktığından, hem de Bebek Koyu'nun kuzeyinde bir burun gibi çıkıntı veren kıyı çizgisinin üst kısımlarım oluşturduğundan güzel bir yerdir ve Boğaziçi sırtlarına dahildir; nitekim resmi deyimle "öngörünüm bölgesi" içinde kabul edilmektedir. Armutlu'nun doğu kesimi bugün adı Küçükarmutlu olan yerleşmedir. (Armutlu adı da yörenin batısına düşen yerleşim mahalline verilen addır.) Küçükarmutlu mevkiinde önceleri yer yer çiçek seraları bulunmaktaydı. Daha sonra burada evsaflı mıcır elde etmeye elverişli kalkerin bulunduğu anlaşılınca, geniş ta-şocakları açıldı, ocakların işletilmesi Fatih Sultan Mehmet Küprüsü ve ikinci çevre yolu tamamlanıncaya kadar sürdü.

1980'lerin ikinci yarısında taşocakları kapatıldı ve hemen kısa bir süre içinde kaçak yapılaşma başladı.

Kamu arazisi üzerinde ve yasalara ay-kın bir biçimde yapılan bu binalar, hem Sarıyer hem de büyükşehir belediyesi tarafından birkaç kez yıkılmak istendi ve ba-

zıları yıkılabildi ise de sonuçta belediye yönetimleri ile Boğaziçi'nin korunmasında, nâzım planında yetkili komisyonlar yenik düştüler, kaçak yapılaşma işlerini çevirerek büyük meblağlar kazanan çevre ya da kişiler kudretlerini göstermiş oldular. Başlangıçta yapılan derme çatma binaların yerine sağlamları inşa edildi, tek katların üstüne ikinci, üçüncü katlar çıkıldı ve Boğaziçi'ne hâkim tepelerden birisinde daha, yasadışı yollardan yapılmış çirkin binalar kondurulmuş, böyle bir yerleşim birimi peydahlanmış oldu.

Küçükarmutlu, henüz bir semt ya da mahalle bile değildir. Sayısız benzerlerinden biri olduğu için kendine özgü hiçbir özelliği de yoktur, ama mevkiiyle, ortaya çıkışıyla İstanbul'da çarpık kentleşmenin, yasal olmayan yapılaşmanın karakteristik örneklerinden biridir; aynı zamanda kentin, ona ait gerek doğal, gerekse insan eliyle yapılmış güzelliklerin nasıl ve niçin korunamadığının bir göstergesidir.

İSTANBUL