Kommersiya banklarının kredit bazarında riskli əməliyyatlarının təhlili

3.1 Kredit riski va onun idarə olunması sisteminin keyfiyyət ölçülərinin qiymətləndirilməsi

Kredit riski dedikdə bankın sahib olduğu kredit öhdəliklərinin üçüncü tərəf tərəfindən yerinə yetirilməməsi nəzərdə tutulur.Bu cür risklər kommersiya banklarının aşağıdakı əməliyyatları zamanı meydana gəlir.

- Kommersiy bankları tərəfindən müştərilərə verilən və ya digər bir subyektdən əldə olunan kreditlər zamanı (borclar);

- Kommersiya bankı tərəfindən cəlb olunmuş depozitlər;

- Qiymətli borc kağızları , borc müqaviləsi üzra təqdim edilən aksiya va veksellərin alınması (qaytarılması) üzra digər yerləşdirilmiş vəsaitlər;

- uçot vekselləri;

- bank zəmanətləri üzrə benefis sahibinə prinsipaldan alınmamış ödəniş;

- sövdələşmə üzrə əlda olunmuş hüquqlar üzrə bank tələbləri

- maliyyə aktivlərinin satılması (alınması) müqavilələri üzra bank tələbləri (maliyyə aktivlarinin hazırlığı);

- ödənilmiş akkredditivlər üzrə bankın ödayicilərdən tələbləri (bağlanmamış ixrac va idxal akkreditivlari hissasinda) ;

- maliyyə əməliyyatları üzrə bankın lizinq alan müştəridən tələbləri . Kredit risk dərəcəsi aşağıdakı faktorlardan ibarətdir:

- bankın fəaliyyətdə olduğu region və ölkədəki iqtisadi vəziyyət ;

- iqtisadiyyatın dəyişikiyə həssas olan ayrı-ayrı sektorlarında kredit fəaliyyəti konsentrasiyasının dərəcəsi;

- kredit ödəmə qabiliyyəti, etibar, borcluların mülkiyyət va mənsubiyyat formasına, eləcə də tədarükçülər və s. kreditorlarla qarşılıqlı münasibətdə olmalarına göra növlari;

- kredit verilən zaman maliyyə vəiyyəti yaxşı olan müştərinin gözlənilmədən iflas olması

- maliyyə çatinliyində olan müştərinin öhdəliyində olan kreditlərin çox olması ;

- kreditvermənin nisbətən az olduğu sektorlarda bank fəaliyyətinin konsentrasiyası;

- Kommersiya bankı tərəfindən yeni cəlb olunmuş müştərilər hansılar ki kommersiya bankı onlar haqqında dolğun informasiyaya sahib deyil ;

- dələduzluq halarının baş verməsi;

- çətin reallaşa bilən və yaxud öz dəyərinin qısa bir zamanda itirlməsinə məruz qalan borc itkisinin borc qarşılığında qəbul edilməsi;

- bankın kredit portfelinin diversifikaiyası;

- bankın kredit siyasətində tez-tez olan dəyişmələr

Biz kommersiya banklarının kredit risklərini daxili və xarici olmaqla iki qrupa ayıra bilərik.