KirkçEŞme tesisleri

'kizındKrikâr yapanlar yakalandı J

Şehrimizde bjr konıUnist şebekesi meydana ^ı

Arikarada dün p yakalananlar ;->"•

• |£i|Jifflrya!daş{ık^gS^^^^İfp§;i|

ur şarkıcı Perez ;t?.uSSj.,;Kohirede linç edildi

oî&îSEStsj'.DîsılsliiîjıııstîSitferli " ''

'-'. Dünkü duruşma ••İ-sefescat-sördö-

'Milliyet gazetesinin ilk sayısı. Ferhat Atalay fotoğraf arşivi

zetesi sahibi Aydın Doğan Hür Holding'in çoğunluk hisselerini satın alarak Hürriyet Gazetesi'nin de çoğunluk hisselerini ele geçirmiş oldu.

ORHAN KOLOGLU

MİMAR ACEM CAMİİ VE TEKKESİ

Fatih llçesi'nde, Melek Hatun Mahalle-si'nde, güneyde Mevlanakapı Caddesi, doğuda Küçük Saray Meydanı Sokağı, kuzeyde Mimar Acem Camii Sokağı tarafından kuşatılan arsa üzerinde yer almaktadır.

I. Selim (Yavuz) döneminde ve I. Süleyman (Kanuni) döneminin başlarında hassa başmimarlığı görevini üstlenen, bu görevde Koca Sinan'ın selefi olan Acem Ali (ö. 1537) tarafından 930/1523-24'te inşa ettirilmiş, vakfiyesi 931/1525'te, Zilhicce ayının başlarında tescil edilmiştir. Cami, tekke ve mektepten oluşan bu hayır tesisinin vakfiye özeti 953/1546 tarihli istanbul Vakıftan Tahrir Defteri'nde yer almaktadır. Burada Acem Ali'nin vakfetmiş olduğu, istanbul'un çeşitli yerlerine dağılmış çok sayıdaki gayrimenkulun dökümü bulunmakta, ayrıca bunlardan elde edilecek iradın söz konusu tesiste görevli olanlara, bu tesisin birtakım ihtiyaçlarına ve baninin neslinden gelenlere ne şekilde harcanacağı ayrıntılı biçimde belirtilmekte, tevliyetin neslinden olanlara şart koşulduğu ifade edilmektedir. Benzer nitelikteki birçok tesiste olduğu gibi, burada da cami ile tekkenin gerek fonksiyon gerekse de tasarım açısından bir bütün teşkil ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim BOA' da bulunan ve A. Çetin tarafından yayımlanan 1199/1784 tarihli belgede "Mimar Camii derûnunda Şeyh Seyyid ismail Tekkesi" kaydı görülür.

Mimar Acem Cami-Tekkesi'nin zaman içinde geçirdiği bütün aşamaları tespit edebilmek imkânsızdır. Ancak 1151/1738-39'

da II. Mustafa'nın kızı Emine Sultan (ö. 1739) tarafından tamir ettirildiği, ayrıca 19-yy'ın başlarından bu yana iki kere yangın geçirerek ortadan kalktığı, her iki seferde de yeniden inşa edildiği söylenebilir. Sü-leymaniye Kütüphanesinde bulunan ve 19- yy'rn ikinci çeyreğine tarihlenen Han-kabnameûe 1256/1840 tarihli Âsitâne'de, tekkenin ortadan kalkmış olduğu, yerinin "arsa" durumunda bulunduğu kaydedilmekte, günümüzde cami-tevhidhanenin girişi üzerinde bulunan 1329/1911 tarihli ihya kitabesinde de yapı için "Yanup çoktan beri mahv u harab olmuşdu ser tâ pâ" denilmektedir. Ancak 1840'tan sonraki tekke listelerine bakıldığında Mimar Acem Tekkesi'nin faaliyetini sürdürdüğü, bu arada Dahiliye Nezareti'nin R. 1301/1885-86 tarihli istatistik cetvelinde burada 4 erkek ile 4 kadının ikamet ettikleri belirtilmektedir. Sonuçta cami-tekkenin 19. yy'ın ortalarında ihya edildiği, aynı yüzyılın sonlarına doğru tekrar yanarak ortadan kalkan yapının son olarak 1329/1911'de V. Meh-med (Reşad) tarafından yenilendiği anlaşılmaktadır. Tekkelerin kapatılmasından (1925) sonra cami-tevhidhane cami olarak kullanılmış, fonksiyonlarını yitiren diğer tekke bölümleri ile sıbyan mektebi tarihe karışmış, Emine Sultan'ın türbesi ile çeşmesi ve hazire günümüze gelebilmiştir. Cami-tevhidhane 1981'de bir onarım görmüş, bu arada harimin kuzeyine, betondan iki katlı bir son cemaat yeri eklenmiş, cepheler mozaik sıva ile kaplanmış, bunlardan başka yapının mimari bünyesine uymayan, ayrıntıya ilişkin birtakım başka değişiklikler de gerçekleşmiştir.

Kaynaklarda "Mimar Tekkesi", "Mimar Ağa Tekkesi" ve 7. postnişinden dolayı "Şeyh Seyyid ismail Tekkesi" olarak da anılan, ayin günü çarşamba olan tekke kuruluşundan 1925'e kadar Halvetîliğe bağlı kalmış, başlangıçta bu tarikatın Sünbülî, Sinanî ve Sivasî kollan arasında el değiştiren meşihatı 18. yy'ın başlarından itibaren kesinkes Sünbülîliğe intikal etmiştir. Postuna geçen şeyhler şunlardır: 1) Şeyh Sarı Osman Efendi; 2) 1576'da Sünbülîliğe bağlı Merkez Efendi Tekkesi'nin meşihatını üstlenen Şeyh Abdullah Efendi (ö. 1590; 3) Sinanîliğe bağlı Topkapı'daki Pazar Tekkesi(->) ile Şehremini'deki Ümmî Sinan Tekkesi'nde(->) şeyhlik yapan Ümmî Sinanzade Cedd Hasan Efendi'nin (ö. 1677) halifesi Çelebi Şeyh ismail Efendi (ö. 1679); 4) Hüseyin oğlu Şeyh Mehmed Efendi; 5) Halvetîliğin Sivasî kolunu kuran Abdülahad Nuri'nin(->) halifesi olan, Şehremini'deki Nazmîzade Tekkesi Post-nişini Şeyh Mehmed Nazmı Efendi'nin (ö. 1623) halifesi Şeyh Seyyid Ahmed Vecdî Efendi (ö. 1702); 6) A. Vecdî Efendi'nin büyük oğlu ve Sünbülîliğin âsitanesi olan Sünbül Efendi Tekkesi'nin(-») 11. post-nişini Şeyh Seyyid Mehmed Nureddin Efendi'nin (ö. 1747) halifesi olan Şeyh Seyyid Mehmed Emin Efendi (ö. 1756); 7) A. Vecdî Efendi'nin küçük oğlu ve M. Nureddin Efendi'nin halifesi olan Şeyh Seyyid ismail Efendi (ö. 1780); 8) M. Emin Efendi'nin oğlu Şeyh Seyyid Abdülhay Efen-

466