Китабын ады

İNSAF, BƏSİRƏT VƏ XOŞBƏXTLİYƏ SƏBƏB OLUR 
 
Görəsən, Musa Kəlimullah (ə) kimi ulul-əzim bir peyğəmbərin (əuzu billah) o 
qədər  düşüncəsiz  və  daşürəkli  olub,  Allahın  əmrinə  itaət  etmək  əvəzinə  Onun 
elçisinin  gözünü  kor  edəcək  bir  şəkildə  üzünə  möhkəm  bir  zərbə  vurmasını  hər 
hansı bir ağıl sahibi qəbul edərmi? 
Fərz edək ki, bir nəfər, Hafiz ağanın möhtərəm bir şəxsiyyət kimi qonaq dəvət 
edir. Lakin «Hafiz, elçinin dəvətini qəbul etdikdə, ona möhkəm bir zərbə vuraraq 
gözünü kor etdi» deyilərsə, siz gülməzsinizmi? Allah xatirinə söyləyin, Hafiz ağa 
«Belə bir söz mənə iftiradır» deməzmi?... 
O, bir ömür elm əldə etdikdən və nəfsini pakladıqdan sonra bilmir ki, mənə bu 
xəbəri gətirənin təqsiri yoxdur. Əlavə olaraq mənə ehtiram edərək, məni böyük bir 
şəxsiyyətin qonaqlığına dəvət edir.  
Heç daşürəkli cahil bir adam belə bir iş edərmi? O zaman  mərifət əhli ulul-
əzim  və  Kəlimullah  olan  bir  peyğəmbər  (ə)  necə belə  bir  iş  edə  bilər  və  Allahın 
dəvətini  qəbul  etməyib,  heç  bir  təqsiri  olmayan  elçinin  üzünə  bir  zərbə  vuraraq, 
necə onu kor edə bilər? 
Peyğəmbərlərin göndərilməsindən  məqsəd,  insanları hidayət  etmək  və onları 
heyvani  hərəkətlərdən  çəkindirməkdir.  Mərifət  əhli  olmayan  cahil  bir  fərdin  bir 
heyvana  belə  zülm  etməsi  çirkin  olduğuna  görə,  ulul-əzim  olan  bir  peyğəmbərin 
Allahın müqərrəb mələyi və elçisinə bir-başa zülm etməsi daha çirkin və daha pis 
olmazmı? 
Hər kəs belə bir hədisin uydurma və iftira olduğunu başa düşür. Belə uydurma 
bir hədisi uyduranların məqsədi sırf peyğəmbərlik məqamına xəyanət etmək və ya 
cəmiyyətin gözündə böyük bir peyğəmbəri kiçildib, alçatmaqdır. Mən (belə yalan 
hədisləri  uyduran)  Əbu  Hüreyrə  kimi  insanlara  təəccüb  etmirəm;  çünki  o,  öz 
alimlərinizin  yazdığına  görə,  qarnını  Müaviyənin  yağlı  və  dadlı  süfrəsindən 

---

 
105 
doyurması üçün hədislər uydurmuşdur; hətta II xəlifə Ömər ibn Xəttab onu hədis 
uydurduğuna görə, kürəyi qana boyanacaq bir şəkildə şallaqlatdırmışdı.  
Amma  mənim  təəccübləndiyim  budur  ki,  böyük  bir  elmə  sahib  olan  şəxslər 
necə  olub  düşünmədən  bu  növ  yalan  və  uydurma  hədisləri  öz  kitablarında  qeyd 
etmişlər? Hafiz kimi digər alimlər də bu cür kitabları oxuyub, düşünmədən onları 
Qurandan sonra ən səhih kitab olaraq qəbul etmişdir.  
Bu  cür  uydurma  hədislər  səhih  bildiyiniz  kitablarınızda  olduğuna  görə,  o 
zaman şiə kitablarında yazılmış, tövcihə və açıqlanmağa qabiliyyəti çatan hədislərə 
etiraz  etməyə  haqqınız  yoxdur!  Söz  sözü çəkər  deyə,  mövzudan  kənara  çıxdığım 
üçün üzr istəyirəm.  
Keçək  əsl  mövzuya.  Nəql  etdiyiniz  o  hədisin  üzərində  bir  az  durub,  onun 
açıqlaması olub-olmadığına baxaq. Bu aydındır ki, hər insaflı alim sizin və bizim 
kitablarda mövcud olan bu növ gizli və vahid olan hədislərdə qarşılaşdıqda onları 
sənədi səhih olan minlərcə hədislərlə açıqlayar. Əks təqdirdə, bir kənara atar və ya 
ən azından onlara qarşı susar. Nəinki onları küfrdə qərar verib, öz dini qardaşlarına 
həmlə  edər.  İNdi  «Təfsiri-Safi»  yanımda  olmadığı  üçün  və  xəbərin  silsiləsindən 
xəbərsiz olduğum üçün bilmirik necə nəql edək. Gərək ətrafında özümüzdən şərh 
verək və ya səbir edək, görək islah olunmağa qabiliyyəti var, ya yox. Mən bu zəif 
ağlımla  o  hədis  (Mərifət  hədisi)  haqqında  belə  düşünürəm.  O  həzrətin  (s)  həmin 
sözü ya kəlamçılar arasında məşhur olan qaydaya, yəni «məlul haqqında tam elm 
sahibi  olmaq,  səbəb  haqqında  tam  elm  sahib  olmaq  deməkdir»  qaydasına  əlavə 
edilmiş  və  ya  «böyük  vəziri  tanıyan  kimsə,  padşahı  tanımışdır»  sözü  kimi 
mübaliğəyə  əlavə  edilmişdir.  Buna  misal,  «İxlas»  surəsinin  dəlili,  Quranın  digər 
ayələri və bir çox hədislərdir.  
Deyə  bilərik  ki,  bu  hədisdən  məqsəd  imamı  tanımaq  və  onu  tanımağın  ən 
böyük  ibadətlərdən  olmasıdır.  Çünki  imam  insan  və  cinlərin  yaradılış  qayəsi 
olmuşdur.  «Camiə  Ziyarəti»ndə  yer  alan;  «ONlar  Allahı  tanımağın  yollarıdır» 
sözünün mənası da budur.  
Digər bir şəkildə də mənalandırmaq mümkündür. Çünki araşdırmaçılar bu cür 
yerlərdə belə məna vermişlər, hər felin failini, hər binanın banisini (ustasını), o fel 

---

 
106 
və  binanın  sağlamlığından  anlamaq  mümkündür.  Belə  isə  hər  usta  və  əsəri  onun 
cəhətlərinin  bir  cəhətinə  kamil  bir  dəlildir.  Rəsulallah  (s)  və  pak  Əhli-beyti  (ə) 
bütün  uca  mövqelərə  sahib  olduqlarına  görə  ONlardan  daha  sağlam  bir  əsər  və 
ONlardan  daha  əhatəli  bir  məxluq  yoxdur.  Belə  isə,  Allahın  mərifətinə  onlardan 
daha açıq və daha əhatəli bir yol olmamışdır. Allahın mərifət yolları, sadəcə Onlar 
ola bilmişlər. Onları tanıyan Allahı tanımışdır. Çünki məsum İmamların (ə) özləri 
buyurmuşlar:  «Bizim  vəsiləmizlə  Allah  tanınır,  bizim  vəsiləmizlə  Allaha  ibadət 
edilir…» (Yəni Allahın mərifət və ibadət yolu bizim əlimizdədir).  
Xülasə,  Allahı  (tam  anlamaqla)  tanımağın  yolu  bu  şəni  uca  ailədir.  Əgər  bu 
ailənin  rəhbərliyi  olmadan  insanlar  yol  tapmaq  istəyərlərsə,  zəlalət  vadisində, 
çaşqınlıq içərisində qalarlar; zəlalət vadisində məhv olanın rəhbərsiz halda səadət 
evinə yetişməsi imkansızdır. Bax, buna görə iki tərəfin də ittifaq etdiyi bir hədisdə 
Rəsulallah (s) belə buyurmuşdur: 
«Ey  insanlar!  Mən  aranızda  iki  dəyərli  əmanət  qoyuram,  (ehtiyac