Kommersiya banklarinda daxiLİ audiTİn təŞKİLİ Tələbə: Emin Hüseynzadə Elmi rəhbər: Hafis Hacıyev unec sabah iyun 2019 MÜNDƏRİcat

Açar sözlər: Audit, Kommersiya bankı, Daxili audit

GİRİŞ

Hazırda hökumət kredit təşkilatları, o cümlədən kommersiya banklarının maliyyə nəzarətinə böyük diqqət yetirir. Daxili, eyni zamanda, xarici nəzarəti qiymətləndirmək istəməyən müəssisələr tez-tez ağır nəticələr ilə qarşılaşa bilər. Hal-hazırda dövlət orqanlarının birləşdirilmiş dövlətin maliyyə nəzarəti konsepsiyasının hazırlanması üçün səyləri artırılmışdır və nəzarət strukturları maliyyə və iqtisadi səviyyədə, bütün səviyyələrdə universal və yüksək effektiv maliyyə nəzarət sisteminin işlənməsinin artırılması üçün yaradılmışdır.

Milli və müəssisə səviyyəsində idarə olunmanın gücləndirilməsi ilə, xüsusilə ictimai vəzifələrinin həyata keçirilməsi üçün önəmli olan bu maliyyə strukturlarında fəaliyyət göstərən böyük maliyyə resursları nəzərə almaqla daxili banklara nəzarət və kommersiya banklarına böyük diqqət yetirilir. Banklarda idarəetmə səviyyəsində müəyyən nəzarət işləri hər zaman aparılır, amma bu cür işin keyfiyyəti, təşkilatın effektiv bazar idarəetmə tələblərinə, qəbul edilmiş beynəlxalq standartlara və müasir elm və idarəetmə sisteminin nailiyyətlərinə uyğunluğu vacibdir.

Təsirli daxili nəzarət sistemini inkişaf etdirməkdən ötrü, həm daxili, həm də beynəlxalq təcrübədən geniş formada istifadə olunur. Daxili bank nəzarəti sistemlərinin uğurlu bir sistemi bankın özünün etibarlı fəaliyyət göstərməsi və bütövlükdə dövlətin maliyyə sisteminin stabilliyini təmin etmək üçün önəmli bir şərtdir.

Daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi və tənzimlənməsi üçün mühüm prinsiplərdən biri strukturla ayrı və operativ olaraq müstəqil, yaxşı təlim almış və bacarıqlı mütəxəssislər tərəfindən aparılan effektiv və əhatəli daxili auditə ehtiyacdır. Daxili audit xidməti bankların idarə heyəti və bankların rəhbərliyinə hesabat verməlidir ki, bu da bankların idarəetmə orqanlarının strukturunda və səlahiyyətlərində əks etdirilir.

Daxili audit, ümumi beynəlxalq fikirlərə əsasən, bankın fəaliyyətinin daimi monitorinqinin vacib hissəsidir. Bu, müəyyən edilmiş nəzarət qaydalarının səmərəliliyini, onların icrasının dəyərləndirilməsini əsaslandırır. Daxili audit xidmətinin bankın gündəlik işindən asılı olmaması və bütün növ əməliyyatlara çıxışı olması zəruridir. Daxili auditorlar bankın fəaliyyəti haqqında obyektiv məlumatları direktorlar şurasına və ya rəhbərliyə birbaşa hesabatlılıqla təqdim edirlər. Onların həyata keçirdiyi daxili yoxlamaların dövriyyəsi və etibarlılığı bankın kommersiya fəaliyyətinin mürəkkəbliyi və riskləri ilə əlaqəli olmalıdır. Bank işində daxili audit xidmətinin aşkar etdiyi çatışmazlıqlar rəhbərliyin və müvafiq səviyyəli menecerlər tərəfindən vaxtında nəzərə alınmalı və dərhal aradan qaldırılmalıdır. Daxili audit yoxlamalar və ya başqa növ monitorinqlər aparmaq və hər hansı düzəliş edilməmiş çatışmazlıqların idarə olunması üçün məlumat verməlidir.

Bankın idarə olunmasında birbaşa iştirak edənlərin, kredit təşkilatının, həm də bankların fəaliyyəti ilə bağlı dəqiq məlumatlar istəyən qrupların, yəni, dövlətin, müştərilərin, tərəfdaşların və s. maraqlarının ayrılmasına dair daxili nəzarət və auditə ehtiyac yaranıb.

Bu kursun mövzusu müvafiq və uyğundur, çünki kommersiya (həmçinin digər) bankların fəaliyyətinin iştirakçıları bankın bütün çoxsaylı və çox mürəkkəb əməliyyatlarının qanuni olub-olmadığını müstəqil qiymətləndirə bilmələri qeyri-realdır. Əməliyyatlar və fəaliyyətə dair məsələlər hesabatlarda və müvafiq yerlərdə düzgün əks etdirilməlidir və nəticədə digər formalarda auditin işinə kömək olunmalıdır.

Beləliklə, auditin zəruri olmadığı zamanlarda belə aparılması hələ də vacibdir. Bu işin məqsədi daxili bank nəzarəti və idarəçiliyinin məqsəd və prinsipləri, onların təyin edilməsi, aparılması üsulları və metodları ilə tanışlıqdır.