Китабын ады

ŞİRAZ SEYİDLƏRİ TEHRANDA 
 
Mərhum  Fətəli  Şah  Qacarın  səltənət  dövrünün  sonlarında  Mərhum  seyidul-
füqaha  vəl  müctehid  Əllamə  Hacı  seyid  İsmayıl  Müctehid  Mücabın  ən  seçilmiş 
övladlarından  olan  bizim  böyük  cəddimiz  mərhum  Seyid  Həsən  Vaiz  Şirazi 
müqəddəs  Məşhəddə  imam  Rizanın  (ə)  məzari-şərifini  ziyarət  edib  döndükdən 
sonra  Tehrana  gəldi.  Elmsevər  Şahin  şah  ona  çox  maraq  göstərib,  Tehranda 
qalmasını rica etdi. Dini vəzifəsini icra etmək üçün o, şahın ricasını qəbul etdi. O 
zamanlar  Tehranda  alimlərin  dini  məsələləri  bəyan  etdikləri  məscidlərdən  başqa, 
bu  günki  kimi  digər  təbliğat  məclisləri  adət  və  mütədavil  deyildi.  Təkkələrdə 
sadəcə  təziyə  və  nohə  oxuyar,  mərasimlər  təşkil  olunardı.  Onlardan  ən 
əhəmiyyətlisi Şahin şah dövlətinin təkkəsində təşkil olunan məclislər idi.  
Bu  səbəbdən,  hörmətli  seyid  Həsənin  göstərişi  və  Şahin  şahın  təyidi  ilə 
təkkələr, nohə və təziyə məclislərini təbliğ məclislərinə çevirdilər.  
Tehranda  ilk  təbliğ  toplantısının  təməlini  qoyan  və  təbliğ  minbərləri  quran 
mərhum  seyid  Həsən  Vaix  Şirazi  olmuşdur.  Bu  toplantılar  müctehid və  mərceyi-
təqlidlərin hədəfləri istiqamətindəki irəliləyişlərə çox yardımçı olmuşdur. 
Bunun  üçün  mərhum  seyid  Həsən böyük babamız  və  Şirazda yaşayan  cəddi 
mərhum hacı seyid İsmayıl Müctehid babasına bir məktub yazır. Bununla əlaqədar 
öz övladları arasından seyid Cəfər, seyid Riza müctehidi-fəqih, hacı seyid Abbas, 
seyid Cavad, seyid Məhdi, seyid Müslim, seyid Kazım və seyid Fəthullah Tehrana 
gəldilər.  

---

 
48 
Qəzvin əhalisinin dəvəti ilə seyid Məhdi, seyid Müslim və seyid Kazım təbliğ 
üçün o bölgəyə göndərilirlər. O üç seyidin nəslindən olan Mücabi seyidləri indi də 
o bölgədə məşhur və mərufdurlar.  
Mərhum  seyid  Həsənin  özü  də,  digər  qardaşlarıyla  birlikdə  Tehranda  təbliğ 
məclisləri  təşkil  edirdi.  Nurlu  şəriəti  yaymağa  çalışırdılar.  Hicri  1291-ci  ildə 
mərhum  seyid  Həsən  (r.ə)  vəfat  edir.  Ondan  sonra  «Silsileyi-cəliləi  sadat»ın 
riyasəti  mərhumun  rəşid  oğlu,  mənim  böyük  babam  olan  mərhum  seyid  Qasim 
Bəhrululuma  verilir.  Çünki  «Silsileyi-cəliləi  sadat»ın  bu  gözəl  riyasət  libası  o 
zaman  min  kişi  bərabərində  olan  Şirazi  ailəsi  arasında  zöhd,  vərə  və  təqvada 
məşhur,  məqul  və  mənqulu
1
  cəm  üsul  və  furunu  əhatə  edən,  zamanın  üstün 
zəkalısı, elm, əməl və siyasətdə məşhur olan sadəcə o şəni uca seyidə yaraşırdı.  
Mərhum Bəhril-ulumun Allahın rəhmətinə qovuşduğu
2
 Hicri 1308-ci ildən bu 
zamana qədər, bu şəni uca ailənin riyasəti «Camiuş-şiə, muhyiş-şəriət, nasiri-millət 
vəd-din,  mürəvvici-əhkami-seyidil-mursəlin, siqətul-İslam vəd-müslimin, fəridüd-
dəhr,  vəhidul-əsr»  və  Qacar  şah  Nəsrəddin  tərəfindən  «Əşrəful-vaizin»  ləqəbiylə 
məşhur olan həzrət seyid Əli Əkbər (daəd bərəkatuh) ilədir.  
Bu uca insan 80 ilə yaxın müddət ərzində töhvid bayrağı olmuş və müxtəlif, 
xüsusən  son  əsrin  hadisələri,  din  düşmənləri  və  əcnəbilər  qarşısında  tam  bir 
cəsarət, fədakarlıq və sonsuz bir qüdrətlə durmuş, dini və əhkamı aşkar yaymağa 
çalışmışdır.  Mənhiyyatı  (nəhy  ediləni)  qabaqlamaqda,  pak  İslam  şəriətinin 
hökmlərini  qorumaqda,  həqiqətləri  çatdırmaqda  və  elm  mərkəzlərini 
genişləndirməkdəki xidmətləri dost və düşmən tərəfindən təsdiq və təyid olmuşdur.  
O  uca  şəxsin  günəşdən  daha  aşkar  olan  sehirli  bəyan  və  təsiredici  sözləri 
müxtəlif  zaman  və  məkanlarda  üləmai-ələm  və  mərəceyi-təqlidlərin  diqqətlərini 
çəkmişdir. Xüsusilə Höccətul-İslamlar, ayətullahlar, mərceyi-təqlidlər, əsrin üstün 
zəkalıları mərhum Höccətül-İslam hacı mirzə Məhəmməd Həsən Şiraziye Bozorq 
(VIII  yüzilliklə  Əhli-beyt  (ə)  məzhəbini  canlandıran),  Hacı  Mirzə  Həbibullah 
Rəşdi, Hacı şeyx Zeynülabidin Mazandarani, Hacı Mirzə Hüseyn, Hacı Mirzə Xəlil 
                                                 
1
 «Məqul» və «mənqul», əqlə və nəqlə söykənən sözlərə deyilir.  
2
 Mərhum Bəhri-ulum hicri, 1308-ci ildə vəfat etmişdir. Kərbəlayi Müəllada irzə Musa Balkonuyla həzrət 
Seyyiduşşuhədanın (ə) başının arxa tərəfi arasında cəddi mərhum seyid Həsən Vaiz Şirazinin qəbrinin kənarında 
dəfn edildi.  

---

 
49 
Tehrani, seyid İsmail Sədr İsfahani və Mirzə Məhəmməd Təqi Şirazi (qaddəsəllahu 
əsrarəhum),  xüsusilə  elm  şəhəri  Nəcəful-əşrəfdə  oturan,  bu  qarmaqarışıq  əsrdə 
«Firqeyi-naciyeyi-İmamyyə»Nin  riyasətinin  qabaqcıl  fəqihi  Əhli-beyti  ismət  vət-
təharət  seyidul-füqaha  vəl-müctehidin,  ayətullahi  fil-ərəzin,  nabiğatüd-dəhr  və 
həzrət  seyid  Əbül  Həsən  İsfahani  (mətdəallahul-müsliminə  bituli  bəqaih)  o  şəni 
uca seyid Əşrəful-vaizin haqqında həddindən çox lütf və məhəbbət izhar etmişlər
1
. 
Seyid  Əbül  Həsən  İsfahani  (r.ə),  həqiqətən,  elm  və  Hüsni-siyasətilə  «Mən