Kitabın adı: Axirət azuqəsi Müəllif: Doktor Misbah Yəzdi

DÜNYADAN ÜZ ÇEVİRMƏK VƏ AXİRƏTİ ƏSAS TUTMAQ

Hər halda insanın dünyanı əsas tutub-tutmamasını müəyyənləşdirmək sözlə, danışıqla aydınlaşmır. Bu insanların daxili niyyətlərinə bağlıdır. Məsələn, əgər insan ləzzət almaq xatirinə çörək yeyirsə, zahirən inkar etsə belə, maddiyyata üstünlük vermişdir. Lakin onun bu ləzzətdən istifadə etməkdə məqsədi Allahın şükrünü yerinə yetirməkdirsə, axirəti üstün tutmuşdur. Bu cəhətdən Quranda Allahın insanlara əta etdiyi bəzi nemətlər yad edilir və bu ne´mətlər Allah dərgahına şükr etmək üçün bir vasitə olaraq göstərilmişdir. Deməli, hədəf şükr etməkdir. Bunun üçün insanın bütün rəftar və əməlləri özünə Allah rəngini götürməlidir. İnsanların əksəriyyəti mənəvi dəyərlərə diqqət yetirmirlər. Maddi ləzzətlərə o qədər bağlanıblar ki, ondan başqa hədəf görə bilmirlər.

Şübhəsiz ki, insanın mənəvi mərhələyə yetişməsi, axirət işlərini irəli çəkməsi üçün müəllimə ehtiyacı vardır. Çünki mümkündür ki, orta mövqedən xaric olub, ifrat və təfritə düşsün. Nəfsinin paklanması və təkamülü yolunda qədəm götürmək istəyən kəslər, maddiyyata olan meyllərinin azalması və dünyəvi ehtiraslarının zəiflədilməsi üçün Allah tərəfindən insanlara verilən izzəti öz zehinlərində möhkəmləndirməlidirlər. Dünyəvi ləzzətlərə göz yummaq üçün maddi və axirət ləzzətləri arasında olan fərqə diqqət yetirməli, axirət ləzzətlərinin hər cəhətdən üstün və əbədi olması fikrini özlərinə təlqin etməlidirlər. Bu cəhəti nəzərə alaraq, Peyğəmbər (s) və imamlarımız (ə) öz buyuruqlarında insanları həmişə ilahi ləzzətləri dünya ləzzətlərindən üstün tutmağa sövq etmişlər. Lakin onlar heç vaxt insanları bir dəfəlik dünyanı tərk etməyə və tərkidünya olmağa çağırmamışlar. Əgər insan dünyanı axirətə çatmaq üçün vasitə bilsə, nəinki dünyapərəst sayılmaz, əksinə, belə insan axirətaxtaran bir şəxs sayılar. Əksər vaxtlarda mübah işlərin istifadəsi harama düçar olmamaq üçün müqəddimə hesab olunur və bu cəhətinə görə ibadət sayılır. Əlavə olaraq, bəzən mübah işlərdən bəhrələnmək insanda ali vəzifələrin icrasına hazırlıq yaradır və onun inkişafına səbəb olur.

İmam Musa ibni Cəfər (ə) günün saatlarının bölümü barəsində belə buyurur: «Günün bir saatını da halal ləzzətlərdən istifadə etməyə ayır. Çünki halaldan istifadə etməklə, sair vəzifələrini də yerinə yetirmək üçün güc taparsan».

Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, Peyğəmbər (s) «sənə təsvifdən çəkinməyi tapşırıram…» cümləsində səhlənkarlığın yaranma səbəbini, insanın ləzzətlərə çatmaq üçün uzun-uzadı arzulara qapılmalarında görür. Yəni insan həmişə öz dünyəvi ləzzətlərinin təmini barədə düşünür və bu da, insanın dini vəzifələrini təxirə salmasına səbəb olur. Başqa sözlə desək, insan həmişə iki yol arasında qalır: əlində olan fürsəti dünyəvi ləzzətlərin ələ gətirilməsi yolunda sərf etsin, yoxsa axirəti üçün bir şey qazanmaqdan ötrü…Hansını seçsin? Hansı üstündür? Dünyanın nəqd olduğunu, hal-hazırda dünyadan faydalandığını görən insan, vaxtını dünyanın ixtiyarında qoymaq qərarına gəlir. Əslində insanın dünyaya olan meyli axirətdən daha çoxdur. O, dünyanın nəqd ləzzətlərini axirətin sonradan çatacaq nemətlərindən üstün sayır. Təəccüblü olan budur ki, bizim əksəriyyətimiz də, özümüz bilmədən bir növ şirkə mübtəla oluruq. Çünki axirətin dünyadan üstün olmasına imanımız yoxdur:

«İnsanların əksəriyyəti Allaha iman gətirməzlər, üstəlik şirk də edərlər»¹.

İnsanın Allahdan qeyrisi üçün gördüyü iş, hətta axirət savabını qazanmaq üçün olsa belə, şirk sayılır. Xalis tövhiddə Allahdan başqa heç bir hədəf nəzərdə tutulmur. Hətta cəhənnəm qorxusu və cənnət şövqü də hədəf ola bilməz. Əlinin (ə) buyurduğu kimi: «Ya Rəbbim! Mənim ibadətim nə Sənin cəhənnəminin qorxusundandır, nə də cənnətinə olan tamahdan. Səni ibadətə layiq gördüm deyə, Sənə ibadət edirəm»¹.

Uzun-uzadı arzular insan səadətini təhdid edir. Bu səbəbdən Əlinin (ə) insanlar üçün ən çox qorxduğu şey, onların bu dərdə mübtəla olmaları idi. O, qorxurdu ki, insanlar dini vəzifələrini öz nəfsani meyllərinin qurbanı etsinlər: «Sizin üçün daha çox iki şeydən qorxuram: biri nəfsinizin istəklərinə uymağınız, o birisi isə uzun-uzadı arzulara qapılmağınız. Çünki həvəsə uymağınız sizi haqdan uzaqlaşdırar, uzun arzularınız isə axirəti sizin yadınızdan çıxardar»².