Kitabın adı: Axirət azuqəsi Müəllif: Doktor Misbah Yəzdi

DİL VƏ QƏLBLƏ OLAN ZİKRİN BAĞLILIĞI

Yaxşı olardı ki, dillə olan zikrin qəlbi diqqətlə əlaqəsi barədə daha artıq izah verilsin. Həmçinin, aydınlaşdırılsın ki, nə üçün zikr barəsində bir belə təkidlər, tapşırıqlar verilir, hətta zikrin namaz üçün hədəf olduğu göstərilir. Zikrin insanın həyatında, onun səadət və təkamülündə nə kimi əsaslı rolu vardır? Məgər zikr deməyənlərin, Allahla qəlbi bağlılıq yaratmayanların həyatda nələri əskikdir, zikri söyləsən nə olacaq, söyləməsən nə olacaq?

Söhbət etdiyimiz zaman bir kəlməni dilimizə gətirməmişdən öncə, həmin kəlmənin mənasını ürəyimizdən keçirir və zehnimizdə onun mənasını təsəvvür etmiş oluruq. Söhbət əsnasında məqsədimiz budur ki, həmin mənanı qarşı tərəfə çatdıraq. Adətən, biz ona görə danışırıq ki, başqalarına anlatmaq istədiyimiz nəzərimiz, məqsədimiz vardır. Düzdür ki, bəzən danışıqdan, söz söyləməkdən məqsəd, mənanın üzə çıxarılması deyil, nəzərdə tutulan xüsusi psixoloji vəziyyət və ya təlqin olur.

Psixoloqların bu işlə əlaqədar üzərində təkid etdikləri məsələlərdən biri də, təlqindir. Əlbəttə, bu işin qənaətbəxş olması üçün xüsusi kəlmələr və qayda-qanunlar nəzərdə tutulur. Məsələn deyilir: «Xəlvət bir yerdə oturun, müəyyən həddə qədər səsinizi ucaldın və neçə dəfə filan cümləni təkrar edin ki, bununla da sizin ruhunuza təsir göstərsin». Bunlar müstəsna hallardır, əksər hallarda insan söhbət edərkən, öncə söylədiyi sözün mənasını təsəvvür edir və sonra həmin mənanı münasib sözlərin, cümlənin qəlibində qarşı tərəfə çatdırır. Aqil insan heç vaxt düşünmədən bir mənanı, məfhumu nəzərdə tutmadan öncə danışmaz, çünki hər bir söz, bir mənanın daşıyıcısıdır.

«Təsbihati-ərbəə» kimi dillə olan zikrləri söyləyərkən məqsəd, zehnimizdə nəzərdə tutulan mənanı heç də Allaha və ya mələklərə çatdırmaq, dialoq yaratmaq və söhbət etmək deyil, istədiyimiz həmin mənanın öz ruhumuzda təsir qoymasıdır. Deməli, təsir mənadan yaranır və sözün zahiri ancaq vasitə rolunu oynayır.

Biz «Allahu Əkbər» deyəndə və bu zikri müqəddəs əməl olaraq nəzərdə tutanda, hədəfimiz həmin zikrin mənasının insan ruhuna, onun səadətinə göstərə biləcəyi təsiridir. Adi sözün və hərflərin mənası nəzərdə tutulmazsa, boğazdan çıxan səsdən başqa bir şey deyillər və heç bir təsir də bağışlamırlar. Bu cəhətinə görə də, zikr üçün mənası olan kəlam nəzərdə tutulur.

Nəticədə görürük ki, dillə olan zikri deməzdən əvvəl, insanda Allahı yad etmənin ən kiçik dərəcəsi, ən aşağı nüzul mərtəbəsi vücuda gəlir və bundan sonra Allahı yad etmənin ali mərtəbəsi yaranır. İnsan zikr deyəndə, ilk növbədə Allah yadına düşür; (Belə olmazsa, yəni ümumiyyətlə Allahdan qafil olarsa, zikr söyləmək məqamına da nail ola bilməz). İnsan zikr söyləyərkən nə qədər diqqətsiz olsa belə, zikrdən qabaq diqqəti Allaha yönəlir, sonra zikrə başlayır. Deməli, zikri söyləməzdən əvvəl bizdə Allahı anmanın müəyyən bir dərəcəsi olur.