KirkçEŞme tesisleri

MEHMED

354

355

MEHMED AĞA KÜLLİYESİ

beyinci Ömer Yaver Paşa, otomobillerin hazır olduğunu haber verince Vahideddin yakası kürklü paltosunu giyinip çıktı. Kendisine eşlik edenlerle 4 otomobile binildi ve Harrington'la Dolmabahçe'ye inildi. Burada bekleyen muşa binilerek Malaya gemisine geçildi. Vahideddin'in yanında tek oğlu Mehmed Ertuğrul Efendi, Ömer Yaver, Sertabib Reşad paşalarla Kaymakam Zeki Bey, Esvabcıbaşı Küçük İbrahim Bey, ikinci Musahip Mazhar Ağa da vardı. O günkü selamlık alayı için hazırlıkların başlaması ile Vahideddin'in kaçtığı anlaşıldı ve durum Refet Paşa'ya bildirildi. TBMM'de, "düşmanla işbirliği etmiş bir sultanın bu hareketinden sonra da ecnebi himayesinde iltica ederek makam-ı hilafeti terk ve firar ile hilafetten bilfiil feragat etmekle şer'an hal' edilmiş olacağı" na ilişkin Konya Mebusu Vehbî Efendi' nin fetvası okundu. Meclis de halifelikten hal" kararı aldı.

Vahideddin ve yanındakiler ingilizce, gemi mürettebatı da Türkçe bilmediği i-çin, Malaya'daki yolculuk büsbütün sıkıntılı geçti. Vahideddin yanma 3.000 altın almıştı. Londra Bankası'nda da 20.000 ingiliz lirası vardı. Malta'da kimsenin bulunmadığı rıhtıma çıkılınca otomobillerle tenha yollardan bir konağa götürüldüler. Burada 37 gün kaldı. Melik Hüseyin'in çağrısı ü-zerine gittiği Mekke'de "âlem-i Islama hitaben" bir beyanname yayımlandı. Bu bildiri 16 Nisan 1923 tarihli el-Abram'da çıktı. Bu uzun metinde, Kemalistlerin istanbul'u Ruslara teslimi öngördüklerini ve bunun için Bolşeviklere yaklaştıklarını, fakat İstanbul'un hilafetin siyasi merkezi olmasını önleyemeyeceklerini ileri sürmekteydi. Bu bildirinin bir etkisi olmadığı gibi Hicaz'da umduğu desteği de elde edemedi. San Remo'ya giderek orada yerleşti. İstanbul'da kalan kadınlarından Nevzad ve Mü-veddet de yanına gittiler. San Remo'daki yaşam, parasal sıkıntılar yüzünden giderek çekilmez hale geldi. 15 Mayıs 1926'da ölen Vahideddin'in cenazesi de sorun oldu. Türkiye kabul etmeyeceğini İtalyan hükümetine bildirdi. Borçlu öldüğünden tabutuna haciz kondu. Ancak kaçırılarak Suriye'ye götürüldü ve Şam'da Sultan Selim Camii haziresine gömüldü. Burası 1965' te park haline getirildi. Halen mezar yeri belli değildir. Kızı Ulviye Sultan Türkiye' de yaşamış, Sabiha Sultan, Halife Abdül-mecid'in oğlu Ömer Faruk Efendi ile evlenmiştir.

İstanbul'da adına kesilen son Osmanlı Lirası "Vahid altını" olarak bilinir.

Bibi. H. Y. Şehsuvaroğlu, "Padişah Mehmed Vahdettin'in Hayatı ve Firarı", Resimli Tarih Mecmuası, S. 11 (Kasım 1950), s. 404-407; A. F. Türkgeldi, Görüp işittiklerim, Ankara, 1987, s. 138 vd; Mehmet Tevfik Bey'in (Biren)II. Abdül-hamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları, II, İst., 1993, s. 173 vd; B. Criss, İşgal Altında istanbul, ist., 1993; Danişmend, Kronoloji, IV, 441-469; Uluçay, Padişahların Kadın-lan, 184-187; G. Oransay, Osmanlı Devletinde Kim Kimdi, I, Osmanoğullan, Ankara, 1969, s. 114, 115, 217; E. Z. Karal, "Mehmed VI", lA, VII, 562-566; Lutfî Simavî, Sultan Mehmed Reşad Han ve Halefinin Sarayında Gördüklerim, II, ist., 1340; C. Topuzlu, 80 Yıllık Hatıralarım,

İst., 1982, s. 160 vd; Hüseyin Kâzım Kadri, Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Hatıralarım, İst., 1991; "Topkapı Sarayı'nda Cülûs-ı Hümayun", Harb Mecmuası, S. 27 (Haziran 1334) s. 418-419; Y. Çetiner. Son Padişah Vahdettin, İst., 1993.

NECDET SAKAOĞLU