KirkçEŞme tesisleri

MERKEZEFENDİ

İstanbul surlarının dışında, Mevlanakapı' nm batısında yer alan; doğusunda surlar ve Mevlanakapı, güneyinde Balıklı, batı ve kuzeybatısında E-5 ile çevrili semt ve Zeytinburnu îlçesi'ne bağlı bir mahalle.

Güneyde Silivrikapı, kuzeyde Mevlanakapı arasında uzanan geniş mezarlık alanıyla da (Merkezefendi Mezarlığı) tanınır. Şehri çevreleyen Teodosios Surları, 1453' te Osmanlıların istanbul'u fethine kadar şehrin sınırlarını belirlemekteydi. Fetihten sonra mevcut şehir kuruluşu muhafaza edilmekle beraber, surların dışında da iskân hareketleri başlamış; hemen tamamı Türklerle meskûn yeni seyrek yerleşim bölgeleri oluşturulmuştu. Merkezefendi bu yeni yerleşim bölgelerinden biri olup, şehrin batı yönünde, Mevlana Kapısı dışında kurulmuştur.

Semt adını, bu bölgede inşa edilmiş o-lan, "Merkez Efendi" lakaplı Şeyh Musa Musliheddin Efendi Tekkesi'nden almıştır (bak. Merkez Efendi Külliyesi), inşa kitabesi bulunmayan yapının 1514 tarihli

vakıflar kaydı, tekkenin olduğu kadar semtin de kuruluş tarihini belirlemekte yardımcı olmaktadır. Buna göre semt. 16. yy' in ortalarına doğru söz konusu tekke etrafında kurulup gelişmiş olmalıdır.

Evliya Çelebi bu semti, 500 civarında bağ ve bahçeli köşk ve haneleri olan, Merkez Efendi adında bir cami, 7 zaviye, l hamam ve l mevlevîhane ile bu mevlevîlıa-neye ait 70-80 kadar dükkânın yer aldığı, mamur ve doğal güzellikleri bulunan bir kasaba olarak tanıtmaktadır.

Bugün, İstanbul metropolünün ikinci planda kalmış, daha çok mezarlığıyla bilinen semtlerinden biri olan Merkezefendi, Anadolu'dan İstanbul'a göçle gelen nüfusun yerleşmesi için elverişli bir bölge olmuştur. Semtin doğusunu kaplayan mezarlıklardan batıya doğru gidilince yerleşim bölgesine varılır. Kuzeyde Mevlanakapı Caddesi'nin üstünde meslek liseleri, kuzeybatı köşesinde de, E-5'in kenarında Özel Tercüman Lisesi vardır. Balıklı Ermeni Mezarlığı'nın kuzeyinde kalan ana yerleşim bölgesi ızgara planıyla bu bölgede yerleşmenin yeni olduğunu kanıtlamaktadır.

NURİ SEÇGİN