Kitaabka siirada rasuulkeenii suubanaa muxammed

Ka dib wuxuu Hiraqle dalbaday warqaddii Rasuulka SCW, markaas ayuu akhriyey. Markii warqaddii dhammeeyey ayaa wasiirradiisii la fadhiyey waxa ay ka baqeen in uu boqorku islaamo markaas ayey la hadleen oo buuqeen ilaa uu buuqi iyo hugunkii batay. Abuu Sufyaan wuxuu yiri “waxaa la amray in nala bixiyo. Markii nala bixiyey ayaan ku iri raggaygii “Xaqiiqdii amarkii in abii Kabshe (nabiga SCW) waa weynaaday, waxaa ka baqaya boqorkii reer banii Asfar”. Ka dib abuu Sufyaan wuxuu yiri “kama aanan suulin arrinka nabiga in uu soo daahiri doono ilaa aan islaamka ka soo galay.

In kastoo uu Hiraqle yaqiinsaday dacwadii islaamka iyo xaqnimadii Nabiga SCW haddana ma uusan qaadan islaamka oo wuxuu ka doortay kufri iyo gaalnimo.

Ninkii warqadda Hiraqle Rasuulku SCW u soo dhiibay oo la oran jirey Dixya binu Khaliif markii uu warqadda u geeyey ninkii Basra xukumayey wuxuu soo siiyey maal iyo marasho. Markii uu Dixya soo marayo meel dhexe ayaa waxaa la kulmay niman reer Judaam ah oo wuxu watay ka dhacay. Markii uu Dixya Madiina yimid ayuu isagoo oo aan gurigiisii ku leexan wuxuu u tegey Rasuulka SCW oo u sheegay arrintii, wuxuu markaa Rasuulku SCW u direy ciidan gaaraya 500 oo nin, wuxuuna madax uga dhigay Seyd binu Xaarith si ay u soo edbiyaan qabiilkaas waddo goyska noqday.

Seyd iyo ciidankii uu hoggaaminayey meeshii ayey tageen, waxayna qabiilkii ka dhigeen wax ay dileen iyo wax carara, xoolo badan oo gaarayey 1,000 geel ah iyo 500 oo ari ahna way ka soo kaxaysteen. Waxa ka dib Rasuulka SCW u yimid nin la oran jirey Seyd binu Rifaaca oo ka mid ahaa odeyaashii qabiilkaas iyaga oo soo islaamay isaga iyo rag kale oo qabiilkaas ah. Waxayna Rasuulka SCW ka codsadeen in qaniimadii loo celiyo, Rasuulkuna SCW wuu ka aqbalay wuxuuna amray in loo celiyo.

WARQADDII LOO QORAY BOQORKII BAXREYN

Sidii uu Rasuulku SCW madaxdii horeba waraaqaha ugu diray ayuu wuxuu waraaq u direy ninkii la oran jirey Mundir binu Saawi oo xukumayey Baxreyn. Warqaddaas oo uu ugu yeerayey islaamka, wuxuu ugu sii dhiibay Calaa ibnu Xadrami.

Mundir markii ay warqaddii Rasuulku SCW u tagtay, Alle kheyr ayuu waafajiyey, wuuna islaamay. Wuxuuna Rasuulka SCW u soo direy warqad uu ku leeyahay sidan:

Intaas ka bacdi, Rasuulkii Allow waxa aan ku akhriyey warqaddaadii reer Baxreyn, waxa ayna noqdeen wax islaamkii jeclaaday oo la dhacay iyo wax nacay. Dhulkeygana waxaa ku nool Majuus iyo Yahuud, marka ii soo sheeg amarkaaga.

Markaas ayuu Rasuulku SCW u qoray warqaddan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed Rasuulkii Alle
Ku socota Mundir Binu Saawi

ASALAAMU CALEYKUM

Allaah baan kugu mahadinayaa, Allihii isaga maahee uusan mid kale jirin, waxa aan qirayaa Maxammedna in uu yahay addoonkiisii iyo Rasuulkiisii.

Intaas ka dib, waxa aan ku xusuusinayaa Allaah Casa Wajalla, qofkii la waaniyana waxaa la waaniyey naftiisa, qofkii adeeca farriin wadayaashayda oo raaca amarkooda aniga ayuu i adeecay. Qofkii iyaga waaniya, aniga ayuu i waaniyey. Adeegayaashayduna wanaag ayey kaa sheegeen, aniguna waxa aan ku siiyey qowmkaaga (xukunkiisa), muslimiintana u daa cidda ay u islaameen (Allaah), kuwa dembiyada galayna waan cafiyey ee ka yeel adiguna, inta aad wanaagsan tahayna kaa casili mayno shaqadaada. Dadka deggan ee yahuudda iyo majuusta ahna jisyo (canshuur) kaqaad.

WARQADDII LOO DIREY BOQORKII YAMAAMA XUKUMAYEY

Sidoo kale Rasuulku SCW wuxuu waraaq u diray ninkii Yamaama xukumayey oo la oran jirey Huuddo binu Cali. Waxa ayna warqaddaasi ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Huudda Binu Cali
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Waxa aad ogaataa diintaydu in ay kor mari doonto islaam aad nabad gashide, waxa aanna kuu deynayaa inta aad xukuntid.

Ka dib wuxuu Rasuulku SCW warqaddaas ugu sii dhiibey Suleydh binu Camar. Markii uu Suleydh warqaddii u geeyey, ayuu Huudda si fiican u qaabilay, warqaddiina akhristay, wuxuuna Rasuulka SCW u soo qoray warqad uu ku leeyahay “wax ka wanaag badan oo ka quruxsan majiro waxa aad dadka ugu yeeraysid, carabna way taqaannaa darajadeyda ee isii xukunka qaarkiis aan ku raacee”. Ninkii Suleydh ahaa ee warqadda u keenayna waxa uu soo siiyey abaalgud, jawaabtiina wuu u soo dhiibay.

Suleydh wuxuu markaa ku soo laabtay Madiina, wuxuuna Rasuulka SCW u sheegay warkii oo dhan. Rasuulku SCW markii uu warqaddii Huudda akhriyey ayuu yiri “haddii uu i weydiisan laha gobol dhulka ka mid ah ma yeeleen”. Hadalkan Rasuulka SCW waxa aan ka faa’iideysanaynaa in diinta islaamku aysan ahayn mid loo soo galo dano adduunyo ee ay tahay qanaaco uu qofku ku qanco si uu naftiisa uga badbaadiyo cadaabka Rabbi, qofkana in uu xaqa qaato oo uu Rabbigiis ka baqo isaga ayey dani ugu jirtaa. Ninkii Huudda ahaa, maaddaama aan xukunkii wax laga siin wuxuu ku baaqi noqday kufrigii iyo gaalnimadii ilaa uu ka dhintay, waxaana ninkaas xaqa ka hor istagay xukun jaceyl sida kuwo badan oo kaleba uu uga hor istaagay, waxaana sideedaba yar in qof xukun sare haya ama soo hayn jirey uu xaqa u hoggaansamo, qof uu Ilaahay u naxariisto ma ahane.

Rasuulku SCW markii uu Makka furtay oo uu ku soo laabtay Madiina ayaa Malaku Jibriil u soo sheegay in uu dhintay Huudda. Wuxuu Rasuulku SCW markaa ku yiri asxaabta “waxaa Yamaama ka soo bixi doona beenale, waxaana la dili doonaa gadaashay”, markaas ayaa nin asxaabta ka mid ihi weydiyey oo yiri “yaa dili doona?”, wuxuu Rasuulku SCW ku yiri “adiga iyo raggaaga”. Ninkaas uu Rasuulku SCW sheegay ee beenalaha ah waa Museylamatul-Kadaab oo ahaa ninkii Nabinnimada sheegtay, waxaana la dilay markii uu Abuubakar khilaafada islaamka hayey, waxaana diley Waxshi oo ahaa ninkii Xamsa dagaalkii Uxud ku dilay, ka dibna soo islaamay.

WARQADDII UU RASUULKU SCW U DIREY NINKII XUKUMEY DIMISHIQ

Sidoo kale waxa uu Rasuulku SCW waraaq u direy ninkii la oran jirey Xaarith binu Shumar oo ahaa ninkii xukumayey Dimishiq, waxa ayna warqaddu ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM

Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Xaarith binu Abii Shamir
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato

Aniga waxa aan kuugu yeerayaa in aad Alle keliya rumeyso oo aadan u shariik yeelin, xukunkaaguna wuu kuu baaqi noqonayaa.

Wuxuu Rasuulku SCW warqaddan u sii dhiibay Shujaaca binu Wahab. Markii ay warqaddii gaartay ayuu Xaarith yiri “yaa xukunkayga iga qaadi kara, aniga isaga ka qaadi”.

WARQADDII UU RASUULKU SCW U DIRAY BOQORKII CUMMAAM

Wuxuu Rasuulku SCW warqad u diray boqorkii Cummaan oo la oran jirey Jiifar iyo walaalkiis Cabdi oo labaduba ahaa ilma Jubnaadi. Waxa ayna warqaddu ahayd sidatan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM

Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Jiifar & Cabdi, ilma Junadi
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Intaas ka dib, waxa aan idinku yeerayaa dacwada islaamka. Islaam aad nabad gashiine. Anigu Rasuulkii Alle ayaan ahay oo dadka oo dhan loo soo diray si aan ugu digo qofkii nool, galadana qowlkii Rabbi ugu dhaboobo. Haddii aad qirtaan islaamka waan idiinka weli dhigayaa (xukunkiinna), haddiise aad diiddaan in aad islaamka qirtaan boqortooyadiinnu way suuleysaa, farduhuna waxa ay aaggiinna ka kicinayaan (boorka), nabinnimadayduna waxa ay ka sarmarti doontaa boqortooyadiina.

Wuxuu Rasuulku SCW warqaddaas u sii dhiibay Camar binu Caas. Wuxuu yiri Camar binu Caas “markii aan tegey Cummaan waxa aan warqaddii u geeyey Cabdi, maxaa yeelay Cabdi ayaa ka dulqaad badnaa, kana dabeecad wanaagsanaa Jiifar. Waxa aan ku iri Cabdi “waxa aan ahay adeegihii Rasuulkii Alle SCW uu u soo diray adiga iyo walaalkaa”, markaas ayuu yiri “walaalkay ayaa iiga horreeya xagga da’da iyo xukunkaba ee isaga ayaan kuu geynayaa ilaa uu ka akhriyo warqadda”. Waxaa kale oo uu igu yiri “maxaa dadka ugu yeeraysaa?”. Waxaan ku iri ‘waxa aan ugu yeerayaa Allaah keligiis oo aan shariik lahayn iyo in aad ka dhex baxdo waxa la caabudo sokadiisa, aadna qirto in uu yahay Maxammed addoonkii Alle iyo Rasuulkiisii”. Wuxuu yiri “Camarow waxa aad tahay wiilkii sayidkii reerkaaga sidee sameeyey aabbahaa waxaa noogu sugan ku deyashee?”. Waxa aan iri “wuxuu dhintay isaga oo aan rumeyn Maxammed SCW, waxa aanna jeclaan lahaa in uu islaamo oo rumeeyo (Rasuulka SCW). Anigu waxa aan ku sugnaa fikraddiisii ilaa Ilaahay islaamka igu soo hanuuniyey. Wuxuu yiri “goorma ayaad raacday (Rasuulka SCW)?”, waxa aan ku iri “waqti dhow”, wuxuu i su’aalay “xaggee ku islaamtay?”, waxa aan ku iri “Najaashi agtiisa” oo waxa aan u sheegay in uu Najaashi islaamay. Wuxuu yiri “sidee (Najaashi) ku sameeyey boqortooyadii dadkiisa?”, waxa aan ku iri “way ka yeeleen oo way raaceen”. Wuxuu yiri “culimadii iyo suufiyadii ma raaceen”, waxa aan iri “haa”, wuxuu yiri “ka fiirso Cumar waxa aad leedahay maxaa yeelay ma jirto arrin qofku sameeyo oo beenta ka xun”, waxa aan iri “been ma sheegin, xalaalna kuma aha diintayada”. Markaas ayuu yiri “ma arko in uu Hiraqle og yahay islaamnimada Najaashi”, waxa aan iri “wuu og yahay”, wuxuu yiri “sidee ku ogaatay arrinkaas?”, waxa aan iri “Najaashi ayaa u diri jirey Hiraqle wax soo saarka (beerihiisa kasoo go’a qaar kamid ah, markii uu islaamay oo uu rumeeyey Maxammed ayuu yiri “May, Ilaah baan ku dhaartaye haddiii u i weydiisto (Hiraqle) hal Dirham ma siinayo”.

Hadalkaan markii uu gaaray Hiraqle ayaa lagu yiri “ma iska deyneysaa addoonkaagii oo aan ku soo direyn wax soo saarkii, kana diin dhigtay diin kale oo cusub”, markaas ayuu Hiraqle yiri “nin jeclaaday diin oo u dooray naftiisii maxaan ku sameeyaa?. Ilaah baan ku dhaartaye haddii aanan boqortooyada u baqaynin waxa aan samayn lahaa waxa uu sameeyey”. Cabdi ayaa yiri “Camar ka fiirso waxa aad leedahay”, waxa aan ku iri “Ilaah baan ku dhaartaye run baan kuu sheegay”. Wuxuu ka dib Cabdi yiri “ii sheeg wuxuu idin amro (Rasuulku SCW) iyo wuxuu idinka reebo”, waxa aan iri “wuxuu na amraa Alle in aan adeecno, waxa aanu naga reebaa in aan Alle caasino. Wuxuu na amraa samafal iyo qaraabo xiriirin, wuxuu naga reebaa dulmiga, cadaawada, sinada, khamriga iyo in la caabudo dhagaxa, sanamka iyo saliibka”. Wuxuu yiri “wanaag badanaa waxa uu dadka ugu yeerayo (Rasuulku SCW), haddii uu walaalkay igu raaci lahaa waan aadi lahayn ilaa aan ka rumeyno Maxammed laakiin walaalkay way ku weyn tahay in uu boqortooyadiisa ka tago oo uu aado”. Waxa aan iri “haddii uu islaamo, Rasuulku SCW wuu u deynayaa xukunka dadkiisa, sakana wuu ka qaadayaa kuwooda maalqabenka ah, wuxuuna ku celinayaa kuwooda faqiiriinta ah”, wuxuu yiri “tani waa dabeecad wanaagsan, maxayse tahay sakadu?”, markaas ayaan u sheegay (sakada) geela, markaas ayuu yiri “Camarow tan (hasha) geedkana daaqeysa biyahana isaga arooreysa miyaa laga qaadayaa (sako)?”, markaas ayaan iri “haa”, wuxuu yiri “Ilaah baan ku dhaartaye ma arko dadkayaga kala fogaantooda iyo tiro badnaantooda in ay tan yeelayaan”.

Ka dib wuxuu yiri Camar maalmo ayaan ku negaaday albaabkiisii, isaguna wuxuu la xiriirayey walaalkiis oo uu u sheegayey warkaygii. Maalintii dambe ayuu ii yeeray, markii aan u tegey ayaa waxaa igu dhegay askartiisii, markaas ayuu yiri “iska soo daaya”, markii ay i soo daayeen ayaan damcay in aan la fariisto hase yeeshee askartii ayaa ii diiddey. Isagii ayaan fiirshay, markaas ayuu yiri “ka hadal dantaada”, markaas ayaan u dhiibay warqadii oo xiran, intuu warqaddii furay oo akhristay ayuu markii uu dhammeeyey walaalkiis u dhiibay si uu u akhristo. Ka dib wuxuu yiri “ka warran qureysh maxay samaysay?”, markaas ayaan iri “way raacday (Rasuulka), nin diin jaceyl ku raacay iyo nin seef lagu diriqiyeyba”, wuxuu yiri “yaa la jira”, waxa aan iri “dadku way qaateen islaamka, qeyrkisna way ka doorteen, waxa ayna ku ogaadeen caqligooda oo uu la jiro hanuunka Ilaahay in ay baadi ku sugnaayeen, mana ogi cid ka hartay oo aan adiga ka ahayn ee adiguna haddii aadan maanta islaamin oo aadan raacin fardaha ayaa lagugu weerari, barwaaqadaasna waa la furan ee islaam aad nabad gashide, xukunka dadkaagana waa laguu dhiibayaa, yeysanna ku soo gelin fardo iyo rag”, wuxuu yiri “iga tag maanta oo berri igu soo laabo”. Walaalkiis ayaan markaas ku laabtay, wuxuuna igu yiri “Camarow waxa aan rajaynayaa in uu islaamayo haddii aan boqortooyadiisu la tegin”.

Maalintii dambe ayaan ku noqday markaas ayuu ii diidey in uu ii idmo. Walaalkiis ayaan u tegey oo u sheegay in aanan helin, wuu ii geeyey, wuxuu markaa igu yiri “waxa aan ka fekerayey wixii aad iigu yeeraysay (islaamka), carabna aniga ayaa ugu taag daran, haddii wixii aan xukumayey aan nin mulkisiiyo isaga oo aysan fardihiisu halkan soo gaari karin, haddii ay so gaaraanse aan la dagaallamayo dagaal uusan la dagaallamin cid la kulantay”, markaa ayaan ku iri “berri ayaan baxayaa”, marki uu intaa yaqiinsaday ayuu walaalkiis la gaar noqday oo ku yiri “maxaan ka yeelnaa arrintan uu la soo baxay, qof kasta oo uu cid u direyba waa raacey?”. Markii uu waa beriistay ayuu cid ii soo diray, waxayna halkaa ku qaateen islaamka isaga iyo walaalkiis.

Intaa waxaa ku dhammaaday waxyaabihii ay culimada siiradu ka qoreen waraaqihii uu Rasuulku SCW u kala diray boqorradii iyo madaxdii caalamka markii uu ka soo laabtay heshiiskii Xudeybiya.

DUULLAANKII DII-QIRAD

Haddii aan dib u jaleecno dhinicii jihaadka, Rasuulku SCW markii uu ka soo noqday heshiiskii Xudeybiya duullaankii ugu horreeyey ee uu qaado wuxuu ahaa kii la oran jirey Dii-Qirad.

Sababta duullaankaasina waxa uu ahaa saxaabigii la oran jirey Salamata ibnu Akwac ayaa waxa uu yiri: “waxaan katagay Madiina aniga oo u socda dhinaca qaada, markii aan gaaray karinka qaaba ayaan waxaa ila kulmay wiil adeege u ahaa Cabdiraxmaan binu Cawf waxa aana ku iri “waran”, waxa uu yiri “waa la dhacay geeliii dhalay ee Rasuulka SCW (geelii Sakada oo magaalada dibadeeda lagu hayey), waxa aan iri “yaa dhacay” wuxuu yiri “Qadafaan iyo Fasaara”, markaasaan sadex jeer dhawaaqay, dhawaaq aan maqashiiyey wixii Madiina joogay aniga oo leh yaa sabaaxa (waa waray), waxaan kaddaba tagay (nimankii) iyagoo geelii kaxaystay, waxaana ku ganay gamuuno aniga oo leh ina Akwac ayaan ahay, maanta waa maalin kuwii xumaa la hoojiyey ilaa aan kasoo dhiciyey (geelii), iyagoon waxba ka maalin, ka dib geelii ayaan soo kaxeeyey waxaana iga hor yimid Rasuulkii SCW iyo ciidankii Muslimiinta.

DAGAALKII KHAYBAR

Khaybar waxa ay ahayd magaalo wayn oo aad u dhufaysyo badan, waxa ayna Madiina u jirtey 60 ila 80 mayl oo dhinaca woqooyi ah. Waxa ay ahayd xaruntii yahuudii dhulkaas degganayd. Sababta duullaankani waxa ay ahayd: Waxa aan soo ogaannay in yahuuddu had iyo jeer ka mid ahayd cadowyadii ugu waaweynaa ee islaamka, kana dambeeyey duullaankii Axsaab, intaasna makri u maleegayey islaamka iyo muslimiinta. Sidaa darteeed ayaa heshiiskii Xudaybiya ka dib Rasuulku SCW wuxuu u soo jeestay cadowyadii kale ee islaamka ugu darnaa maaddaama uu qureysh meel isaga soo xiray, wuxuuna ugu hormariyey yahuuddii Khaybar.

Rasuulku SCW wuxuu duullaankan qaaday bishii Muxarram, sannadkii 7aad ee hijriga, waxayna culimada mufasiriintu sheegaan in Khaybar ahayd yabooh uu Ilaah ballanqaaday markii uu qur’aankiisa ku yiri:

((ALLE WAXA UU IDIIN YABOOHAY QANIIMOOYIN TIRA BADAN OO AAD QAADDANNAYSAAN, TANNA WAA IDIIN SOO DEDDEJIYEY, DADKA GACMAHOODIINA WAA IDINKA QABTAY SI AY CALAAMAD UGU AHAATO MU’MINIITA, UUNA IDINKU HANUUNIYO JIDKA TOOSAN)), (Suuratul-Fatxi 20).

Waxayna ahayd midda la soo dedejiyey heshiiskii Xudeybiya, qanimooyinkii tirada badnaanna Khaybar baa ka mid ahayd.

Markii ay munaafaqiintii iyo kuwii iimaankoodu daciifka ahaa ka hareen Rasuulka SCW Xudeybiya, ayaa Alle Rasuulkiisa SCW amray in aysan u raacin duuullaanka Khaybar, wuxuuna Alle qur’aankiisa ku yiri:

((WAXAY DHIHI DOONAAN KUWII HARAY (MUNAAFIQIINTII) MARKAAD QANIIMA U BAXDAAN SI AAD USOO QAADATAAN “NA DAAYA AAN IDIN RAACNEE”, WAXAY DOONAYAAN INAY BADALAAN HADALKA ALLE, WAXAAD TIRAAHDAA NA RAACI MAYSAAN ALLAANA SAAS HORAY U YIRI, WAXAY KU DHIHI DOONAAN WAAD NAXASDAYSAA, WAXBASE MA FAHMAYAAN ILLAA WAX YAR MOOYEE)), (Suuratul-Fatxi 15).

Sidaa darteed ayaa Rasuulku SCW markii uu u baxayey Khaybar wuxuu ogeysiiyey in aysan raacaynin, waxaana raacay oo keliya 1400kii nin ee Xudeybiya u raacay. Madiina wuxuu Rasuulku SCW madax uga sii dhigay Subaac binu Curfada.

Munaafaqiinta, oo had iyo jeer gaalada daba dhilif u ahaa, ahaana cadow aad u xun oo ku dhex jira muslimiinta, ugana eg muuqaalka iyo magaca muslimiinta hase yeeshee qalbiga iyo niyadda ka jecel kana raacsan gaalada, ayaa markii ay ogaadeen in uu Rasuulku SCW ku duulayo Khaybar waxa ay hoosta kala xiriireen yahuuddii Khaybar, waxa ayna ku dheheen “Maxammed idinka ayuu idin soo aaday oo idiin soo socdaa ee qaata degtooni, hana ka biqina idinka ayaa caddad iyo hubba ka badane. Maxammed ciidankiisu waa wax yar, hubna ma wataan in yar maahee”.

Yahuuddii markii ay warkaas maqleen waxa ay u cid dirsadeen reer Qadafaan oo ay xulafo ahaan jiren si ay dagaalka ula galaan, miraha Khaybarna nus u qaataan haddii laga qaalib noqdo muslimiinta. Reer Qadafaan warkaa way yeeleen, wayna soo bexeen si ay yahuudda ula dagaal galaan hase yeeshee intii ay jidka ku sii jireen ayey dhinicii reerahooda ka maqleen qaylo, markaas ayey u maleeyeen in muslimiintii u daba martay cidahoodii iyo maalkoodii. Dib ayey markaas u laabteen oo waxay waardiye ka qabteen dadkoodii, wayna isaga dhex baxeen Rasuulka SCW iyo yahuud.

Rasuulku SCW Madiina ayuu ka soo baxay isaga oo dhinaca Khaybar soo aaday. Markii uu meel dhexe marayo ayuu u yeeray labo nin oo ciidankaas hor socday, wuxuuna ka dalbay in ay tusiyaan jidka ugu wanaagsan ee Khaybar ka soo gelinaya dhinaca woqooyi ee ay Shaam ka xigto. Midkood ayaa markaas yiri “aniga ayaa ku tusinaya Rasuulkii Allow”. Markii uu muddo ciidankii waday oo la marayo meel ay dhowr waddo ku kulmaan ayuu yiri “Rasuulkii Allow waddooyinkaan oo dhan way na geynayaan”, markaas ayuu Rasuulku SCW amray in uu waddooyinka magacyadooda kala sheeg sheego, markii uu mid magacaababa Rasuulku SCW wuu diidayey ilaa ay ka hartay hal xabbo. Cumar ayaa markaas ninkii ku yiri “sheeg”, markii uu sheegayna Rasuulku SCW wuu yeelay oo waddadaas ayuu qaatay.

Habeenkii ugu dambaysay socodkooda waxa ay Rasuulka SCW iyo ciidankiisii degeen Khaybar agteeda. Rasuulku SCW haddii uu qolo duullaan ku yahay oo uu ku soo beegmo habeen ma weerari jirin ilaa uu ka waaberiisto sidaa darteed markii uu waagu baryey oo ay salaaddii subax tukadeen ayaa isaga iyo ciidankisii galeen magaaladii Khaybar.

Yahuuddii markii ay arkeen ciidankii Rasuulka SCW iyaga oo aan ka war hayn oo shaqooyinkoodii u kallahaya ayey dheheen “waa Maxammed, Ilaah baan ku dhaarannaye waa Maxammed iyo Khumus (ciidankiisii shan geeslaha ahaa). Markaas ayey ku carareen magaaladii iyo dhufeysyadoodii, wuxuu markaa Rasuulku SCW yiri “Allaahu Akbar, Khaybar waa kharaabtay. Allaahu Akbar Khaybar waa kharaabtay. Annagu haddii aannu degno dad goobtood waxaa xumaaday dad loo digay subaxdood”.

Ka dib Rasuulku SCW meel ayuu ciidankiisii dejiyey, waxaana markaas u yimid Xubaab ibnu Mundir oo ku yiri “Rasuulkii Allow meeshani waxa ay aad ugu dhowdahay dhufeskii Nadha, dagaalyahannadii Khaybar dhammaantoodna way ku jiraan, waxa ayna ku wareegaysanayaan agagaarkeeda, mana ogin arrimahooda, fallaarohooduna way na soo gaarayaan, kuweennuna ma gaarayaan, in ay na miraana kama aammin nihin. Sidoo kale meeshani waa timir dhexdeed iyo meel aan habboonayn ee haddii aad n amri lahayd meel aan waxaan u dhan lahayn oo aan xarun ka yeelanno (way fiicnaan lahayd”. Wuxuu markaas Rasuulku SCW yiri “taladu waa sida aad tilmaantay” ka dib ciidankii ayuu raray oo meel kale dejiyey.

Wuxuu Rasuulku SCW baryayey Rabbigiis isaga oo oranaya “Allihii toddobada samo iyo waxa ay hareereeyeen Rabbigood ahaayow, shayaadiinta iyo waxa ay baadiyeeyaan Rabbigood ahaayow waxa aan ku weydiisanaynaa magaaladan kheyrkeeda iyo dadkeeda kheyrkooda, waxa aanna kaa magan gelayaa magaaladan sharteeda iyo waxa ku jira shartooda”. Waxaana calanka muslimiinta waday Abuubakar Sidiiq hase yeeshee markii dagaalki labo maalmood kasocday dhufayskii Naacim oo la furan waayey muslimiintiina ay dhibi soo gaartay ayuu Rasuulku SCW yiri “waxa aan calankan berri siin doonaa nin Alle iyo Rasuulkiisa jecel, Alle iyo Rasuulkiisuna jecel yihiin”. Subaxdii markii la gaaray ayaa nin walba oo asxabta ka mid ihi jeclaystay in uu noqdo ninkaas Alle iyo Rasuulkiisu SCW jecel yihiin, nin walbana wuu u hanqal taagay. Wuxuu markaas Rasuulku SCW yiri “aaway Cali binu Abii-dhaalib?”, waxa ay asxaabtii dheheen “Rasuulkii Allow indhaha ayaa laga hayaa”. Rasuulku SCW Cali ayuu u cid diray, markii uu u yimidna indhihii ayuuu uga tufay, waana u duceeyey. Calina markiiba indhihii way u caafimaadeen Rasuulkuna SCW wuxuu u dhiibay calankii, markaas ayuu Cali yiri “Rasuulkii Allow, miyaan la dagaallamaa ilaa ay annaga (muslimiinta) oo kale ka noqdaan?”, Rasuulku SCW wuxuu yiri “tartiibso ilaa aad ka degtid aaggooda, ka dib ugu yeer islaamka una sheeg waxa dushooda ku waajibka ah oo xaqa Alle ah. Ilaah baan ku dhaartaye in Ilaahay dartaa ku hanuuniyo qof kaliya ayaa kaaga kheyr badan geela kiisa gudguduudan”.

Ka dib waxaa la gudo galay dagaalkii Khaybar. Magaalada Khaybar waxa ay ahayd mid aad u qalcado iyo dhufeysyo badan, waxa ayna u qaybsanayd labo qaybood: Qayb waxaa ku yaallay shan qalcadood oo waaweyn iyo kuwo yar yar, qaybta kalena waxaa ku yaalley saddex qalcadood oo waaweyn oo keliya. Qalcadaha qaybta hore ku yaalley waxaa la kala oran jirey: Naacim, Sacab binu Mucaad, Qalcatu-Dubeyr, Ubey iyo Nasaar. Saddexda hore waxaa la isku oran jirey Nadha oo waa kuwii ugu waaweynaa. Labada dambe waxa ay ku yaalleen meel la oran jirey Shifi waana qaybta ugu xoogga badnayd oo uu ka dhacay dagaalku. Saddexda qalcadood ee dhinaca kale waxaa la kala oran jirey: Qamuus, Wadhiix iyo Sulaalam.

Dagaalki ayaa markaas bilowday, dhufeyskii ugu horreeyey ee ay muslimiintu weerareen wuxuu ahaa Naacim oo ahaa kii uu joogey nin hormoodayaashii yahuud ka mid ahaa oo la oran jirey Marxab. Cali binu Abii-dhaalib iyo ciidankiisii markii ay dhufeyskan tageen ayaa Cali yahuuddii ugu yeeray islaamka hase yeeshee way diideen, dagaal ayeyna doorteen. Waxaa mubaaraso u soo baxay madaxoodii Marxab oo leh “Khaybar waxa ay ogaatay in aan ahay Marxab oo jeeniqaarsan hub, geesi la jarribay”, waxaa markaa u soo banbaxay Caamir oo leh “Khaybar waxa ay ogaatay in aan ahay Caamir oo jeeniqaarsan hub, geesi booraysan”. Waxa ay markaas is dhaafsadeen laba seefood, seefii Marxab waxa ay ku dhacday gaashaanka, tii Caamirna way gaabnayd, wuxuuna damcay in uu dhudhunka uga dhufto hase yeeshee isaga ayey ku soo laabatay oo lawga uga dhacday, wuuna u dhintay. Asxaabtii qaar kamid ah ayaa yiri Caamir camalkiisii waa buray, markaasa Rasuulku SCW wuxuu yiri “been bay sheegeen wixii sidaas yiri, Caamir wuxuu leeyahay labo ajar oo waa mujaahid dadaalay”.

Ka dib waxa uu Marxab dalbaday in loo soo baxo, waxaa u soo baxay Cali binu Abii-dhaalib, si degdeg ah ayuu markaas Cali madaxa ugu dheereeyey cadowgii Alle ee Marxab. Dabadeed Cali dhufeyskii ayuu u sii dhowaaday, waxaana madaxa dhufeyska kala soo baxay nin yahuudi ah oo ku yiri “kuma ayaa tahay?”, Markaas ayuu Cali ugu jawaabay “Cali binu Abii-dhaalib baan ahay”, ninkii wuxuu markaa yiri “waad ka sare marteen wixii Muuse lagu soo dejiyey (diintii Tawreed).

Ka dib waxaa mubaaraso u soo baxay Marxab walaalkiis oo la oran jirey Yaasir, dhinaca muslimiintana waxaa ka soo baxay Subeyr ibnu Cawaam. Subeyr hooyadii oo Rasuulka SCW eeddadiis ahayd, ayaa Rasuulka SCW ku tiri “Rasuulkii Allow miyuu dilayaa wiilkeyga?” Rasuulku SCW wuxuu yiri “maya, ee isaga (subeyr) ayaa dilaya”. Sidaa ayaa ninkaas yahuudiga ahna Subeyr u diley.

Dagaalkii ayaa si fiican u bilowday, dhufeyskan Naacimna waxaa ka dhacay dagaal aad u daran oo maalmo socdey ilaa ay markiii dambe yahuuddii u adkaysan weyday weerarradii muslimiinta oo isaga soo baxday dhufeyskii, waxa ayna isku urursadeen dhufeyskii Sacab binu Mucaad oo ahaa dhufeyskii labaad dhinaca awoodda iyo xoogga. Waxa ay muslimiintu ku qaadeen weeraro halis ah, waxaana hoggaaminayey Xubaab binu Mundir. Waxaa dhufeyska iyo yahuudda la dul fadhiyey saddex maalmood, maalinki 3aad ayaa Rasuulku SCW Ilaahay u baryey ka dib markii ay muslimiinta ka dhammaatay sahaydii oo ay haleeshay gaajo aad u daran ilaa ay ka qasheen dameerihii ay wateen. Markaas ayaa Rasuulka SCW loo sheegay hilibkii dameeraha oo dabka saaran, wuxuu Rasuulku SCW amray in hilibka la daadiyo, dheryahana la jejebiyo. Sidoo kale waxaa u yimid Rasuulka SCW rag asxaabta ka mid ah oo yiri “wax ma haysanno”, ka dib Rasulku SCW Ilaah ayuu baryey oo wuxuu yiri “Ilaahayow xaaladdooda waad og tahay, awoodna ma haystaan, anigana gacantayda kuma jiraan wax aan siiyo (asxaabta) ee u fur dhufeyska ugu weyn uguna cunto badan ha ku deeqtoomaane”. Subixii dambe ayuu Ilaahay muslimiinta u furay dhufeyskii ugu weynaa ee Sacab binu Mucaad, waxa ayna ka heleen raashin fara badan iyo hub halis ah oo uu ka mid ahaa Manjaniiq oo ahaa hubkii waqtigaas u casrisanaa.