Китабын мүәллифи: Мәһәммәд Мәһәммәди Иштиһариди

İMAM HADİNİN (Ə) NƏRGİZƏ (Ə) MÜJDƏSİ

İmam Hadi (ə) üzünü Nərgizə tutaraq dedi: “Müjdə olsun sənə, dünya zülmə qərq olduqdan sonra onu başdan-başa ədalət dolu hökumət nuru ilə dolduracaq bir övladla!”

Bəli, belə pak və ağıllı bir qız, şahların çirkin həyat tərzi ilə dolu sarayından xilas olaraq, anasının cəddi (ulu babası) Şəm`unun yolunu getdi və həmin müqəddəs əqidə və hədəfi davam etdirdi. Allah da ona bu işdə yardım etdi. Sonra o, İmam Həsən Əsgərinin (ə) həyat yoldaşı və Həzrət İmam Zamanın (ə) anası olmaq ləyaqət və iftixarına nail oldu. İmam Hadinin (ə) bacısı onu Seyyidə (Xanım) kimi çağırardı. Bu xoş səadətli qadın hicri 261-ci ildə, bə`zi rəvayətlərə əsasən İmam Həsən Əsgəridən (ə) qabaq dünyadan getdi. Onun qəbri Samirra şəhərində İmam Həsən Əsgərinin (ə) məzarının yanındadır.¹⁸⁶ Bu qadının iste`dad və ləyaqəti onun şəxsiyyətini elə bir məqama çatdırdı ki, bəşəriyyət aləminə nicat verən Ali Məhəmmədin (s) Qaimi (ə) onun tə`lim-tərbiyəsi ilə böyüdü.

BİR NEÇƏ GÖRKƏMLİ ŞƏXSİYYƏT VƏ ALİM QADINLARDAN XATİRƏ

İslam tarixi boyunca digər bir neçə görkəmli alim qadınlar da olmuş və onların hər biri öz dövründə parlayıb nur saçmışlar. Burada sizin nəzərinizi onlardan bir neçə nümunəsinə cəlb edirik.

ÜMMÜ XALİD

Ümmü Xalid Mə`bədiyyə yaxşı və mə`rifətli şiə qadınlarından idi. Bir zaman o, mə`də xəstəliyi tapdı. Müalicə üçün təbibin yanına getdikdə, təbib ona bildirdi: “Bir az şərabla qarut (buğda ya noxud) ununu bir neçə gün ye, yaxşılaşacaqsan”.

Bu qadın öz-özünə dedi: “Sağalmaq üçün şərab içmək olar, yoxsa yox?”

Qərara gəldi ki, bu məsələni İmam Sadiqdən (ə) soruşsun. O, Həzrətin (ə) hüzuruna gəldi və əhvalatı Həzrətə (ə) ərz etdi. İmam Sadiq (ə) buyurdu: “Səni onu içməməyə nə məcbur edir?”

O dedi: “Mən sizə itaət etmək ipini öz boynuma salmışam” (Yə`ni qiyamət günü deyəcəm ki, Məhəmməd ibn Cəfər (ə) məni əmr və nəhy edəndə, mən də onun əmrlərinə itaət etdim).

İmam Sadiq (ə) üzünü ona çevirdi və buyurdu: “Ondan hətta bir damcısını da dadma. Yox, and olsun Allaha! Sənə ondan bir damcı da olsun belə içməyə icazə verməyəcəm”.

Sonra üç dəfə buyurdu: “Ölüm boğaza çatanda (əliylə boğazına işarə etdi) peşiman olacaqsan, anladınmı?”¹⁸⁷

ŞƏHİDİ-ƏVVƏLİN HƏYAT YOLDAŞI ÜMMÜ ƏLİ

Şəhidi-Əvvəl (fiqh kitabı “Lüm`ə”nin müəllifi) kimi tanınmış Şəmsuddinin (876-cı hicri qəməri ilində vəfat edib) həyat yoldaşı Ümmü Əli müctəhidə və pərhizkar qadınlardan idi. Şəhidi-Əvvəl onu tə`rifləyər və qadınlara, dini məsələləri öyrənmək üçün ona müraciət etmələrini tapşırardı. Onun Rəziyuddin (Məhəmməd), Ziyauddin (Əli) və Cəmaluddin (Həsən) kimi müctəhid oğlanları bu qadının tə`lim-tərbiyəsi ilə boya-başa çatmışdılar. Onun Fatimə (Ümmül-Həsən) adlı bir qızı da var idi. O da ata-anasının yolunu getmiş, elm və təqvada, ictihad və pərhizkarlığın sərhəddinə kimi çatmışdı. Şəhidi-Əvvəlin göstərişiylə qadınlar din elmlərini ondan öyrənərdilər. O, Şəhidi-Əvvəlin tapşırığı ilə öhdəsinə qoyulmuş şagirdləri yetişdirməkdə elə bir həddə çatdı ki, onu “Sittul-Məşayix” (hədis ustadlarının Xanımı) çağırardılar.¹⁸⁸

MİRZƏ KUÇİK XANIN HƏYAT YOLDAŞI

Qəhrəman, vəfalı və düşüncəli qadınlardan biri də (ingilis istismarçıları ilə mübarizə aparmış meşə sərdarı) Mirzə Kuçik Xanın həyat yoldaşı idi. Bu xanım ərinin həyatının ən çətin anlarında onunla idi və onunla birlikdə çiyin-çiyinə mübarizə aparırdı. Mirzə ona dedi: “Sən həyatımda mənim üçün elə bir qadınsan ki, ən çətin şəraitdə dağ kimi müqavimətli olmusan və eyni halda mənə olan məhəbbətin bir zərrə də azalmayıb. Həyatda yoldaş və həyatımın, ömrümün şəriki olmağın mə`nası budur. Sənə minnətdaram! Uca Allahdan sənin üçün ən böyük mükafatı arzu edirəm”.

Bu sözü dedi, həyat yoldaşı ilə xudafizləşdi və daha qayıtmayıb şəhid oldu.¹⁸⁹

PƏRVİN E`TİSAMİ

Alim və nümunəvi qadınlardan biri də şe`r divanının müəllifi, şairə qadın Pərvin E`tisamidir. O, 1285-ci hicri şəmsi ilində Təbrizdə anadan olub. Hələ ömrünün 35-ci baharını yaşamamış hicri şəmsi 1320-ci il fərvərdin ayının 16-sı, şənbə gecəsi dünyasını dəyişib. Bu qadın çox dərin mə`nalı şe`rlərdən ibarət olan divanını özündən yadigar qoyub. Onun məzarı müqəddəs Qum şəhərində Həzrət Xanım Mə`sumənin (ə) hərəminin böyük səhnində (Astanə meydanı tərəfdən hərəmə daxil olanda, sağ tərəfdəki ikinci otaqda) yerləşir. O xanımın şe`rlərindən bir neçə sətri sizə təqdim edirik.

Bil ki, İran qadının nadanlıq etmişdir əsir,

Həm ərə, həm arvada elmin nuru bir rütbədir.

Həmçinin buyurub:

Qadınla kişinin vəzifəsi nə?

Dənizçi gəmini aparır önə.

Gəmi möhkəmdirsə, dənizçi aqil

Tufandan qorxu yox, əldədir sahil.

BÖYÜK MƏQAM SAHİBİ VƏ MÜCTƏHİDƏ QADIN XANIM İSFƏHANİ

Haqqında qeyd etdiyimiz qadınlardan biri də möhtərəm alim, filosof, müctəhid, zamanədə nadir və müasir qadın kimi tanınmış Xanım İsfəhani Nüsrət Əmindir. O, 1274-cü hicri şəmsi ilində İsfahanda anadan olub. Atası mərhum Hacı Seyyid Məhəmməd Əli Əminut-Tuccar idi. Onun anası da abidə və pak bir qadın, üç oğlundan sonra həmin bu qızı vardı. O, on beş yaşında İsfahanın tanınmış və mö`təbər tacirlərindən olan öz əmisi oğlu Hacı Muinut-Tuccarla evlənib. O uşaqlıq dövrlərindən iste`dad sahibi və İslam elmlərini öyrənməyə çox meyilli idi. Onun ustadlarından biri mərhum Ayətullah Hacı Mir Seyyid Əli Nəcəfabadidir. O deyir: “Bir gün eşitdim ki, Xanım İsfəhaninin uşağı dünyadan gedib. Öz-özümə dedim, yəqin Xanım İsfəhani dərsi tə`til edəcək. Ancaq iki gündən sonra xəbər göndərdi ki, mənzilinə gedib tədris edəm”.

Bu qadın İslam elmlərindən fiqh, üsul, fəlsəfə və irfanda ictihadın ali dərəcəsinə nail oldu. Böyük alimlərin ona verdiyi icazələr buna aydınlıq gətirir.¹⁹⁰

XANIM İSFƏHANİNİN ƏSƏRLƏRİ

O, bir çox kitabların müəllifidir. Onun çap olunmuş əsərləri bunlardır:

1. Məxzənul-ləali (İmam Əlinin (ə) şə`ninə yazılıb).

2. Seyru-süluk dər rəveşe Ənbiya (ə).

3. Məad ya axərin seyre bəşər.

4. Əxlaq və rahe səadəte bəşər.

5. Rəveşe xöşbəxti.

6. Təfsire Qur`an be name “Məxzənul-irfan” dər 15 cild.

7. Nəfəhatur-rəhmaniyyə.

8. Camiuş-şətat.

9. Ərbəinul-Haşimiyyə (bu kitab ərəbcə yazılıb və Xanım İsfəhaninin şagirdlərindən biri “Ələviyyə Humayuni” onu tərcümə və çap edib yaymışdır. Bu, Xanım İsfəhaninin ilk əsərlərindəndir).

Xanım Əmin İsfəhaninin tə`sis etdiyi “Əmin” qızlar məktəbi və dini dərslər tədris olunan “Fatimə (ə) məktəbi” mədrəsəsi kimi digər işləri də vardı. O xanımın özü də bu mədrəsədə tədrislə məşğul olardı. O, Ələviyyə Humayuni (“Ərbəinul-Haşimiyyə” kitabının mütərcimi) və “Fatimə (ə) məktəbi”nin müdiri kimi şagirdlər yetişdirdi. Xanım İsfəhani 87 yaşında 1361-ci hicri şəmsi ilində İsfahan şəhərində dünya ilə vidalaşdı.¹⁹¹

Beləliklə, nəticə alırıq ki, “Tövbə” surəsinin 31-ci ayəsində “Onlar kişilərlə bərabər fəsadla mübarizə və əmr be mə`ruf, nəhy əz münkər meydanına gələr” buyurulduğu kimi, qadınlar müxtəlif sahələrdə ali dərəcədə elmi və siyasi tərəqqilərə nail ola bilər, ağır məs`uliyyətli işləri öhdəsinə almaq ləyaqətini tapar və böyük şəxsiyyətli kişi və qadınlar yetişdirib cəmiyyətə təhvil verə bilərlər.