KirkçEŞme tesisleri

LEON VI

202

203

LETÂİFNAME

İoannes Skilitzes kroniğinde yer alan bir minyatürde ölüm döşeğindeki VI. Leon.

Dicîionary ofByzantium

düzenleyerek Ekloga adıyla yayımladı. Aile, miras ve ceza hukukuna ilişkin bu derlemelerle kadınların ve çocukların hakları artırılıyor, buna karşılık ceza hukukuna İustinianos'un dahil etmediği Doğu âdetlerinden uzuv kesme, kör etme, saç kesme ve yakma gibi acımasız cezalar ekleniyordu. Leon ayrıca başta "quastor"lar (yargıç) vb memurların rüşvet almasının önüne geçmek için hepsine maaş bağladı.

isa'nın tek doğası olduğuna inanan bir monofizit olarak 726'da tasvirlere tapınmayı yasaklayan İkonoklazma(->) dönemini başlatan Leon, imparatorluğu bir a-sırdan fazla sosyal ve ekonomik kargaşa içinde yaşatacak dönemin mimarıydı.

18 Haziran 741'de öldüğünde yerine oğlu V. Konstantlnos geçti. Mezarı Havariyim Kilisesi'ndeydi(->).

Bibi. G. Ostrogorsky, "Ober die vermeintliche Reformatâtigkeit der Isaurier", Byzantiniscbe Zeitschrift, S. 30 (1929-1930), s. 394-400; Ostrogorsky, Bizans, 145-153; V. Grumel, "Ca-use et date de l'annexion de l'Illyricum ori-ental, de la Sicile et de la Calabre au patriarcat byzantin", Recherches de science religieuse, S. 60 (1952), s. 191-200; S. Gero, Byzantine Iconoclasm during the Reign ofLeo III, Lo-uvain, 1973; K. Schenk, Kaiser Leon III, Halle, 1880.

AYŞE HÜR

LEON VI

(19 Eylül 866, Konstantinopolis ? - 11 Mayıs 912, Konstantinopolis) Bizans imparatoru (hd 886-912).

I. BasileiosC-») (hd 867-886) ile ikinci karısı Eudoksia îngerina'nın oğlu olan Leon, "Bilge" ya da "Filozof" lakaplarıyla a-nılmış, derin kültürü yüzünden daha sonraki kuşaklarca peygamber gibi kabul e-dilmiştir. Verimli bir kanun yapıcı, ateşli bir hatip, güçlü bir ilahiyatçı idi.

Leon'un en önemli faaliyetlerinden biri I. Basileios'un hazırladığı "Prokherion" ve "Epanogoge" adlı yazılı yasaların geliştirilerek Basilika adı altında toplanması-dır. Büyük olasılıkla 888'de tamamlanan yasa derlemesi 60 kitaptan oluşuyordu. Tam şeklini ancak 13. yy'da kazanan Basilika, kilise hukuku ve medeni hukuk alanlarında ortaçağ Bizans devletinin en büyük kanun koleksiyonu olmakla beraber tarihsel bilgiler açısından yetersizdir. Leon'un 113 fermanını kapsayan Novella'lan ise

günün koşullarını aktarması açısından daha iyi kaynaklardır.

Leon'un Taktika'sı olarak tanınan bir taktik ve strateji kitabı ise Arap tehlikesine karşı, karaların ve denizlerinin savunması konularında alınacak askeri ve diğer tedbirleri içeriyordu. Taktika, 10. yy'dan itibaren askeri konularda en önemli referans kitabı haline geldi ve başka taktika' lara kaynaklık etti. Leon'un yayımladığı kitaplardan biri de Konstantinopolis'teki ticaret ve zanaat yaşamı hakkında en ö-nemli kaynaklardan biri olarak kabul edilen Eparhos Kitabi dx (bak. Eparhos tes Poleos). Ayrıca, Fileteos adlı biri tarafından 899'da yazılan ve saray seremonileri ve ziyafetleriyle, unvanlar hakkında değerli bilgiler içeren Kletorologion adlı kitap da Leon döneminin yazım faaliyetlerine örnektir.

Buna karşılık Leon'un dış politikaları pek başarılı olmadı. 896'da Bulgar Kralı Simeon, Bizans ordusunu yendi. 902'de Bizans'ın Sicilya'daki son üssü Taormina kaybedildi, 31 Temmuz 904'te Trablus Emiri Leon, Teselya'yı (Selanik) işgal etti. Araplar şehri terk ederken büyük bir katliam yaptıktan sonra çok sayıda esir ve ganimetle ayrıldılar. 907'de Rus Prensi Oleg bir donanma ile başkenti sardı ve Konstantinopolis'te yaşayan Rus tüccarlarının durumunu düzelten bir antlaşma imzalattı. Son olarak 911 ve 912'de Himerios komutasındaki Bizans donanması Trablus-lular karşısında başarısızlığa uğradı. Rus askerlerinin Varaeg Birlikleri adıyla Bizans ordularında görev almaya başlamaları bu seferin sonucudur.

Dış siyasette uğranan başarısızlıklara Leon'un dört kez evlenmesinin doğurduğu dinsel konular da eklenmiştir. Leon genç yaşta evlendiği Teofano'nun 897'de ölümü üzerine, 898'de dönemin güçlü adamı Zautzes'in kızı Zoe ile, onun da 899'da ölmesiyle, 900'da Eudoksia Baiana ile evlendi. Bu sonuncu evlilik Bizans kilisesinin kurallarına ve devletinin geleneklerine açıkça aykırı idi. Fakat Leon'un talihsizliği devam etti ve Eudoksia da 901'de veliaht bırakmadan öldü. Bunun üzerine Leon, Zoe Karbonopsina ile dördüncü evliliğini yapmaya kalkınca kilisenin ve devlet ileri gelenlerinin tepkisi büyük oldu. Zoe 905'te bir erkek çocuk doğurunca,

Patrik N. Mistikos çocuğu, ancak Leon'un Zoe'yi terk etmesi koşuluyla vaftiz etti. Fakat Leon vaftizin hemen ardından Zoe'yi imparatoriçe ilan etti. Bizans kilisesine karşı destek sağlamak amacıyla Papa III. Ser-gios'tan bir izin belgesi alan Leon'un, Patrik Mistikos'u istifa ettirerek yerine Eut-himios'u geçirmesi Bizans kilisesinde ö-nemli bir ayrılığa neden olmuştu (bak. kon-siller).

VI. Leon dönemini betimleyen en kapsamlı eser, Madrid'deki Skilitzes Yazma-/«rz'dır. Öte yandan Leon'a ait olup olmadığı konusunda tartışmalar yaratan en ünlü mozaik pano, Ayasofya'nın merkez kapısı üzerinde görülebilir.

Bibi. A. Vogt, "La jeunesse de Leon VI le Sa-ge", Revue historique, S. 174 (1935), s. 389-428; C. Mango, "The Legend of Leo the Wise", Zbornik radova Vizantolo skog Instituta, S. 6 (1960), s. 59-93; J. Irmscher, "Die Geştalt Le-ons VI. deş Weisen in Volkssage und Histo-riographie," Beitrâge zur byzantinischen Ges-chichteim9.-HJahrhundert, Prag, 1978, s. 205-224; R. Cormack, "Interpreting the Mosa-ics of S. Sophia at istanbul", Art History, S. 4 (1981), s. 138-141; M. Mitard, "Le pouvoir im-perial au temps de Leon VI", Melanges DiehlI, Paris, 1930, s. 215-23; V. Grumel, "La chro-nologie deş evenements du regne de Leon VI", Echos d'Orient, S. 35 (1936), s. 5-42; P.' Noaille-A. Dain, Leş Novelles de Leon W le Sa-ge, Paris, 1944; Ostrogorsky, Bizans, 217-242.

AYŞE HÜR