KirkçEŞme tesisleri

KOCAMUSTAFAPAŞA

Koca Yusuf Paşa Sebili

Yavuz Çelenk, J 994

haznedar yapmıştır. Daha sonra sırasıyla kapıcıbaşıve kapı kethüdası olan Koca Yusuf Paşa 1199/1784'te vezirlik rütbesiyle Mora valisi, 1200/1785'te sadrazam, 1204/ 1789'da da kaptan-ı derya olmuştur.

Çeşme ile birlikte tasarlanmış olan Koca Yusuf Paşa Sebili, mermerden yapılmıştır. Ortadaki çeşme kanadının iki yanında üçer kanat bulunmaktadır. Kanatlan ince sütunlar ayırır.

Sütun düzenlemesinde volütlü ve konik gövdeli başlıklara iki kademeli başta-, ban oturur. Sütunun devamında "S" kıvrımlı, yaprak örgeli bir bölüm yukarıya doğru genişleyen yatay silme takımlı bir başlıkla sonlanır. Bunun üzerine yine saçağa doğru genişleyen bir silme takımlı başlıkla sonlanan oval çiçek örgeli bir ikinci bölüm gelir. Sütun düzenlemesi yüksek bir kaideye oturur. Üzeri "S." ve "C" kıvrımlı bir madalyonla bezenmiştir.

Çeşmenin aynataşı 18. yy'm ikinci yarısında görülen "S" ve "C" kıvrımlı çizgiler ve istiridye kabuğu örgeleriyle oluşan derinliği az, zarif rokoko biçemiyle bezenmiştir. Çeşme geniş bir yalağa sahiptir.

Gövdeleri içbükey ve dışbükey biçimlenen çeşmenin iki yanındaki ikişer kanat, demir parmaklıklı sebil pencereleri o-larak tasarlanmıştır. Sebil açıklıkları "S" ve "C" profilli kemerlerle geçilmiş, kemer ortada madalyon, düşey eksende birer istiridye kabuğuyla oluşturulmuş, ilginç bir kilit taşı düzenlemesiyle taçlanmıştır. Kemerlerin köşelikleri ağ gibi oyulmuş çiziklerle bezelidir. Demir parmaklıklarda da "C" kıvrımlı bezeme dikkati çeker.

Sebil parmaklıkları yanında sağdaki kanatta kapı bulunur. Solda ise "S" ve "C" kıvrımlı az derin bir niş düzenlemesi vardır. Sağ ve sol kanatların üst bölümlerinde kare çerçeve içinde daire biçiminde mermer şebekeli birer madalyon yer alır.

Koca Yusuf Paşa Sebili'ni ışınsal çıtalarla bezeli geniş bir saçak örtmektedir. Yarım daire planlı iç mekânın örtüsü düzdür, ortada bir kubbe yer alır. Yüksek ve sivri biçimlenen bu kubbe, sekiz köşeli yüksek bir kasnağa oturur. Kubbe kasnağının köşeleri dışarıda yarım yuvarlak sütunlarla dönülmüştür.

Sebil 1900'lardan bu yana kahve olarak kullanılmaktadır, işlev değişikliği nedeniyle hem içte hem de dışta özgün görünüşünü yitirmiş, örneğin sebillerin ikisinde demir parmaklıklar sökülüp ahşap doğramalı pencereler oluşturulmuştur. İçe-

ride de duvarlar belli bir düzeye kadar ahşap kaplanmıştır.

Bibi. Kumbaracılar, Sebiller, 47; Goodwin, Ot-toman Architecture, 380; Kuban, Barok, 109; Tanışık, İstanbul Çeşmeleri. II, 140.

AYLA ÖDEKAN