KirkçEŞme tesisleri

KİTAP FUARLARI

İstanbul'da kitapçılar eskiden beri, müşteriye kitabı tetkik ettikten sonra almak olanağını tanımayan, küçük dükkânlarda yerleşmişti. Büyük alana yayılmış ve çok ki-

Her yıl kasım ayında TÜYAP tarafından düzenlenen İstanbul Kitap Fuarı'ndan bir görünüm.

TÜYAP Arşivi

sinin aynı anda dolaşmasına izin verecek kitapçılar bir ya da ikiyi geçememişti. 1970' lerin sonlarına kadar zaman zaman çıkarılan kitap yayın dergileri de hep kısa ö-mürlü oldu, bu yüzden meraklılar yayınlardan ancak gazete ve dergilerdeki perakende yazûat ve kitapçıların mekânlarının izin verdiği oranlarda haberdar olabiliyorlardı. Kitapçıların rekabeti birbirinin kitabını teşhiri engellediği gibi, 1960'lardan i-tibaren siyasi eğilimlerin yan yana gelmeme tutkusu da bütüne ulaşma imkânım sınırladı.

1930'larda İstanbul Halkevi'nin girişimiyle bir-iki kez Beyazıt'ta üniversite bahçesinde ve Galatasaray Lisesi bahçesinde düzenlenen "kitap panayırları" sayılmazsa ilk kez 1982'de bir sergi alanı içinde çeşitli yayınevlerinin eserlerini sunma fikri belirdi. "TÜYAP" adlı fuarcılık şirketinin girişimiyle ilki 1982'de Etap Marmara (bugün The Marmara) Oteli'nde düzenlenen kitap fuarı, askeri rejimin sona ermesiyle hızlı bir gelişme gösterdi. Katılan yayınevi sayısı 1986'da 63'ten 1988'de 110'a, 1991'de 152'ye, 1992'de 230'a, 1993'te 235'e erişti. Bu artışta, birbirinin en karşıtı eğilimlerin de bir fuar çerçevesinde bir arada bulunmayı hazmetme düzeyine varmaları etkili olmuştur. Bir giriş bedeli ödeyerek fuarı ziyaret eden kitapseverlerin sayısı da aynı şekilde hızla arttı. 1986'da bu sayı 38.000 iken 1988'de 135.000, 1991'de 152.000, 1992'de 204.000, 1993'te 230.000 oldu. işin sadece kitap satmaktan çıkarılıp, yerli ve yabancı yazarların imza günü yapmaları, dinleyicilerin sorularıyla katıldıkları konuşmalar, açıkoturumlar, paneller düzenlenmesi, fuara gerçek bir kültür şenliği niteliği kazandırdı.

TÜYAP dışında, başka şirketlerce ve Beşiktaş, Şişli gibi belediyelerin de katkısıyla daha küçük çaplı kitap fuarları da düzenlenmeye başladı. Cumhuriyet gazetesi de haftalık kitap eki ve kurduğu kitap kulübü ile gelişmeye büyük katkıda bulundu. Bütün bu girişimlerin başarısı, sayıları giderek artan dini kitap yayımcılarını

müzayedesi tespit edilmiş, bunların sahipleri ve satış şekilleri hakkında bilgi verilmiştir. Tereke defterlerinden edinilen bilgilere göre müzayede yoluyla kitap satışları yalnızca Sahaflar Çarşısı'nda yapılmaz, mahkeme kararıyla ya da vârislerinin isteği üzerine tereke sahibinin mensup olduğu resmi dairede, bazen de ikametgâhında yapıldığı olurdu. Eski müzayedelerin bir gün içinde yapılmadığı, haftanın belli günlerinde saat de verilmek suretiyle satışa devam edildiği tereke defterlerinden ve gazete ilanlarından anlaşılmaktadır.

Sahaflar Çarşısı'nda müzayedeler salı günü yapılırdı. Bu çarşıdan her zaman a-lışveriş eden Ibnülemin Mahmud Kemal Inal(->), her salı buraya uğradığını ve çarşı kâhyasının elinde dolaştırıp pey topladığı kitaplardan hiç olmazsa birkaçını satın aldığını belirtir.

Bugünkü Sahaflar Çarşısı'nda da zaman zaman çarşı esnafı arasında, kitap meraklılarına açık müzayedeler düzenlendiği bilinmektedir. Ancak günümüzde yapılan kitap müzayedeleri tereke satışlarından çok bazı kitabevlerinin bir araya getirdiği kitapları açıklamalı kataloglar hazırlayarak satışa sunması biçiminde düzenlenmektedir. Bu tür kitap müzayedelerini 10 yıl önce Librairie de Pera (Beyoğlu Kitapçılık) başlatmıştır. Kitabevi 1985-1994 arasında 15 "Antika Kitap Müzayedesi" düzenlemiştir.

Bu kitabevini izleyen Alâattin Eser Kitabevi ve Yayınevi, 1988-1994 arasında 9; Liberal Yazılı ve Basılı Eserler Ltd., 1988-1990 arasında 3; Muhsin Kitabevi, 1990-1991 arasında 3 kitap müzayedesi düzenlemişlerdir. Ayrıca Isis Kitabevi ve Çelik Gülersoy da l'er kez müzayede düzenleyerek bu tür etkinlikler içinde yer almışlardır.

Müzayede geleneğini günümüz kitapçılarından daha önce başlatmış olan eski para, pul ve kartpostal ticaretiyle uğraşan kuruluşlar da eski kitaba ilgi göstermeye başlamışlar, bunlardan Kadıköy Numisma-tik, Burak Pulevi ve Levant adlı kuruluşlar müzayedelerinde kitaba da yer vermişlerdir.

Bibi. İnal, Türk Şairleri, 627-628, 816-817; O. F. Köprülü, "Ahmed Vefik Paşa Kütüphane-si'nin Katalogu Hakkında", Türk Kültürü, S. 100 (Şubat 1971), s. 306-310; İ. G. Kayaoğlu, "Kitap Müzayedeleri", Alâattin Eser Kitabevi ve Yayınevi Kitap Müzayedesi Katalogu, no. 4, İst., 1991, s. 20-21; A. T. Kut, "Terekelerde Çıkan Kitapların Matbu Satış Defterleri", Müteferrika, S. 2 (Bahar 1994), s. 3-24.

M. SABRİ KOZ