KirkçEŞme tesisleri

MESS GREVLERİ

Madeni eşya işkolunda, Haziran 1977'den başlayarak aralıklarla 13 Eylül 1980'e kadar ağırlıklı olarak İstanbul'da süren ve İstanbul işçi hareketi üzerinde iz bırakmış olan grevler.

MESUD CEMİL

410

r

411

METOHİTES, TEODOROS

Türkiye Madeni Eşya Sanayicileri Sendi-kası'na (MESS) bağlı işyerlerinde, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'na (DÎSK) bağlı Maden-İş Sendikası'nm kademeli olarak başlatıp sürdürdüğü MESS grevleri, zaman zaman anlaşmayla sonuç-lanmışsa da kısa süre sonra yeniden başlayarak ve aylarca uzayarak 12 Eylül 1980 askeri müdahalesine kadar sürmüş, o tarihten sonra, askeri yönetimin bütün grevleri yasaklamasıyla ve istanbul Sıkıyönetim Komutanlığı'nm emriyle sona erdirilmiştir.

Türkiye'de sınıfsal-siyasal mücadelenin en keskin yaşandığı bir dönemde, zaman zaman sadece istanbul'da on binlerce işçiyi kapsayarak süren; gerek MESS ve sermaye kesimi, gerekse Maden-îş ve işçi kesimi tarafından "genel grev provası" ve "politik amaç" ağırlıklı olarak nitelenen MESS grevleri, sol kesimde de tartışmalara neden olmuştur.

1976-1980 arası dönem, güçlenen ve militanlaşan işçi hareketine, özellikle de DİSK ve bağlı sendikalara karşı, işveren kesiminin de kendi sendikalarını güçlendirmeye çalıştığı dönemdir. MESS'e karşı grev ve direnişlerin ilk habercisi, 16 Eylül 1976'da DİSK'in Devlet Güvenlik Mah-kemeleri'nin (DGM) kurulmasını engellemek üzere örgütlediği işçi eylemleri ve bu eylemlerde önde görünen Maden-İş üyesi işçilerin bir bölümünün işverenlerce işten çıkarılması ve "kara listeler" hazırlanmasıdır. Toplusözleşmelerin yenilenme dönemine rastlayan o günlerde, Maden-İş işten çıkarılan işçilerin yeniden işe alınmasını da içeren taleplerle bazı işyerlerinde grev başlatmış; buna karşılık MESS, grup sözleşmesi ilkelerine uyulmasında ısrar ederek, Maden-İş'le MESS dışında sözleşme bağıtlayan işyerlerini sendikadan ihraç etmeye kadar varan sert ve uzlaşmaz bir tavrın ilk işaretlerini vermiştir.

Nisan 1977'de İstanbul'da MESS'e bağlı 30 kadar işyerinde Maden-İş toplusözleşme uyuşmazlığına düşmüş; l Mayıs 1977 kutlamaları sırasında ve sonrasında Ma-den-İş'in sloganı "DGM'yi ezdik, sıra MESS' te" olmuş; sendikanın kendi gücüne güveninin doruğunda olduğu bir dönemde, İstanbul'da çeşitli işyerlerindeki 16.000 işçi greve çıkmıştır.

Daha sonraki aylarda MESS'in ve Ma-den-İş'in giderek sertleşmeleriyle; Maden-İş'e sermaye kesiminden yöneltilen yasadışı Türkiye Komünist Partisi'nin güdümünde olmak; sol içinden yöneltilen, işçileri solun belli bir fraksiyonu adına greve çıkarmak yolundaki eleştirilerle kamuoyunun gündemine giren MESS grevleri, Ekim 1977'de MESS'in 13 işyerinde lokavt uygulamasıyla gelişmiş, tarafların birbirlerine sert ithamlarıyla sürmüş, nihayet Şubat 1978'de uyuşmazlık bir protokolle çözülmüş ve MESS grevlerinin ilk dönemi sona ermiştir.

Ancak MESS'e bağlı çeşitli işyerlerinde tek tek grevler devam etmiş, Mayıs 1978'de İstanbul'da 13 işyerinde grev karan alınmış, bu grevlerin bir bölümü biterken yeni işyerleri greve gitmiş, Maden İş'in dönemin en güçlü işveren sendikası

sayılan MESS'e bağlı işyerlerindeki grev ve direnişleri âdeta süreklilik kazanmıştır.

1978'de, Maden-İş'in "Bu grev tekelci sermayenin politik saldırısına karşı koyma grevidir. Genel grevin ilk adımıdır" değerlendirmesi ve Temmuz 1978'de, MESS'e karşı savaşa devam kararı alması, işçi kesiminde hâkim olan havayı yansıtmaktadır.

Mayıs 1979'da MESS başkanlığına Turgut ÖzaFın seçilmesinden sonra, sıkıyönetim altındaki İstanbul'da, diğer işyerlerinde olduğu gibi MESS'e bağlı işyerlerinde de grevden çok direnişler görülmüş, 1980 başlarında ise, yeni toplusözleşme döneminde MESS'e karşı Maden-İş grevleri yeniden başlamış, mart ayında 39 işyerinde 11.000'den fazla işçiyi kapsayan grevler, nisan ayında 50'den fazla işyerine yayılmış ve 22.000'e yakın işçiyi kapsamıştır.

12 Eylül askeri müdahalesi sırasında, İstanbul'da madeni eşya işkolunun 40.000' den fazla işçisi (sendikanın o zamanlar verdiği yuvarlak rakamlara göre 50.000 işçi) MESS işyerlerinde grevde bulunuyordu.

MESS grevleri, 4 yıla yayılmaları, uzunlukları, İstanbul'un çok önemli işyerlerini kapsamaları, siyasal ağırlıkları, yarattıkları tartışmalar, grevlere katılan işçilerin ve sendikanın militan tutumları, ücret artışı yanında siyasal talepler de ileri sürme-leriyle 1976-1980 arasında İstanbul'un önemli işçi hareketlerinden biri olmuştur.

İSTANBUL