KirkçEŞme tesisleri

Mihrişah Valide Sultan Camii

Nurdan Sözgen, 1994 / TETTVArşivi

me ile inşa edilmiştir. Bugün üzeri harç ile sıvalıdır. Cami enine gelişen dikdörtgen bir plan gösterir. Yüksek bir bodrum üzerine yapılmış olup üç taraftan mermer sütun-lu ve basık kemerli galerilere oturmaktadır. Yapıda iki sıra halindeki pencerelerden alttakiler dikdörtgen biçimli ve mermer sö-velidir. Üst pencereler ise sivri kemerlidir. Alt pencerelerde dövme demirden parmaklıklar, üsttekilerde ise alçı şebekeler vardır. Camiye merdivenle sivri kemerli iki ayrı kapıdan girilir, iki kapı arasında sivri kemerli bir pencere açılmıştır. Bu pencerenin altında caminin bodrumuna girişi sağlayan küçük bir kapı bulunmaktadır. Merdivenlerin iki tarafındaki dikdörtgen-kapılar da bodrumun girişidir. Bu kapıların üzerinde sivri kemerli kornişler bulunur, iki taraftan çıkılan çift kollu merdivenler ortada bir sahanlıkta birleşmektedir. Buradan da son cemaat yerine geçilmektedir. Buranın üzeri kurşun kaplı, düz bir çatı ile örtülmüştür. Şahinlik yuvarlak kemerli ve mermer söveli bir kapı, dikdörtgen ve mermer söveli iki pencere ile son cemaat yerine açılmaktadır. Son cemaat yeri dikdörtgen planlıdır. Günümüzde batı tarafı camekânla ayrılmıştır. Camekânlı bölümden ahşap merdivenler ile mahfile çıkılır. Minare kapıları da buradadır.

Harime, yuvarlak kemerli mermerden yapılmış bir kapıdan girilir. Kemerin üzerinde caminin tarihini veren kitabe yer alır. Kitabe dört beyitlik olup talik hatla yazılmıştır. 1218/1803-04 tarihini vermektedir. Yapının doğu ve batı duvarlarında altta ve üstte altışar olmak üzere yirmi dört tane pencere açılmıştır. Güneyde mihrap duvarında ise altta dört, üstte beş pencere vardır. Giriş cephesinde ise sadece dört pencere bulunur.

Mihrap mermerden olup, yarım daire niş şeklinde ve dışarı taşkındır. Mihrabın iki yanında birer sütunçe vardır. Minber ve vaaz kürsüsü ahşaptır. Vaaz kürsüsü doğu-

duvarında iki pencere arasına yerleştirilmiştir. Yapının mahfili iki kısımdan oluşur. Geometrik motifli ağaç kafes ile kapalı olan sol kısım, hünkâr mahfili olarak kullanılmakta, mahfil, ikisi duvarlara bitişik dört mermer sütun üzerine oturmaktadır. Bu sütunların ve son cemaat yeri ile harim mekânını ayıran duvar üzerinde dörder mermer sütun bulunur. Sütunlar birbirine basık kemerlerle bağlanmışlardır. Bu kemer ve sütunların görevi kubbenin önündeki düz çatıyı ve kubbeye geçişi sağlayan eksedraları taşımaktır. Yüksek bir kasnak üzerinde oturan ahşap kubbe kurşunla kaplanmıştır. Ahşap olan üç duvar ve giriş kısmında dört sütun üzerine oturan bu kubbeye geçiş eksedralar ile sağlanmıştır. Eksedraların üzerinde ise iki sıra pencere dizisi ile donatılmış, ahşap ve yüksek bir kasnak bulunur. Bunlardan alttakiler daire şeklinde ve her yönde birer tane olmak üzere dört tanedir. Sekiz tane olan üsttekiler ise yuvarlak kemerlidir. Kubbenin dört tarafında, eksedraların üzerine oturan, kurşun kaplı destek kuleleri bulunur. Yapıda, ince ve uzun minareler birer şerefeli olup, caminin girişinin sağ ve sol tarafında, dışarı doğru taşkın biçimde yapılmışlardır. Kesme taştan olup, kare kaideler üzerine oturmaktadır. Minarelerde boğumlu şerefe çıkmaları vardır. Üzerleri kurşun kaplı konik külahla örtülüdür.

Yapıda batı tarafında sekiz, mihrap tarafında altı ve doğu tarafında dokuz mermer sütun bulunmaktadır. Sütun başlıkları yuvarlaktır ve dört tarafında birbirinin aynısı olan yaprak kabartmalar vardır. Pencere aralarında dışarı taşkın duvar payeleri yer alır. Bu payeler zemindeki sütunların hizasındadır. Cephenin üst hizasında barok profilli bir silme yapıyı kuşatır, içten harim mekânına giriş kapısının tek süsü mermer söve kemerdeki silmelerdir. Yapıdaki mahfilin tavanı, kemerlerin içleri, duvarlar, kemerlerin sütunlara bağlantı yerleri tamamen neoklasik devirde yapılmış, kalem işleri ile tezyin edilmiştir. Yapıdaki kalem işleri siyah, kırınızı, sarı renkli olup bitkisel motiflerdir. Mahfilin camiye açılan kısmındaki mermer sütunlar arasında ahşap direkler, bunların üst kısmında ahşap süslemeler vardır. Köşeler ahşap oymalarla tezyin edilmiştir. Ahşap alınlıkları lentolar üzerine yerleştirilmiştir. Yapıdaki üst pencereler vitraylıdır. Yapıda duvarların tamamı, pencere alınlıkları ve araları renkli kalem işleri ile doldurulmuştur. Kubbedeki pencereler dıştan alçı şebeke, içten renkli vitraylarla kapatılmıştır, içinde ise bir ayet bordürü yer alır. Etrafı kalem işleri ile çevrilmiştir. Mihrap nişi kaş kemerli olup üzerinde Arapça kitabe yer almaktadır. Bu kitabenin üstünde alçıdan yapılmış ve barok üslupta kıvrık dallardan meydana gelmiş süslemesi vardır.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, l, 309; Raif, Mir'at, I, 554-555; Öz, İstanbul Camileri, I, 73; S. Eyi-ce, "İstanbul'daki Bazı Cami ve Mescit Minareleri", Türk Sanat Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, I, 1963, s. 66.

N. ESRA DİŞÖREN