Kitabın adı: Axirət azuqəsi Müəllif: Doktor Misbah Yəzdi

a) ƏMANƏTƏ VƏFANIN ROLU

Ərəblər, bəlkə də bütün dünya xalqları arasında Peyğəmbərin (s) müvəffəqiyyətinin ən böyük amili, onun əmanətdar və sadiq adam olması idi. Peyğəmbərlikdən əvvəl xalq onu e`timadlı, doğru-düzgün adam kimi tanıyırdı və ona «Məhəmməd Əmin» deyirdilər. Peyğəmbərin (s) bu xüsusiyyəti xalqın ona meyl göstərməsinə səbəb olurdu. Çünki əmin olmağın lazımlı şərtlərindən biri, sözündə doğru-düzgün olmaqdır. Başqasının malına xəyanət edən adam, doğru danışa bilməz. Əksər insanlar onun peyğəmbərlik iddiasını qəbul edirdilər, çünki bilirdilər ki, o heç vaxt yalan danışmayıb.

Əvvəldə deyildiyi kimi, əmanətə vəfa kimi bir dəyər ağılla dərk edilir. Əgər peyğəmbərlik və dəvət olmasaydı belə, xalq onun əmanətdə vəfalı olmağını dərk edəcəkdi. Amma İslam dini əqlin bu hökmünü təsdiq edib buyurur:

«Allah sizə əmr edib buyurur ki, (aldığınız) əmanəti öz sahiblərinə qaytarasınız»¹.

Əmənatə vəfa həyatın zəruriyyətlərindəndir. Xalq əgər öz davranışlarında ona riayət etməsə, həyat sistemi bir-birinə dəyər və artıq kimsəyə etimad olunmaz. Çünki ictimai həyatın bünövrəsi və əsası, insanların qarşılıqlı etimadına əsaslanır. Əmanət, danışıqda düzgünlük və sədaqət, əmanət isə rəftarda düzgün əməl tələb edir. Onun dəyəri müstəqil əqli ölçülərdəndir və dəlilə, sübuta ehtiyacı yoxdur. İslamın bu yöndəki sifarişləri tərbiyəvi xarakter daşıyır. Əqlin dərk etdiyi şeyi şəriət təyin edib, həmin yöndə tapşırıq verir.

Əmanətə vəfa, təkcə kimlərinsə şəxsi malının qorunub-saxlanılması deyil və həmçinin, ümumxalq malının mühafizəsinə də şamil olur. O cümlədən xiyaban, torpaq, su, yaşıllıq və İslam ölkəsinə aid olan hər bir ümumxalq malı əmanət sayılır. Ümumxalq malının qorunması daha lazımlıdır. Çünki bir şəxsin malına xəyanət edən kəs, ancaq həmin şəxsə borclu qalır. Lakin ümumi əmlak və beytül-mala xəyanət edərsə, bütün müsəlmanlara xəyanət etmiş olur. Dövlət maşınında sürücü işləyən şəxs əliəyri adam olarsa, diqqətsizlik edib idarə etdiyi maşına xəsarət yetirdikdə, bütün xalqa xəyanət etmişdir. Əgər ümumi dövlət malı şəxsi işlər üçün sərf edilərsə, beytül-mala xəyanət edilmişdir.

Qurani-kərim İslam cəmiyyətini əmanətdar və əhdinə vəfalı bir cəmiyyət kimi təqdim edir:

«Möminlər o kəslərdir ki, götürdükləri əmanəti geri qaytarar, öz əhdlərinə vəfa edərlər»².

Başqa bir yerdə buyurur: «Aldığınız əmanəti öz sahibinə qaytarın».

Əmanət barəsində göstərilmiş tapşırıqlar ona görədir ki, əgər qarşılıqlı etimadın, əhd-vəfanın şərtləri cəmiyyətdən silinərsə, camaat bir-birinə xəyanət edər və biri digərinin hüququnu ayaqlar altına atar. Nəticədə, dayağı qarşılıqlı etimad olan cəmiyyətin sütunları çökər ki, bu da insani dəyərlərin unudulmasının başlanğıcıdır.