Китабда истифадә олунмуш әсас мәнбәләр

ƏLƏVİ QİYAMLARININ AZALMASI VƏ ŞİƏLƏRƏ QARŞI SIXINTILARIN GÜCLƏNMƏSİ

Həm Qəramitə, həm də Sahibe-zənc firqələrinin cinayətləri bilərəkdən şiələrin ayağına yazılırdı. Abbasi xəlifələri bu bəhanələrlə şiələri sıxıntıya salırdılar. Uyğun iki qiyam nəticəsində şiələrə qarşı təzyiqlər gücləndi və şiələr silahlı qiyam etmək imkanından məhrum edildilər. Məsələn, həzrət Höccətin (ə) üçüncü səfiri Hüseyn ibn Ruh Qəramitə firqəsi Bəsrə əhalisinə hücum etdikdən və Bağdad hacıları qarət edildikdən sonra hicri 311-ci ildə həbs edildi. Abbasilər bəhanə edirdilər ki, Qəramitə firqəsi şiədir və şiələr bu qiyama görə müqəssirdirlər. Xilafətin zəhərli təbliğatları nəticəsində Bağdad əhalisi şiələrə qarşı çıxdı. Hətta İbn-Fərat və oğlu yalnız şiə olduqları üçün Qəramitə ilə həmkarlıqda təqsirləndirildi və vəzirlikdən uzaqlaşdırılaraq qətlə yetirildi.

Bununla belə, ələvilərin qiyamları davam edirdi. Həmin dövrdə bir neçə dəfə ələvilər ayağa qalxdılar və onlardan bə’ziləri hansısa müvəffəqiyyətlər qazana bildilər.

Həmin dövrdə baş vermiş ələvi qiyamlarını nəzərdən keçirək:

Həsən ibn Yəhyanın qiyamı: Bu şəxs hicri 278-ci ildə Yəməndə Abbasilərə qarşı qiyam qaldırdı;

İbn Ər-Rizanın qiyamı: Möhsün ibn Cə’fər Dəməşq vilayətində hicri 300-ci ildə qiyam qaldırdı. Məs’udi bu barədə yazır: «Hicri 300-ci ildə İbn Ər-Riza ilə Əbül-Əbbas Əhməd arasında savaş oldu. Onu qətlə yetirdilər və oğlunu Bağdada apardılar. O, qərb səmtində yeni körpünün başında dara çəkildi;

Həsən ibn Əli hicri 301-ci ildə Təbəristan və Deyləm məntəqələrində qiyam qaldırdı. O, Təbəristan və Deyləm məntəqələrini nəzarətə aldıqdan sonra Reyə üz tutdu. Yerli hakim qaçmağa məcbur oldu. Nəhayət, Həsən ibn Əli döyüşlərdən birində abbasi xəlifələri tərəfindən öldürüldü;

Həsən ibn Qasimin qiyamı; Bu şəxs hicri 317-ci ildə böyük bir qoşunla Gil və Deyləmdən Reyə üz tutdu. Reyin böyük bir məntəqəsini-Qəzvini, Zəncanı, Qumu, Əbhəri və digər şəhərləri özünə tabe etdi;

Əhməd ibn Məhəmməd Talibinin qiyamı: Bu şəxs Misirdə Əhməd ibn Tulunun qoşunu ilə döyüşdü və öldürüldü.