KirkçEŞme tesisleri

MİSKİNLER ÇEŞMESİ

Üsküdar'da, Karacaahmet Mezarlığı'mn bir bölümünün içinden açılan Doktor Eyüp Ak-soy Caddesi (İbrahimağa Yolu) kenarında, mezarlık duvarına bitişik vaziyettedir.

Osmanlı döneminin en önemli cüzam-hanesi olan ve 15l4'te I. Selim (Yavuz) zamanında inşa edilen Miskinler Tekkesi'nin yakınında bulunduğundan yayınlara bu ad ile geçmiştir. 1927'ye kadar faaliyetini sürdürdükten sonra 1938 yangınıyla tamamen ortadan kalkan bu tekke; mescidi, hasta hücreleri, sebili, kuyu ve muslukları ve de bu çeşme ile bir bütün teşkE ediyordu.

Kare planlı, kubbeli sebilinin ardından caddenin açılması sırasında kuyu ve muş-

luklar da yok olmuştur. I. H. Tanışık, ki-tabesindeki "nâm" kelimesini yanlışlıkla "balım" okumuş, bundan dolayı çeşmeyi kitabına bu başlık altında (Bâlim Ağa olarak) almıştır. Mehmed Raif ise bu adı "Hafız Selim" okumuştur. Oysa kitabede II. Mahmud zamanında (1808-1839) yaptırılmış olan bu çeşmenin banisinin Vekil-i Kenz-i Şâhî (Hazine Vekili) Hafız Isa Ağa olduğu belirtilmiştir. Çeşmenin metnini Enderunî Vâsıf Osman Bey'in hazırladığı, nefis bir ta'lik hatla Mustafa Rakım tarafından yazılmış olan 17 beyitlik mermer kitabesi 1226/1811 tarihlidir.

I. H. Konyalı, çeşmenin yok olduğunu kaydederek tarih beytini Tarih-i Atâ'dun verir. A. Egemen ise, kitabında aynı bilgileri kullanmıştır. Çeşme bugün harap bir durumda olsa da mevcuttur. Selimiye Suyolu ile Duvardibi'nden tekkeye giden yol üzerindeki maslaktan gelen boruyla su alan bu çeşme bugün kurumuş durumdadır.

Tuğla ve kesme taştan yapılmış olan geniş bir haznenin caddeye bakan cephesinin ortasında yer alan çeşme mermer kaplamalıdır. Dikdörtgen şeklinde bir çerçeve içine alınmış olan basık, sağır bir kemer içindeki sathi nişin ortasında aynata-şı yer almaktadır. Dilimli bir sağır kemere sahip olan aynataşı süslemesizdir. Cepheden taşkınlık gösteren mermer teknesi ve bunun iki yanında testi setleri bulunmakta idi. Çeşme nişi iki pilastr arasına alınmış ölüp, bunlar üç kademeli düz bir saçağı taşımaktadır. Geniş mermer çerçeveli kitabesi bu saçak üzerinde yer almakta olup ortasında II. Mahmud'un tuğrası bulunan mermer alınlığı ve bunun iki yanındaki çam kozalağı bugün mevcut değildir. Halen aynataşının üst seviyesine kadar toprağa gömülü vaziyette, hayli harap durumdadır.

Miskinler Çeşmesi ampir üslubunun(->) Türk sanatına yeni yeni girdiği yıllarda inşa edilmiş, süslemesiz fakat mimari unsurları ile ön plana çıkan yalın bir örnektir. Bibi. Ata Bey, Tarih, ist., 1293, s. 165-166; Raif, Mir'at, 91; Tanışık, istanbul Çeşmeleri, II, 408, 4KK411; S. Eyice, "İstanbul-Şam-Bağdad Yolu Üzerindeki Mimari Eserler", TD, IX/13 (1958), 87-89; M. K. Özergin, "Üsküdar-Bos-