KirkçEŞme tesisleri

MANİSALI MEHMED PAŞA CAMÜ

bak. ATP AZARI TEKKESİ

MANUELI KOMNENOS

(28 Kasım 1118, Konstantinopolis - 24 Eylül 1180, Konstantinopolis) Bizans imparatoru (hd 1143-1180).

Cesur ve dirayetli bir asker, iyi bir diplomat, cüretkâr bir devlet adamı olmasına rağmen, Roma Imparatorluğu'nu yeniden kurmak amacıyla yürüttüğü politikalar başarısızlıkla sonuçlandı. Fakat İkinci Haçlı Seferi, onun ustalığı sayesinde Konstanti-nopolis'e zarar vermeden savuşturuldu (bak. Haçlı seferleri).

II. İoannes Konınenos'la(->) (hd 1118-1143) Macar Prensesi Eirene'nin oğludur. İoannes'in büyük oğulları Aleksios ile Andronikos'un 1142'de ölmüş olmaları nedeniyle taht babasının vasiyeti üzerine Ma-nuel'e kalmıştı. O sıralar Kilikya'da (Çukurova) bulunan Manuel 27 Haziran'da başkente ulaşmasına rağmen, ağabeylerinden İsaakios'un muhalefeti yüzünden ancak 28 Kasım'da taç giyebildi. Cesareti, şövalye ruhu ve yeniliklere açık oluşuyla Komne-nos Hanedanı'mn(->) en özgün üyelerinden biri olan Manuel, Avrupa tarzı eğlenceler ile spor karşılaşmalarına düşkünlüğü ve Batılı prenseslerle yaptığı evlilikler yüzünden Latinofil (Latinsever) diye nitelendirilmiştir.

I. Manuel, Alman Kralı III. Konrad'ın baldızı Bertha von Sulzbach (sonra Eirene) ile evlenerek Normanlara karşı bir ittifak kurmayı denedi. 1147'de Alman Kralı III. Konrad ve Fransa Kralı VII. Louis'in komutasında başlayan İkinci Haçlı Seferi, bu evlilik sayesinde başkent Konstantinopolis talan edilmeden atlatıldı. Alman tahtına I. Friederich Barbarossa'nm (Kızılsakallı Fri-edrich) geçmesiyle ittifak planları geri tepti. Çünkü Barbarossa da Manuel gibi bir dünya imparatorluğu kurmayı düşlüyordu. Manuel'in 1155-1157 arasında İtalya Yarı-madası'nı işgal girişimleri de boşa çıktı. Macar taht kavgalarına karışan Manuel, Macar veliahtı Bela'yı, Aleksios adı ve o dönemde imparatordan hemen sonra gelen "despotes" unvanı ile şereflendirdiyse

I, Manuel Komnenos'un monogrammı taşıyan sikke (ön ve arka yüz). H. G. Goodacre, A Handbook for the Coinanage ofthe Byzantine Empire, Londra, 1928-1933

de, bir oğlunun doğması yüzünden unvanı geri aldı. Sonraki yıllarda Macar tahtına oturacak olan Bela-Aleksios sayesinde Bizans'ın bu topraklardaki etkisi güvence altına alınmış oluyordu. Barbarossa'ya karşı Lombardlara para yardımında bulunan Manuel, 1170'te İngiltere Krallığı ile de diplomatik ilişkiler geliştirdi.

Selçuklularla da dostane ilişkiler oluşturmayı amaçlayan Manuel, II. Kılıç Ars-lan'ı Il62'de 3 ay süreyle Konstantinopo-lis'te misafir etti ve Bizans ordusunda Selçuklu askerlerine yer verdi. Fakat iyi ilişkiler uzun sürmedi ve 1176'da Miriokefalon' da Bizans ordusu Selçuklu ordusunca kılıçtan geçirildi.

Manuel zamanında Venedik'le ilişkiler de kötüye gitti. Buna karşılık Cenevizliler^) 1169'da, PisahlarC-0 ise 1170'te başkentte koloni kurma hakkını elde ettiler. 12 Mart 1171'de Konstantinopolis'te yaşayan Venediklilerin tümü tutuklandı ve malları müsadere edildi. Venedik'in bu cilaya gösterdiği tepki Kios (Sakız) ve Les-bos (Midilli) adalarını yakıp yıkmak oldu, böylece yaklaşık 10 sene boyunca Bizans-Venedik ilişkileri kesintiye uğradı.

Manuel'in iç politikaları bazı güçlükler yaşadı. Bizzat yakın akrabaları tarafından muhalefete uğrayan Manuel, kardeşi İsa-akios, bir başka kardeşinin dul karısı Eirene Komnene ve gelecekteki imparator Andronikos (I.) tarafından tahttan edilme gayretlerine maruz kaldı. Manuel Ortodoks kilisesini bazı hiziplere karşı destekleyerek arkasına almaya çalıştı ve hattâ 1166 konsilinin bir belgesine göre kendisi de rahip oldu. İsa'nın adlarından biri olan Emmanuel ile kendi adı arasındaki benzerlikten yararlanarak bir sözcük oyunu yapıp bastırdığı paralarda Emmanuel adını kullandı. Fakat Patrik III. Mihael, ondaki Batı hayranlığını ve Müslümanlarla uzlaşma gayretlerini onaylamayınca, Manuel geri çekilmek zorunda kaldı.

Manuel, ilk karısı Bertha'nın ölümünden sonra ikinci evliliğini Antiokheia'lı Ma-ria ile yaptı. Sanatçıların ve felsefecilerin koruyucusu olarak "hipatos ton filosofon" unvanını yeniden ihdas etti. Başkentteki Ayios Mokios Manastırı'nın yemekhanesinde olduğu gibi birçok binayı mozaiklerle süsledi. Blahernai Sarayı ve Büyük Saray'da birer triklinium inşa ettirdi. Bu yapılar tarihi olayları betimleyen sahnelerle resimlendi.

Manuel'in ölümüyle yerine 12 yaşındaki oğlu II. Aleksios geçti. Böylece görü-

nüşte de olsa parlak bir dönemi, Bizans devletinin çöküş evresi izleyecekti.

Bibi. P. Lamma, Comneni e Saufer, c. 2, Roma, 1955-1957; R. Hiestand, "Manuel I. Komnenos und Siena", Byzantiniscbe Zeitschrift, S. 79 (1986), s. 29-34; P. Magdalino-R. Nelson, "The Emperor in Byzatine Art of the Twelfth Cen-tury", Byzantinische Forschungen, S. 8 (1982), s. 132-151, 162-177; Ostrogorsky, Bizans, 351-364; V. Grumel, "Au seuil de la deuxieme cro-isade: deux lettres de Manuel Comnene au pa-pe", Etudes byzantine, S. 3 (1945), s. 142.

AYŞE HÜR