Hajmiy og‘irlik – deb tog‘ jinsining asosiy fazalari (qattiq, suyuq va gaz holatdagi) namuna og‘irligining aniqlanayotgan ushbu fazalardagi hajmiga nisbatiga aytiladi:
bu erda: G –tog‘ jinsi fazalari majmuiasining og‘irligi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Hajmiy og‘irlik – bu tog‘ jinsining tarkibi va strukturasiga bog‘liq bo‘lgan, ko‘pincha tez-tez foydalaniladigan mustahkamlik xosasidir.U har doim solishtirma og‘irlikdan kichik bo‘ladi, ba’zi-ba’zida esa o‘ta mustahkam tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi solishtirma og‘irligiga juda yaqin bo‘ladi.
Solishtirma massa (vazn) – bu tog‘ jinsining qattiq fazadagi massasi va shu fazadagi hajmi orasidagi munosabat hisoblanadi:
bu erda: mTva VT– namunaning qattiq fazadagi massasi va hajmi.
Zichlik(hajmiy massa)tog‘ jinsining vazn birligi va (tog‘ jinsi tarkibidagi qattiq, suyuq va gazsimon fazalari) hajmi orasidagi munosabat bilan aniqlanadi:
bu erda: m– barcha fazalar majmuidagi tog‘ jinsi massasi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Tog‘ jinslarining solishtirma massasi va zichligi ularning solishtirma va hajmiy og‘irliklari orqali ham ifodalanishi mumkin:
bu erda:g– jismning erkin tushish tezlanishi. Zichlik solishtirma va hajmiy og‘irliklardan farqli ravishda aniq fizik maqsadlardagi moddaning parametri hisoblanadi.
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytamanki, konchilik ishida ochiq kon ishlari, yer osti kon ishlarida, biz foydali qzilmani qazib olganimizdan keyin tog` jinslari bo`shliqqa qarab intiladi va karyerlarda pog`onalarning o`pirilishi, yer osti kon lahimlarida esa lahimlar buzilib ketishi yondan yoki tepadan o`prilib tushushi mumkin. Ushbu vaziyatlarni bartaraf etish uchun biz tog` jinslarini kon-texnalogik parametirlarini, fizik xususyatlarini, tashqi yuklamalarga tog` jinslarini javob reaksyasini o`rganishimiz kerak.
