KirkçEŞme tesisleri

MAMAS (AYİOS) SARAYI VE HİPODROMU

Bugünkü Beşiktaş'ta, saray, yarım daire şeklinde bir revak, hipodrom ve kiliseden oluşan Bizans dönemine ait yapılar kompleksi. Günümüze hiçbir kalıntısı ulaşmamıştır.

Ortaçağa ait kaynaklara göre, Mamas Sarayı İmparator I. Leon (hd 457-474) tarafından yaptırılmıştır. Leon, 46l'de Konstan-tinopolis surları içinde çıkan büyük bir yangından sonra, 6 ay süre ile Beşiktaş yöresine taşınmıştı, imparatorun bu bölgeye gelmesinin rastlantısal olmadığı, burada en azından bir imparatorluk villasının ya da Aziz Mamas adına yapılmış bir kilisenin daha önceden var olduğu sanılmaktadır.

Sarayın önündeki liman ve revak ise Le-on'un eseri olabilir. Saray kompleksinin yakınındaki Ihlamur Deresi'nin üzerinde, 12 kemerli büyük bir taş köprü vardı.

Kaynaklara göre, Mamas Sarayı 8. ve 9. yy'larda yazlık saray olarak kullanıldı. 813' te başkente dek gelen Bulgar akıncıları, Mamas Sarayı'nı talan ettiler ve yakıp yık-tılarsa da yapı sonradan onarıldı. Sarayda kaldığı ve hipodromda yarışlar düzenlediği bilinen son imparator ise III. MihaeP dir (hd 842-867). imparator I. Romanos Le-kapenos döneminde (920-944) Mamas Sarayı, yazlık ikametgâh olmaktan çıkarılarak, güvenlik nedeniyle kente girmelerine izin verilmeyen Rus tüccarları için misafirhane olarak kullanıldı.

Aziz Mamas Kilisesi'ne ilişkin son bilgi ise, 12. yy'ın ortalarına aittir. 1147'de, II. Haçlı Seferi'ne katılan orduların, Asya yakasına geçmek üzere buradan gemilere bindikleri bilinir.

Mamas Sarayı'na ait son kalıntı, Dip-lokionion(->) diye anılan çifte sütunlardı. Bugünkü Barbaros Hayreddin Paşa Tür-besi'nin(->) olduğu yerde, 16. yy'a kadar varlıklarım sürdüren sütunların, türbenin temeline katıldığı sanılmaktadır.

Bibi. J. Pargpire, "Leş Saint-Mamas de Cons-tantinople", İsvestiya Russkaga Arkeologiçeska-ga İnstituta v Konstantinopole, S. 9 (1904), s. 261-316; Janin, Constantinople byzantine, 195-196; A. Berger, Untersuchungen zu den Pat-ria Konstantinupoleos, Bonn, 1988, s. 695-701. ALBRECHT BERGER

Mamas Sarayı'mn adandığı Ayios Mamas'ı (ayaktaki) gösteren bir minyatür. Patrikhane Kütüphanesi, MS 16