KomüNİst enternasyonal ve sendika stratejiSİ

KOMÜNİST ENTERNASYONAL VE SENDİKA STRATEJİSİ

Komünist Enternasyonal, ilk yıllarında Marksizmin gelişmesi için bir güç-kay­nağıydı. Birçok alanda deneyim kazanan Rus Komünistleri onun düzenlenişini de üstlendiler. Ancak , ne yazık ki, sendikacılık deneyimi bunların arasında yoktu. Dolayısıyla, İngiltere’de 1926 Genel Grevine yol açan yıllarda sendika politikalarındaki güçlükleri aşması için İngiliz Komünist Partisi’ne yapılan yardım da düşük düzeydeydi..

Mart 1919’da Komünist Enternasyonal’in (ya da bilindiği gibi Komintern’in) ilk Kongresinde, sendikal çalışmadan oldukça küçük göndermeler dışında söz edilmedi. Enternasyonalin manifestosu Leon Troçki tarafından kaleme alındı. Onun önerisi, sendikaların devrim döneminde yerlerini doğrudan sovyetlere bı­rakmalarıydı:

(...) sendikaların eski örgütleri, yeni çağı sadece çözümlemekte değil, dayat­tığı görevleri anlamakta bile yeteneksizliklerini kanıtladılar...Proletarya yeni bir tip örgütlenme, sendikalaşmamış işçi kitlelerini kucaklayan geniş bir ör­gütlenme yarattı.¹

Sovyetlerin doğuşuyla birlikte, sendikaların Batı devriminin gelişmesinde marjinal bir rol mü oynadıkları, yoksa artık hiçbir rollerinin kalmadığının mı kas­tedildiği manifestoda açık değildir.

Gelişmeler Troçki’nin yanılgısını gösterdi. Sendikalar tükenmiş olmaktan uzaktılar, ve bütün ülkelerde olağanüstü bir büyümeye erişmişlerdi.1920’den itibaren, Komünizmin bayrağının yükseltilmesiyle birlikte devrimin yayılacağı fikri, zamanın ihtiyaçlarının daha ölçülü ele alınmasına yol açmıştı.Yine de ümitler hala yüksekti.

Nisan-Mayıs 1920’de, Lenin Sol Komünizm: Bir Çocukluk Hastalığı broşü­rünü yazdı. Marksist strateji ve taktikler üzerine bu parlak makalesinde iddiala­rını, Bolşevikler’i iktidara götüren deneyime dayandırıyordu. Kitapçık, esnekliğin, ilerleme ve geri çekilme yeteneğinin ve parlamento gibi düzen kurumlarında kitle desteği için çalışma gereğinin ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyordu. Komünistlerin, sendikalara güven duyan ve milyonlarla ifade edilen kitleleri yalnız bırakmaları gerektiği iddialarını yayanların ‘çocuksu saçmalığı’na karşı Lenin ısrarla uyarıyordu:

Gerici sendikalarda çalışmayı reddetmek, diyordu Lenin, gerici liderlerin et­kisi altındaki işçi kitlelerini az gelişmiş ya da geri durumda bırakmak anla­mına gelirdi. Devrimciler kitlelerin bulunduğu her yerde mutlaka çalışma yapmalıdırlar. Proleter ve yarı-proleter kitlelerin bulunduğu kurumlar, toplu­luklar ve derneklerde -en gerici olanlarda bile- sistematik olarak, azimle, ıs­rarla ve sabırla ajitasyon ve propaganda yapmak için her türlü fedakarlığa, en büyük engelleri aşmaya hazırlıklı olmalısınız. . . Sendikalara girdiğimiz, aralarında bulunduğumuz, ve her ne pahasına olursa olsun onlarla komünist çalışmayı yürüttüğümüz sürece, her türlü fedakarlığı yapmaya, ve hatta -eğer gerekirse- çeşitli manevralara, hilelere ve illegal yöntemlere, kaçamak ve ba­hanelere başvurmaya . . . yatkın olmalıyız.²

Ancak tartışmaların bu en genel noktasından öteye uygulamada sendika­larda nasıl çalışılacağı hakkında hiçbir yol gösterme yoktu. Özellikle bürokrasi sorununa çok az değiniliyordu.

19 haziran 1920’de açılan İkinci Komintern Kongresi sendikalar üzerine çokyönlü bir tartışma açtı.Çünkü bu, artık ‘hareketimizi ilgilendiren en ciddi ve en önemli sorun’ olarak görülüyordu. 3 Tartışmayı Radek başlattı. Onun asıl ilgilendiği şey, Lenin’inki gibi, işçilerin kitle sendikalarından ayrılmaları ve kendi dar devrimci guruplarını kurmalarını öneren Avrupa’daki güçlü sendikalizm akı­mını yenilgiye uğratmaktı. Bu akımın fikirlerini çürütmekti önemli olan. Radek önlerindeki görevin açık olduğunu düşünüyordu:

Sorun şudur: Kısmi mücadeleler en sonunda işçi kitlelerinin kapitalizme yö­nelik genel şiddetli bir saldırısına yol açacaktır. Büyük kitlesel birliklerdeki, sen­dikalardaki bürokrasinin karşı-devrimci eğilimlerini felç edebilirsek, eğer onları görevlerinden alırsak, işçi sınıfının kitle örgütleri, işçi sınıfının mücadelesini ge­niş bir cephede yönetmeye en yetenekli organlar haline gelirler. ⁴

İddialarının çoğu sağlam bir temele dayanıyordu. Öte yandan, diğer kongre üyelerinin aksine, bunun güç bir iş olduğunu kabul etmeye hazırdı:

Şimdi gerici sendikaların pratikte devrim kurumlarına dönüşmeleri olanağının incelenmesine geliyoruz. Kongreye sunulan tezlerimizde, komünistler için genel kural olarak şu sloganı atıyoruz: Sendikalara katıl ve onları kazanmak için büyük sendikalarda mücadele ver. Öte yandan bu genel kuralı bir yana bırakırsak, güçlükleri görmek gerekir.⁵

Amerika’da olduğu gibi ender durumlarla karşılaşılabilir. Bu ülkede, Dünya Endüstri İşçileri, (IWW) ‘şirketlerin adamı’ sendika bürokratlarının, vasıfsız işçi­lere yönelik yoğun düşmanlığı yüzünden resmi sendika yapılarının dışında ça­lışmak zorunda kalmışlardı. Ancak Radek bu açıdan sözlerini yineliyordu, ‘Genel bir kural olarak sendikaları ele geçirme mücadelesine girişme gerekçemiz bu­dur.’⁶

Reformist sendikalardan kopma çağrısı yapan sendikalistlere karşı doğru bir muhalefet ortaya koymakla birlikte, Radek’in analizinde can alıcı bir hata vardı. Onun, sendika bürokrasisinin saf dışı bırakılabileceğine ya da bürokratik maki­nenin gücünü devrimden yana kullandığına inanması gerçekçi değildi. Her olası durumda, Batıda onyıllardır yaşayan sendikal bürokrasi sadece devrimin zafe­rinden sonra yıkıma uğrayacaktır. Bu soruna daha sonra döneceğiz.

Kongre’de İngiliz ve Amerikan delegeleri, iddialarında Radek’e karşı çıktı­lar.İngiltere’den Willie Gallacher ve Jack Tanner, Amerika’dan Louis Fraina ve John Reed tarafından vurgulanan noktaların kuşkusuz çoğu aşırı-sol nitelikteydi ve düzenli sendika çalışmasının önemini küçümsüyordu. Bununla beraber en­düstriyel alanda reformizmle mücadelenin güçlüğüyle ilgili ileri sürülen yararlı noktalar, Rus yoldaşlarınca hiç de anlaşılmış değillerdi. Kongre tartışmaları, her iki tarafın da birbirine karşı anlaşılmaz bir dille seslendikleri önüne geçilmez olumsuz bir iz bıraktı. Batıdaki sendikaların deneyimlerinden dersler çıkarma girişimi yankı bulmadı.

Bütün bu güçlükleri artıracak şeyi, duruma tümüyle Rus tarzıyla yaklaşan Komintern başkanı Zinoviev’de buluyoruz. Batı’daki sendikacılık gerçeğini bu yüzden tamamen yanlış anlamıştı. Şöyle diyordu:

Bolşevik Parti sendikaların şu tanımını Menşeviklerle 1913’deki tartışmaları sırasında yaptı: ‘Sendika, işçilerin ekonomik mücadelesini yöneten endüstri­nin bir dalına (bu yüzden sadece tek bir endüstrinin değil) bağlı işçilerin ka­lıcı bir birliğidir ve proleteryanın politik partisiyle sürekli bir işbirliği içinde, ücretli köleliğin ortadan kaldırılması ve sosyalizmin zaferi yoluyla onun kur­tuluşu için işçi sınıfının mücadelesine katılır.’⁷

Bu hüsnü kuruntunun nerede başladığı ve varolan sendikaların değerlendi­rilmesinin nerede bittiği belli değildir, çünkü Zinoviev ayrıca şunları söyleyerek Webbs’e ait, ‘bir sendikanın, ücretlerin korunması ve yükseltilmesini hedeflediği’ yönündeki iddiasını reddetmişti:

Partimiz, bir sendikayı, üyelerine işsizlik dönemlerinde yardım etme ve çı­karlarını ücretleri yükselterek koruma amacına sahip olan işçilerin bir birliği olarak tanımlayan ifadeden daha fazlasını asla kabul etmemiştir.’⁸

Eğer ‘doğru’ sendika ücret sistemini ortadan kaldırma mücadelesiyle tanım­lansaydı, bu durumda bu sendika ile kötü-şöhretli reformistlerce yönetilen günü­müzdeki örnekler arasında giderilemez bir boşluk olurdu. Kitlelerin ilerlemesi ya bu bürokratları yerlerinden edecek ya da sendikalar devrimci ve reformist ka­natlara bölünecekti.Bu Zinoviev’ın kaçınılmaz olarak gördüğü bir manzaraydı:

Proleter devrimi sürecinde sendikalar sosyalist partilerin başına gelen bölün­melere uğrayacaklar... Rus sendikal hareketi, politik partinin politik alanda yapmış olduğu gibi bir Kızıl Sendika Enternasyonali örgütlemede inisiyatifi ele almalıdır.⁹

1920’de Zinoviev bu düşünceyle hareket etti, ve Nisanda Rus sendikaları yeni bir sendika enternasyonali için çağrı yaptılar. Amaç, savaşla dağılmış olan ve ancak son dönmede Amsterdam’daki genel-merkeziyle yeniden-kurulmuş olan reformist bir kuruluşun, Uluslararası Sendikalar Federasyonu’nun rakibi ol­maktı. Popüler olarak ‘Amsterdam Enternasyonali’ olarak biliniyordu. Rus sendiklarının çağrısı şöyleydi:

Eski sendikalar yeniden inşa ediliyorlar, bir yıl içinde onları tanıyamayacağız. Eski bürokratlar ordusuz generaller olacaklar... Kızıl sendikalar uluslararası düzeyde birleşmeli ve Komünist Enternsyonalin bir parçası (seksiyonu) olma­lıdırlar.

Bu öneriyi bütün dünyada sendikalarda örgütlü işçilere yapıyoruz.. Proletar­yanın politik partilerinde ortaya çıkan bu dayatıcı gelişme ve bölünmeyle şimdi de sendika hareketi karşı karşıyadır. Tıpkı bütün en önemli işçi partile­rinin İkinci Enternasyonal’den ayrılmaları gibi, bütün dürüst sendikalar, Amsterdam sarı sendikalar enternasyonal’inden kopmalıdırlar.¹⁰

Komünistlerin hızla ilerlemesine bağlanan umutlar suya düştü. İşçi Sendikala­rının Kızıl Enternasyonali’nin (RILU) ilk görevi, ulusal sendikalarının Amsterdam Enternasyonal’iyle birleşmelerini önlemeye ve onlarla yakın ilişki kurmaya çalış­maktı. Ancak Batıdaki sendikalar bütünlüklerini korudular ve büyük direnç gös­terdiler.

Sendikaların RILU ile birleşmeden önce Amsterdam’dan ayrılmaları gerektiği genel bir kural olarak konulmuştu. Ancak bu gerçekleşmeyince kural değiştirildi. Önde gelen sendika örgütlerinin reformist enternasyonale bağlı kaldıkları ülke­lerde, tek tek sendikaların eski örgütle bağlarını koparmaksızın RILU ile resmi ilişki kurmalarına izin verildi.¹¹

Çok geçmeden durum bütünüyle karışık hale geldi. Bir yandan ‘Amsterdam ile her türlü ilişkinin kesilmesi’ çağrıları yapılırken, Komünistler de Amsterdam sendikaları içinde çalışma politikası izlemeye davet edildi. Bu çelişkiler 1920 Temmuzunda düzenlenen RILU kongresinin sonuç bölümünde açıkça ortaya çıktı. Sonuç bildirisi ‘tarafsızlığı’ kınadı ve ‘devrimci sendikal hareketin yaratıl­masının Moskova ya da Amsterdam sloganıyla, dünya sendika hareketi içinde zorlu bir mücadelenin başlangıç-noktası olduğunu’ ilan etti. Ancak aynı kongre­nin örgütlenme üzerindeki kararı ‘Sendikalar Dağıtılsın’ ya da ‘Sendikalardan Çıkın’ gibi sloganları lanetledi:

Sendikalardan devrimci unsurların geri çekilmesi taktiği ve milyonlarca işçi­nin işçi sınıfının hainlerinin atomlaştırıcı etkisine terkedilmesi, karşı-dev­rimci sendika bürokrasisine fırsat verir ve bu yüzden şiddetle ve kesinlikle reddedilmelidir.¹²

RILU üyeliğinin gevşek tanımlanması, Komünist liderlerin RILU üyeliği hak­kında hayali figürler uydurmasına olanak tanıdı. Bu durum bürokratik makine ile tabanı ve sendika konferanslarında alınan kararlarla tabanın kendi fikrini birbi­rine karıştıran garip bir hesaplama yöntemine yol açtı.Kuruluşundan sadece 15 ay sonra RILU 16 milyon taraftarı olduğunu iddia ediyordu.¹³

Bu sayıya doğrudan doğruya, katılan örgütlerin ve daha sonra katılabilecek­lerin üye sayıları bir araya getirerek ulaşıldı. Bu matematiksel işlem, bürokratla­rın yüzbinlerce oyu sadece parmak kaldırma yoluyla toplama hakkını öne sür­dükleri sendika blok oy sistemine benzer. O zamanlar İngiliz Komünist Partisinin önde gelen bir üyesi olan J T Murphy, RILU’nun toplam üyesini şöyle hesaplı­yordu:

Alman yoldaşlar, sendika hareketi henüz Amsterdam’dan kopmamış olsa da, Kızıl Enternasyonal’in Alman sendikalarında üç milyon destekleyicisinin ol­duğunu öne sürüyorlar. İngiliz yoldaşlar 300,000 işçi desteğinden söz ediyor­lar. . . İtalya’da İşçi Konfederasyonu’nun Amsterdam’daki 2,5 milyon işçinin ayrılması lehine oy kullanacağına inanmak için neden vardır.¹⁴

Aslında RILU’ya katılım çok daha azdı. 6,5 milyon Rus sendika üyesi sağlam bir çekirdek oluşturuyordu, ancak diğer üye kaydetme iddialarından hiçbiri araş­tırılmadı. Alman Komünistlerinin herhangi bir sendika kongresinde başardıkları en yüksek resmi temsil düzeyi olan toplam 7,895,965 sendika üyesinin dışında Haziran 1922’de Leipzig’deki delegelerin sadece sekizde birini biraz aşıyordu. 15 Komünist Parti’nin Alman Fabrika Konseyleri hareketindeki gücü çok daha fazlaydı, ancak RILU bu tür taban örgütlerini kendsine yapılacak desteğin temeli olarak görmedi.

İtalyan İşçi Konfederasyonu hiç bir zaman 2,2 milyon üyeyi aşmadı ve bir süre RILU ile flört etmesine rağmen, aslında hiçbir zaman enternasyonale katıl­madı. 16 Murphy tarafından sözü edilen 300,000 kişilik İngiliz işçisi desteği muhtemelen Güney Galler Madenciler Federasyonu’ndan geliyordu. Bu federas­yon RILU’yla birleşmeye sıcak baksa da son adımı hiçbir zaman atmadı. Sözü edilen İngiliz işçi desteğinin düzeyi, bu dönemdeki İngiliz Komünist Partisinin kendi üye sayısının 3000 cıvarında kalmasından anlaşılabilir.

Daha sonra RILU’ya 35,000 Endonezya işçisi üye olurken, Mayıs 1925’de bir milyon üyeli Çin sendikaları da enternasyonale katıldı. 18 Dünyanın doğu yaka­sında çoğalan destek dikkatleri, ileri sanayi ülkeleri sendikaları ile geri ülkelerin­kiler arasındaki farklara çevirdi. Bu farklar, Komintern yönetiminin Şubat-Mart 1926’daki genişletilmiş bir toplantısında, Zinoviev’in bir İngiliz sendika liderinin, dünya sendikalarının iki sendika enternasyonali arasında-biri Amsterdam’da Avrupa için, diğeri Moskovada Asya için- ikiye ayrılması gerektiği önerisiyle alay etmesiyle ortaya çıktı. Ancak öneri rahatsız edici bir gerçeklik payı da taşıyordu:

Amsterdam’ın Avrupa’yı halen belirleyebilmesine rağmen, yükselen Asya sendikal hareketinin yüzünü şaşmaz biçimde RILU’ya döndüğünden artık sık sık övünçle söz ediliyordu.¹⁹

Sağ liderlerin Genel İşçi Konfederasyonu’nda (CGT) bir çatlak yarattıkları ve solun kendi konfederasyonunu kurmak zorunda kaldığı (CGTU). Fransa hariç tutulursa, RILU en büyük başarısını Batı Avrupa dışında elde etti. Çoğu kez, endüstrileri azgelişmiş ve işçilerin ekonomik örgütlerini, Batı’dakine kıyasla say­gın Komünist Partileriyle çok daha yakın biçimde ittifak içinde olmaya zorlayan baskı rejimli ülkelerdeki resmi sendikaların desteğini kazandı.^*

RILU’nun dağılacağı yönündeki yoğun söylentiler, onun iddia edildiğinden çok daha içiboş bir örgütlenme olduğunu gösterdi. Şubat 1922’de Zinoviev ‘dağıl­maya yol açan bütün kuvvetlerin canla başla ortadan kaldırılması’ gereğini or­taya koydu. 20 Yine dördüncü Komintern Kongresi’nde Losovsky, ‘genişletilmiş yönetim toplantısının tasfiye çağrılarına bir son verdiğini’ bildirdi.²¹

Ancak üç ay sonra Murphy, buna rağmen ‘diğerlerinde olduğu gibi bu ülke­deki birçok parti üyesinin de aklında olan, RILU’yu tasfiye etme eğilimlerinin be­lirdiği ya da geçmişten beri böyle bir eğilimin bulunduğu fikrini kestirip atmak zo­runda kaldı.’22 RILU’nun tasfiye edileceği beklentisine tekrar tekrar karşı çık­mak gerekiyordu.

Zinoviev, çok daha sonraları, Komünist Enternasyonal’in Beşinci Kong­resi’nde, RILU’nun varlığından epey rahatsız olduğunu kabul etti. (Enternasyonal girişiminin hatasını ve bütünüyle fiyaskoya yol açmasını itiraf edemeyecek kadar korkaktı.)

RILU düşman hatlarının cepheden bir saldırıyla yarılabilecek ve sendikaların hızla teslim alınabilecekmiş gibi göründüğü bir anda kuruldu... Bu dönemde işçilerin çoğunluğunu mümkün olan en kısa zamanda kazanacağımızı dü­şünmüştük. Biliyorsunuz yoldaşlar, bundan sonra hareket geri çekilme döne­mine girdi. Bu beş yıl süresince Komintern’in bütün sorunları, bütün taktik güçlükleri, gelişmenin beklediğimizden çok daha yavaş olması gerçeğinden kaynaklandı.²³

Bütün RILU anlayışının tamamıyla ilgili sorun sadece kendisindeki belirsizlik değil, temelden yanlış olmasıydı. Zinoviev İkinci Komintern Kongre’sinde RILU’yu kurmak için atılan ilk adımlardan sözederken, görevin ‘Amsterdam’ı bölmek’ ve işçilerin kazanılması olduğunu vurguladı.

Artık her sendikaya şunu söyleyebiliriz: ‘Amsterdam Enternasyonalini terketmelisiniz. Kızıl Sendikalar Enternasyonaliniz var, ona katılmalısınız.’²⁴

İngiliz delegesi Jack Tanner, sendikaların uluslararası örgütten kopması çağ­rısı yapılırken işçileri sendikalarda kalmaya zorlamanın tutarsızlık olduğunu öne sürdü. Tanner görüşüne kongrenin genel orturumunda destek bulmaya çalı­şınca, Zinoviev ona söz hakkı vermedi.²⁵

RILU’nun temel anlayışındaki çelişkinin bir sonucu olarak, reformist sendika­ların bölünmesini tartışan Komintern ve RILU liderleriyle karşılaşıyoruz. Böylece Radek, sendikalar üzerine bir tartışmayı açarken şöyle diyordu:

Sendikalara bürokrasiyi yıkmak ve gerekirse sendikaları bölmek üzere gidiyo­ruz. Sendikalara onları mücadelenin araçları haline getirmek için gidiyoruz. Sendikaları savaşan örgütlere dönüştürmeye çalışacağız; ancak bürokrasinin direnci beklediğimizden daha güçlü çıkarsa, onları yok etmekte tereddüt et­meyeceğiz, çünkü bunun en önemli örgütsel biçim olmadığını, ancak işçilerin örgütlenme kapasitesi olduğunu ve onların devrimci mücadeleyi örgütleme istekleri olduğunu biliyoruz.²⁶

Komintern yönetiminden Alman Komünist İşçi Partisine (KAPD) 2 Haziran 1920 tarihli açık bir mektupta şunlar yazılıydı:

Yeni çağ, gözlerimiz önünde iç savaşa dönüşen çetin sınıf savaşımı çağı, ‘ba­ğımsız’ sendikaları da yeni bir örgütlenmeye dönüştürüyor. Bu sendikalardan kimilerini bölmemiz gerekir. Diğerleri kendiliğinden ya bütünüyle ya da ço­ğunluk olarak bize üstün gelecek.²⁷

Kapitalist iktidar altında olan işçilerin eşitsiz bilinçlenmelerinin kaçınılmaz bir sonucu, politik çizgilerle birbirlerinden ayrılmalarıdır; dolayısıyla, eğer reform ya da devrimin alternatifleri örgütlü biçimler kazanırsa, işçiler ayrı politik partilere bağlanırlar. Ancak sendikalar aynı biçimde ele alınamaz. Komintern kızıl sendi­kalara ayrılma çağrısı yapmıyordu. Bu aptallık sadece 1920’lerin sonunda yo­ğun Stalinizm ile ortaya çıktı, --çalışanların patronlar karşısındaki kolektif örgüt­lenmelerinde felaket getiren sonuçlarla birlikte-- çalışma-güçlerini parçalama etkisine sahipti. Oysa RILU bütün sendikaları birliğe kazanmaya çalıştı. Ancak bu durum, partiler ve sendikalar gibi kolektif örgütler arasındaki farkı silikleştirdi.

RILU başarısızlığa mahkumdu, çünkü imkansıza yöneliyordu -- devrimci bir krizin böyle bir örgütlenmeyi olanaklı kılmasından önce Komünist politikalara uyumlu resmi bir kitle sendikası olmaya çalışıyordu--.Kurulduktan sonra RILU iki süreci izleyebilirdi: Ya içinde bulunduğu dönemi tanıyabilirdi, ve ilerici fikirlerle ya da mücadeleye katılanlarla azınlığı örgütlemeye dayanan militan bir taban ör­gütü olarak kalabilirdi; ya da geleneksel bir sendika yapısını oluşturabilirdi. RILU ilk seçeneği reddetti. Ancak ikincisini başarmak için platformunu büyük ölçüde genişletmek ve -- devrimci-olmayan sendika üyelerinin oy çoğunluğu elde etmek adına-- politikalarının çoğunu terk etmek zorunda kalacaktı.

Komünist Enternasyonalin böylesine kafa karıştırıcı bir konuma düşebilmesi, sendikaların yapısının ve devrimci parti ile ilişkilerinin yanlış bir kavranışının so­nucuydu. Bu yüzden Komintern ilişkiyi şu şekilde tanımladı:

Komünist parti proletaryanın öncüsüdür... Sendikalar proletaryanın kitle ör­gütleridirler... belli bir endüstri kolundaki bütün işçileri birleştirirler; taban­ları sadece kendini adamış Komünistlerden değil, bunun yanında politikaya az ilgi gösteren işçilerden ve politik olarak geri düzeydeki işçilerden oluşur...

Buraya kadar her şey yolunda. Ancak bir kez daha burada müthiş bir man­tıksal boşluk görüyoruz, çünkü bu noktada bize sendikalar ile partinin ilişkisinin bir ölçüde illerle merkezin ilişkisine benzediği söyleniyor. İktidarın ele geçirilme­sinden önceki dönemde, gerçekten devrimci sendikalar işçileri öncelikle kapita­lizme karşı elde edilebilecek kazanımlar için mücadele etmek üzere ekonomik bir temelde örgütlerler. Bununla birlikte, etkinliklerinin asıl nesnesi kapitalizmi proleter devrimiyle yıkmak için proleter mücadelesini örgütlemek olmalıdır.

Bölüm şöyle devam eder:

devrim döneminde ... devrimci sendikalar partiyle yakın ilişkiler içinde çalı­şırlar; kitlelerin kapitalist mevzilere saldırmasını örgütlerler ve sosyalist üre­timin temellerinin atılmasından sorumludurlar. İktidar kazanıldıktan ve sağ­lamlaştırıldıktan sonra, ekonomik örgütlenme çalışmanın merkezi odağı olur. ²⁸

İdeal durum -devrim döneminde Bolşevikler ve Rus sendikaları arasındaki ilişkiler- sendikaların bürokratik reformist liderliği altında olduğu fiili durumdan ayırt edilmiyor. Dolayısıyla, sendikaların bulundukları durumun tanımından, ne olmaları gerektiğine, birinden diğerine geçisin nasıl sağlanacağından söz etmek­sizin geçiliyor. Ne var ki, sendikaların partiyle ilişkileri ‘illerin merkezle ilişkilerine benzer’ ise, parti ile sendikalar arasında niteliksel bir ayrım olamaz. Sonuç ola­rak sendikaların, tıpkı Komintern’in politik örgütlerinin reformist İkinci Enternas­yonal’den ayrılmalarında olduğu gibi aralarında bölünmeleri mantıklı görünür.

Sendikaların kazanılması yönündeki ilk çağrı kuşkusuz doğruydu. Ancak ta­sarlanan yol ciddi değerlendirme hatalarına yol açtı. RILU’nun stratejisi, sendi­kaların kısa dönemde bütünüyle fethedilebileceği ya da önemli kesimlerinin ka­zanılabileceği umuduna dayanıyordu. Bu umut bürokratik makinaya karşı kararlı ve sürekli bir mücadele yürütebilen bir taban hareketi inşa etme olasılığını dışlı­yordu. Çoğu Bolşevik lidere göre Batı ülkelerinin koşullarını çok daha iyi bilme­siyle Radek, Birinci Dünya Savaşı süresince sıçrama yapmış olan taban hare­ketlerinin değerine karşı duyarlılık gösterdi ve sendikaların derhal dağılması gö­rüşünde değildi. Ancak diğer Komintern liderleri gibi, o da olayların olumlu yönde ve hızla gelişeceğini öngördüğü için bir taban stratejisini savunmadı:

Sorun, yeni örgütlenmelerin sendikaların yanı sıra yaratılması olup olmadığı ve karşılıklı ilişkilerinin ne olması gerektiği biçiminde konulabilir. Sendika­lar bürokrasi tarafından belirlendiği sürece, bu yeni örgütlerin sendika bürok­rasisine karşı bizim temel dayanağımız oldukları yanıtını veririz. Ancak ko­münistler hareketin liderleri konumunda olduğu zaman, iki akıntının birlikte akmasına izin verme ve fabrika komitelerini sendika organlarına dönüştürme anı gelmiştir.²⁹

Taban hareketlerini inşa etme politikasının reddedilmesi, devrimci bir krizde sendika bürokrasilerinin nasıl bir gelişme gösterecekleri üzerinde somut bir bek­lenti yarattı. Radek kabul etti ki;

sendika liderlerinin taktiklerini sınıf mücadelesini yenilgiye uğratan taktik­lerdir... (Ancak) işçi sınıfının genel koşulları o düzeydedir ki, reformist tak­tiklerin, işçi sınıfının gerçek ücretlerinde, yaşam standartlarında dereceli bir yükselme fikri tamamen oportünist bir yanılsamadır... Bu durumda açıktır ki sendika taktikleri, komünist mücadelenin hedefi kapitalist yapıyı onarmayı değil, kapitalist sistemin yıkılması için bilinçli olarak çalışmayı içerir.³⁰

Burada Radek’in ‘sendika taktiklerini’ nasıl bir el çabukluğuyla ‘komünist mü­cadelenin hedefi’ ile yan yana koyduğuna ve her ikisini de aynı saydığına dikkat edin.

Bu, -krizin derin olduğu, bu yüzden şu an kurulu bulunan sendikaların dev­rimci organlara dönüşeceği- yaklaşımının ardındaki akıl yürütme, bürokrasinin özgül rolünü ve onun derin köklerini yine küçümsedi. Radek’in görüşünün ardın­daki mekanik mantık şöyle özetlenebilir: kriz-öncesi dönemlerde sivrilen sendika liderleri reformist taktikleri önerirler. Bu taktikler artık başarıya ulaşamaz. Bu nedenle liderler ya kendilerini değiştirecekler ya da yerlerini devrimcilere bıraka­caklardır. Bürokratların kendilerini tehdit eden devrimci durumu etkisiz hale ge­tirmede merkezi bir rol oynayabildikleri fikri geçersizdir.

Batı’da, ve özellikle sendika makinesinin kalıcı olduğu ve varlığını onyıllardır sağlamlaştırdığı İngiltere’de, her ne olursa olsun sosyalist devrimin zaferi sen­dika bürokrasisinin dağılmasından önce gerçekleşecektir, ve doğmakta olan devrimi boğan bürokrasinin karşısına dikilmek için özel örgütlenme yöntemleri gerekli olacaktır. Ancak bu Komintern’in görüşü değildi. İkinci Kongre’de, hemen hemen tek başına RILU’yu yöneten Alexander Losovsky, devrimden önce sen­dikaları dönüştürme olasılığı -hatta daha çok acil dönüştürme ihtiyacı- üzerinde durdu.

Ekim devriminden önce fabrika komitelerini dönüştürdük... Şimdi devrimden önce sendikaları dönüştüreceğiz, çünkü sendikaların bu devrimin organı ol­maları gerekir.³¹

Sadece İngiliz ve Amerikan delegeleri bu yaklaşımı eleştirdi. Lois Fraina, ör­neğin, bürokrasinin devrimci harekete karşı çatısını korumaya gücünün yettiğini ve kendisine karşı bağımsız bir taban hareketi örgütlenmediği sürece hareketi felce uğratacak bir konumda bulunacağını öne sürdü. Bu nedenle sürdürülen Komünist çizgi yanlıştı.

Vurgulanması gerekenin bürokrasinin elinin-kolunun bağlanması değil, ancak kitlelerin kurtuluşlarını bürokrasiden bağımsız olarak sağlamaları olduğu görü­şündeyiz... Bunu sendikalardaki çalışmaya karşı bir iddia olarak değil, bürokrasi­nin kontrol altına alınması fikrine karşı bir iddia olarak öne sürüyorum. Sendika­lardaki bürokrasiye karşı mücadele etmeliyiz; bu sadece onların ellerinin kolları­nın bağlanmasıyla ya da devrim sırasında ya da ondan sonra etkisiz hale geti­rilmeleriyle gerçekleşir.³²

Gallacher, birçok şeyi içinde barındıran ‘Sendikalar fethedilsin’ sloganıyla ortaya çıkan güçlükler hakkında temel bir noktayı öne çıkardı:

Eski sendikaları kemikleşmiş bürokrasileriyle birlikte fethetmekten söz etmek düpedüz saçma ve gülünçtür... Biz 25 yıldır İngiliz sendikalarında, bunları içerden devrimcileştirmede hiçbir başarı sağlamadan faaliyet göster­dik.Yoldaşlarımızdan birini profesyonel bir sendikacı yapmada başarılı oldu­ğumuz her seferinde bunu, varolan taktiklerin değiştirilmesi değil, sendikala­rın bizim kendi yoldaşlarımızı da kendilerine benzetmeleri izledi. Yoldaşla­rımızı pek çok kez büyük profesyonel sendikacı yaptık, ancak böyle bir ça­lışma tarzıyla komünizm ve devrim adına hiçbir şeyin başarılamayacağını görmüş olduk.³³

Bu görüşler ne yazık ki bir yana bırakıldı.

Batı sendikalarının iç doğası Komintern’e yansımadı. Bolşevikler, bu örgüt­lerdeki, bir yandan bunların işçilerin kendi kolektif örgütleri olmalarını, diğer yan­dan işçilerin kapitalizme bağımlılığıyla dayatılan kısıtlamaları -bunlar sendikal bürokraside yeri geldikçe kendini gösteren, seksiyonizm, ekonomizm ve benzeri eğilimleri- yansıtan çelişkili karakteri anlamadılar. 1921 ile birlikte, reformist li­derlerin yerlerini korudukları açıklık kazandıktan sonra, Komünist Enternasyo­nal’in Üçüncü Kongresi ‘komünistlerin ve komünistlere sempati duyan unsurla­rın’ ‘sendikalar içindeki birimlerde’ örgütlenmeleri gereğini tartıştı. Ancak o za­man bile bu birimler,

sendikaları devrimcileştirmek, onları reformist etkiden ve hain reformist li­derlerden kurtarmak ve onları devrimci proletaryanın gerçek bir kalesine dö­nüştürmek için bağımsız taban hareketine yönelik çalışma yapmayacaklardı.³⁴

Bu yüzden bürokratik makinenin ele geçirilmesi, saldırının şimdi çok daha örgütlü olmasına rağmen birincil hedef olarak kaldı. RILU’nun ilk yıllarına zarar vermiş olan sendikaları bölmeye yönelik aşırı-sol taktik, yerini, sol sendikacılarla ittifak yapmaya yönelik fırsatçı(oportünist) taktiğe bıraktı.

Bürokrasinin rolü hiçbir zaman tam olarak anlaşılmadığı için, RILU’nun ilk anlayışı içinde de bu olasılık başından beri yer alıyordu. 1920’de RILU’nun ku­rulmasına yönelik bir adım olarak Zinoviev D’Aragona ve Robert Williams gibi kişilerle bir anlaşma imzaladı. D’Aragona utanmaz bir reformistti ve İtalyan İşçi Konfederasyonu’nun lideriydi. Bu lider, ‘işçi sınıfının görevinin, bütün sendika örgütlerinin gücünü, uluslararası komünist proletaryanın politik örgütleriyle el ele çalışan devrimci bir sendikada birleştirmek olduğunu’ ilan eden ve ‘proletarya diktatörlüğüne’ çağrıda bulunan bir belgeyi imzalamaktan hiç vicdan azabı duy­muyordu. 35 Bu aynı adam, daha haftalar öncesinde, Turin’deki bağımsız fab­rika konseyi hareketini ezmek için en ufak ağırlıktaki bürokratik gücü dahi kul­lanmıştı. Ve birkaç ay sonra güçlü ‘fabrika işgalleri eylemine’ karşı da aynı şeyi yaptı. Diğer imzacı ve İngiliz Taşıma İşçilerinin lideri olan Robert Williams, çok geçmeden Kara Cuma olarak anılan gündeki ihanetiyle madencilerin mücadele­sini sabote edecekti. Zinoviev ve bu bürokratlar arasındaki tartışmaları kapsayan broşür, sendika liderlerinin bunları yapma eğilimleri olduğuna yönelik hiçbir uyarı içermiyordu. İnanılmaz biçimde ‘İngiltere, İtalya ve Rusya Devrimci Sendika Temsilcileri Birinci Konferansı Tutanakları’ adını taşıyordu. ³⁶

Zinoviev bu tür kişilerle ilişkiye girdiği için eleştirildi. Ancak onun savunması, onun ilişki kurduğu ‘lider’ tipinden ne kadar az şey anladığını gösterdi:

Robert Williams ile anlaşma yapmamalı mıydım..? Kuşkusuz. Ancak o Üçlü İttifak’ın başkanı bulunuyor. O halde neden Fabrika Komiteleri Hare­keti’ndeki yoldaşlar bu milyona ulaşan sendikanın başında değiller? Bu anla­yışla sekter olduklarını ve devrimci olmadıklarını gösteriyorlar.³⁷

Zinoviev’in hatası reformist sendika liderleriyle bir anlaşma yapmış olması değildi. Bu hata, RILU ile yapılmış olan anlaşmanın yöneldiği eylem dolayısıyla değil, ancak içerdiği ifadeler dolayısıyla, bürokrasiye hiçbir yükümlülük getirme­den onu solun gözünde güvenilir kılan ve onların mücadeleye yönelik sabotajla­rını çok daha etkili hale getiren ifadeler dolayısıylaydı. Eylem için ya da ‘birleşik bir cephe’ için anlaşma, bilindiği gibi, tamamen farklı olurdu, çünkü böyle bir an­laşma tabanın eylemliliği ve kendini eğitmesini öne çıkararak gerçek ilerleme yolunu açardı.

Duncan Hallas birleşik cephenin doğasını şöyle açıklıyor:

Taktik, işçi sınıfının sadece bir azınlığının devrimcileri desteklediği, dev­rimci-olmayan bir durumun varlığının kabulünden yola çıkar. Bu taktik an­cak, birçoğunun reformist örgütleri destekleyeceği büyük sayıda işçileri içine alan sınıf mücadelesinin düzeyini yükseltme temelinde değişikliğe uğratılabi­lir. Birleşik cephe bu işçilerin devrimci örgütlere destek vermeleri için kaza­nılmalarına yönelik bir taktiktir, bu da elverişli koşullarda gerçekleşebilir. Söz konusu taktik, devrimci ve reformist örgütler arasında ortak propaganda için bir blok oluşturmak değil, ancak bir tür eylem için sınırlı bir anlaşma­dır.³⁸

1921’de birleşik cephe, Komintern stratejisinin önemli bir parçası oldu ve bu­nun yanı sıra RILU tarafından sözde benimsenmiş oldu. Bununla birlikte RILU, kendi analizinde o derece karmaşaya düşmüştü ki, bu taktiği başarılı biçimde uygulamanın olanaksızlığını kabul etti. Üstelik, abartılmış destek iddialarına rağmen, Kızıl İşçi Sendikaları Enternasyonali utanç verici bir başarısızlık oldu. Losovsky ve Zinoviev enternasyonalden kurtulmaya karar verdiler.

Kasım 1922’de Losovsky RILU’nun artık Amsterdam Enternasyonali ile bir­leşmeye ve birleşik bir cepheyi oluşturmak üzere kendi ayrı varoluşunu sona erdirmeye hazır olduğunu bildirdi:

Birlik nasıl başarılacak? RILU alınan kararlarla, bu sonuca varmak için bütün ödünleri vermeye hazır olduğunu bildirdi. Ancak bu süreç, birliğin en az gü­venceler olmaksızın gerçekleştirilemeyeceğini söylemeden yürüyor... Biz hem reformistlerin hem de devrimcilerin propaganda özgürlüğünün güvence altına alındığı koşuldaki bir birleşmeye istekliyiz.³⁹

Losovsky’nin önerisi gerçek birleşik cepheyle ilgili hiçbirşeyi içermiyordu. Bu taktiğin özü, devrimcilerin etkilemek istedikleri reformistlerle bütünleşmemeleri ancak ikisinin birlikte hareket etmeleriydi. RILU’nun herhangi bir önkoşul olmak­sızın ortak bir konferans yapılması çağrısı ortak hareket için reformistlere hiçbir yükümlülük getirmedi ancak ‘onlara bütün ödünleri verdi.’

RILU 1922’de bu politika değişikliğini yaparken ne yazık ki geçmişte uygula­dığı politikanın yanlış olduğunu kabul etmedi. Resmi düzeyde bir sendika enter­nasyonali inşa etme girişimi yerine taban hareketlerini desteklemesi gerektiği sonucunu .çıkarmadı. RILU’nun kendi çelişkili varoluşuna bir son verme arayışı onu bütünüyle farklı -Amsterdam Enternasyonali’ne yön veren bürokratlarla bir­leşmeye yönelik- bir yöne götürdü. Batı Avrupa’daki devrimciler bu amacı ger­çekleştirirken kendi ülkelerindeki sol sendika bürokratlarını kendilerine kazan­maya teşvik edildiler.

Komünist enternasyonalin karmakarışık sendika politikaları RILU’nun kuru­luşuna yansımıştı. İlk önceleri bu karmaşa sendika çalışması içinde aşırı-sol bir tavrı yüreklendirdi; daha sonra sol-söylemli bürokratlarla uzlaşma yolunu açtı.

Tony Cliff başka bir yerde şunları yazmıştı:

Komintern Kongresi strateji ve taktik okullarıdır. Ne ölçüde etkili olacakları sadece öğretmenlerinin niteliğine değil, ancak bunun yanında, öğrencilerin hazırlık düzeyine , niteliği ve deneyim seviyesine de bağlıdır.⁴⁰

Diğer görevleriyle birlikte aşırı yük altında bulunan Lenin ve Troçki’nin ciddi bir rol oynamadıkları RILU örneğinde, öğretmenler çok iyi değillerdi ve onların zayıf yanları öğrencilerin zayıflıklarının daha da büyümesine yol açtı.

Komintern’in ilk birkaç yılının yanlışları, yabancısı oldukları bir alanda yeni taktikler peşinde olan devrimcilere özgü yanlışlar değildi. Ancak 1923 yılında niteliksel bir değişim yaşandı. Komünist Enternasyonal’in yozlaşması ve sol sen­dika bürokratlarıyla ittifak arayışı Rus devriminin izole olmasının bir sonucuydu. Bu durum, Rusya’da, kendi özel-çıkarını uluslararası işçi sınıfı çıkarlarının üs­tünde gören bir devlet bürokrasisine yol açtı. Bu süreç Dördüncü Komintern Kongresi’nin sonrasına dek bütünüyle tamamlanmadı. O zamana kadar Kong­reler Marksizm’in tartışılması ve geliştirilmesi için gerçek bir forum olmuştu. Lenin’in 1923’deki hastalığından sonra Stalinist bürokrasi bu çabalara bir son verdi. Bu Komintern’in sendika stratejisinin düzeltilmesi ve düzenlenmesi fırsatı­nın diğer bir çok alanda yapılmış olduğu gibi yitirilmesi demekti.

Bu sonuç Troçki’nin yazılarından açıklıkla anlaşılabileceği gibi kaçınılmaz değildi. Enternasyonal’de etkin bir konumda bulunmamasına rağmen Troçki, İngiltere’deki ve diğer ülkelerdeki sendika bürokrasisinin en açık ve derinlikli ana­lizini yaptı..

1926’daki Komünist Enternasyonal, Rus devlet politikasının henüz dolaysız bir aleti haline gelmemişti ve üstelik CPGB (İngiltere Komünist Partisi) Mos­kova’nın sadık bir izleyicisi de değildi. Bununla birlikte, sol sendika bürokratlarını kazanmaya yönelik politika değişikliği, İngiliz işçi hareketinde zaten varolan za­yıflıkların artmasına yol açtı.