Kompyuter tarmoqlari



Yüklə 0,52 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/5
tarix11.05.2023
ölçüsü0,52 Mb.
#126734
1   2   3   4   5
Global tarmoqlar 
Avvaliga turli hududlarda, masalan boshqa shahar va davlatlarda joylashgan 
kompyuterlarni birlashtiruvchi global tarmoqlar vujudga kelgan (Wide Area 
Networks, WAN). Kompyuter tarmoqlari boshqa, ancha eski va keng tarqalgan 
telefon tarmoqlaridan ko’p xususiyatlarga ega edi.
Katta masofalarga yuqori sifatli aloqa liniyasini yotqizish juda qimmatga 
tushishi sababli birinchi global tarmoqlarda ko’pincha avval boshqa maqsadlar 
uchun qurilgan aloqa kanallaridan foydalanilgan. Masalan, ko’p yillar davomida 


global tarmoqlar vaqtning har momentida faqat bitta analog shakldagi 
so’zlashuvchi uzatishga qodir bo’lgan tonal chastota kanallari asosida qurilgan.
Global kompyuter tarmoqlari rivojlanishi ko’p jihatdan Telefon tarmoqlari 
rivojlanishiga bog’liq bo’ldi. 60-yillar oxiridan telefon tarmoqlarida ovozni 
raqamli ko’rinishda uzatish keyinchalik ATS va foydalanuvchilarni ulovchi, bir 
vaqtda o’nlab va yuzlab so’zlashuvlarni uzata oluvchi yuqori tezlikli raqamli 
kanallar paydo bo’lishiga olib kelgan. Birlamchi, ya’ni asos tarmoqlar uchun 
plezixron raqamli ierarxiya (Plesiochrohous Digital Hierarchy, PDH), ishlab 
chiqildi.
Avvaliga PDH texnologiyasi 140 Мbit/s tezlikda ishlagan. Lekin 80-yillarda 
sinxron raqamli ierarxiya (Synchronous Digital Hierarchy, SDH) paydo bo’ldi va 
raqamli kanallar tezligi diapazonini 10 Gbit/s tezlikkacha kengaytirdi, spectral 
multiplekslash texnologiyasi (Dese Wave Division Multiplexing, DWDM) esa – 
yuzlab gigabitdan xatto sekundiga bir necha terabitgacha.
Hozirda global tarmoqlar ko’rsatilayotgan servislar xilma-xilligi va sifati 
bo’yicha ancha keyin yaralgan bo’lsada bu borada uzoq vaqt peshqadam bo’lgan 
lokal tarmoqlar bilan raqobalasha oladilar.
Lokal tarmoqlar 
Lokal tarmoqlar (Local Area Networks, LAN) – katta bo’lmagan hududda, 
odatda 1-2 km radius atrofida, joylashgan kompyuterlar birlashmasidir. Umumiy 
olganda lokal tarmoq bir tashkilotga tegishli bo’lgan kommunikatsiya tizimidir.
Hisoblash texnikasi foydalanuvchilarining ehtiyojlari ortib bordi. Ularni endi 
o’z kompyuterlarida boshqalardan uzilgan holda ishlash qoniqtirmay qoldi, ular 
boshqa bo’limdagi foydalanuvchilar bilan avtomat rejimda kompyuter 
ma’lumotlarini almashishni istashardi. Shunday qilib tashkilotning ichki lokal 
tarmoqlari vujudga keldi.
Avvaliga kompyuterlar bir-biri bilan standart bo’lmagan dasturiy-apparat 
vositalari yordamida ulangan. Aloqa liniyasida o’z ma’lumotni taqdim etish usuli, 
o’ziga xos kabeldan foydalaniluvchi turli xildagi ulash qurilmalari faqatgina qaysi 
modeldagi kompyuterlar uchun ishlab chiqarilgan bo’lsa, shu turdagi 
kompyuterlarni ulashi mumkin bo’lgan, masalan PDP-11 mini-kompyuterini IBM 
360 meynfreymi bilan yoki "NAIRI" kompyuterlarini "DNEPR"kompyuterlari 
bilan.
80-yillar o’rtalarida lokal tarmoqlardagi holat keskin o’zgara boshladi. 
Kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirishning standart texnologiyalari tasdiqlandi - 
Ethernet, Arcnet, Token Ring, Token Bus, biroz keyinroq esa - FDDI. Ularning 
paydo bo’lishiga shaxsiy kompyuterlarning yaratilishi katta turtki bo’ldi. ShK lokal 
tarmoqlarda nafaqat mijoz kompyuterlar sifatida, balki ma’lumotlarni saqlash va 
qayta ishlash markazlari, ya’ni tarmoq serverlari sifatda avvalgi mini-kompyuterlar 
va meynfreymlarni siqib chiqara boshladi.
90-yillar oxirida klassik Ethernet 10 Mbit/s, Fast Ethernet 100 Mbit/s va 
Gigabit Ethernet 1000 Mbit/s ni o’z ichiga olgan Ethernet oilasi lokal 
texnologiyalarining lideri ekani yaqqol namoyon bo’ldi.
Ma’lumotlar jo‘natish usullaridagi yaqinlashuv, optik-tola aloqa liniyalari 
bo‘yicha ma’lumot jo‘natishning raqamli platformasida o‘tkaziladi. Raqamli 


kanallarning yuqori sifati, global kompyuter tarmoqlari protokollariga bo‘lgan 
talablarni o‘zgartirdi. Global tarmoqlarning frame relay va ATM kabi yangi 
texnologiyalari paydo bo‘ldi. Bu tarmoqlarda bitlarning yedirilishi shunchalik 
kamligi uchraydiki, hatto xato paketni yo‘qotish va uni yo‘qotish bilan bog‘liq 
barcha muammolarni esa, frame relay va ATM tarmoqlari tarkibiga bevosita 
kirmaydigan yuqori darajadagi dasturiy ta’minotga qayta topshirish samaraliroqligi 
tahmin qilinyapti.
Lokal va global tarmoqlarning yaqinlashuviga, IP protokolining ustuvorligi 
katta hissa qo‘shdi. Bu protokol bugungi kunda lokal va global tarmoqlar 
texnologiyalaridan ustun bo’lib Ethernet, Token Ring, ATM, frame relay- turli 
quyi tarmoqlardan bitta tarkibiy tarmoq yaratish uchun ishlatilib kelinmoqda.
Tezkor raqamli kanallar asosida ishlaydigan 90-yillar kompyuter global 
tarmoqlari, o‘z xizmat to‘plamlarini kengaytirdi va bu borada lokal tarmoqlarga 
yetib oldilar. Multimediya nomini olgan barcha ma’lumotlar – surat, videofilm, 
ovoz va boshqalar kabi real vaqtda foydalanuvchiga katta hajmdagi ma’lumotlarni 
yetkazib berish bilan bog‘liq ishlarni bajaruvchi xizmatlarni yaratish imkoni 
tug‘ildi. Yaqqol misol - bu asosan Internetga ma’lumotlarni jo‘natuvchi bo‘lib 
qolgan World Wide Web gipertekst ma’lumot xizmatidir.
Lokal va global tarmoqlar yaqinlashuvi ko‘rinishlaridan biri, lokal va global 
tarmoqlar orasidagi oraliq holatni egallovchi katta shahar masshtabidagi 
tarmoqlarning paydo bo‘lishi hisoblanadi. Shahar tarmoqlari yoki megapolislar 
tarmog‘i (Metropolitan Area NetWorks, MAN) yirik shahar hududiga xizmat 
ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan. MAN turidagi zamonaviy tarmoqlar, o‘z 
mijozlariga har xil turdagi kommunikatsiya vositalari, shu jumladan ofis ATSlarini 
birlashtirish imkonini beruvchi xizmatlar xilma xilligi bilan ajralib turadi.
2.2-rasmda lokal hisoblash tarmoqlari (LAN), shahar (MAN) va global 
tarmoqlar (WAN) uchun ishlatiladigan alternativ kirish texnologiyalari orasidagi 
raqobatning asosiy qismlari ko‘rsatilgan. 
 
2.2.-rasm. Simsiz va mobil texnologiyalari konvergensiyasi 


Kabel tarmoqlari bo‘yicha Internetga kengpolosali kirish va Wi-Fi birikmasi, 
hamda PSTN mis simlari bazasida DSLdan foydalanish, infratuzilmani- uyda, 
ofisda, jamoat xotspotlari aeroport, vokzal, mehmonxona, restoran, kafe va boshqa 
joylarda Internetga simsiz ulanish bilan ta’minladi. 
3-avlod tarmoqlari (3G) Internetga xohlagan joydan ulanish uchun, Wide 
Area Networks(WAN) tarmoqlarini yaratish imkonini beradi va an’anaviy ovoz 
xizmatlari takliflarini kengaytiradi. 
Mobil va o‘tkazish tarmoqlari konvergensiyasi jarayoni, yuqori hisoblash 
quvvati bo‘lgan va o‘rtacha narxda Internetga chiqish uchun simsiz texnologiyalar 
to‘plamiga ega bo‘lgan mobil telefonlar va KPK, noutbuk kabi boshlang‘ich 
iste’molchilar uchun portative vositalarni rivojlantirish bilan kuzatildi.
Internet orqali ovozli telefoniya (VoIP) an’anaviy telefoniya bilan 
raqobatlasha boshladi.
Internetga kengpolosali ulanish, qayd etilgan an’anaviy telefon aloqasiga 
raqobatchi xizmat hisoblanadi. Simsiz kengpolosali ulanish (WBA) texnologiyalari 
mobil tarmoqlari bilan xususiy va jamoat binolarida, hamda, shahar tarmoqlari 
darajasida raqobatlashadilar. 

Yüklə 0,52 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin