SİYASİ VƏZİYYƏT
Abbasilər xilafətinin mərkəzi Bağdadda kiçik qeyb dövründə şiələr siyasi məqamlardan məhrum idilər. Hakimiyyət Abbasilərin əlində idi və onlar talibilərə, xüsusi ilə də Əli və onun şiələrinə müxalif mövqedə dayanırdılar.
Bu müxaliflik bə’zən zirvə həddinə çatır, bə’zən isə qismən yumşalırdı. Mö’təzidin xəlifəliyi dövründə şiəliklə düşmənçilik əvvəlki dövrlərdən daha amansız idi. O, öz onillik xilafəti dövründə şiələrə qarşı cəbhəni genişləndirmiş, bir növ qılınca sarılmışdı. Bu münasibət xəlifə Müqtədirin dövründə xeyli yumşaldı, hətta şiələrin xeyrinə işlər də görüldü. Həmin dövrdə hakimiyyətdə şiələrin də iştirakı vardı.
Bu dəyişiklik hakimiyyətdə bəni-Fərat ailəsinin iştirakı ilə müşayiət edilirdi. Həmin dövrdə şiələr hakimiyyət dairələrində müəyyən məqamları tuturdular. Əbül-Həsən Əli ibn Məhəmməd ibn Fərat üç dəfə vəzirliyə seçilmişdi. O, hicri 296-299-cu illərdə Müqtədirin vəziri olmuş, hicri 299-cu ildə Bağdaddakı qarətlə əlbir olma ittihamı ilə həbs edilmişdi. Bu şəxs hicri 304-cü ildə ikinci dəfə vəzir məqamını tutmuş və hicri 206-cı ildə beytül-malı israf etmə ittihamı ilə zindana salınmışdı. O, üçüncü dəfə hicri 311-ci ildə vəzir tə’yin edilmişdi. Son dəfə 312-ci ildə vəzirlikdən uzaqlaşdırılmış və oğlu ilə birlikdə zindana salınmışdı. Sonradan ata və oğul qətlə yetirilmişdilər.
Şiə Əli ibn-Fəratın vəzirlik dövründə şiələr nisbətən rahat nəfəs alırdılar. Onlar bu fürsətdən istifadə edərək öz əqidələrini möhkəmləndirirdilər. Hüseyn ibn Ruh Növbəxtinin səfirliyi də bu dövrə təsadüf edir. Mövcud siyasi durum vəkalət qurumunun da fəaliyyəti üçün münasib fürsət yaratmışdı. İbn-Fəratın vəzirliyi dövründə Hüseyn ibn Ruhun siyasi şəxsiyyətlər arasında yüksək mövqeyi vardı. O, bu fürsətdən şiələrin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edirdi.
Xəlifə Razinin dövründə bu şiə ailəsi hakimiyyətdə nüfuza malik idi. Bu ailənin üzvləri müxtəlif dövlət işlərində çalışmaqla yanaşı, vəzirlik məqamına da sahib olmuşdular. Hicri 325-326-cı illərdə Fəzl ibn Cə’fər ibn Fərat xəlifənin vəziri idi.
Amma mərkəzdən kənardakı muxtar ərazilərdə şiələrin siyasi vəziyyəti daha münasib idi. Hətta bə’zi məntəqələrdə siyasi hakimiyyət şiələrin əlində idi. Məsələn, hicri 184-296-cı illərdə Tunisdə əğləbə dövlətində, hicri 221-312-ci illərdə Mərakeşdə İdrisiyan dövlətində, hicri 296-567-ci illərdə Misirdə Übeydiyan dövlətində, hicri 320-338-ci illərdə cənubi və mərkəzi İranda, Təbəristanda Ali-Buyə dövlətində, hicri 319-394-cü illərdə Mosul və Hələbdə Ale-Həmdan dövlətində şiələr hakim idilər.
Dostları ilə paylaş: |