Ҝөздәјмәјә гаршы нә едим

Gözdəyməyə qarşı nə edim?
İslam gözdəyməyə qarşı hansı məsləhətləri verir?

Müəllif: Zibeydə Xudayi

Bu kitab hədiyyə olunur Həzrət Fatimə övladı Həzrət Mehdinin bir baxışına!

Cümə günləri sübh, aşiqlərı göz yaşı içində onun baxışı intizarındadırlar və səmimi qalbdən oxuyurlar: “Və unzur iləyna nəzrə rəhimətən nəstəkmilu bihəl-kəramətə indək.” (Nüdbə duasından)

Ön söz

Gözdəymə dünyada yayılmış bir inancdır

Qədim dövrdən insanları düşündürən inanclardan biri sirli təsirə malik olan gözdür. Gözdəymə deyəndə insanlar fövqəl-elmi bir hadisə nəzərdə tuturlar. Gözdəymə həqiqətdir və buna şübhə etməyə əsas yoxdur. İslam dini gözdəymə hadisəsini qəbul edir. Quran ayələri, hədis və rəvayətlər müxtəlif şəkildə gözdəyməni təsdiqləyir. Allah-taala buyurur: “Göz, baxış təsiri bir həqiqətdir, hətta dağların zirvəsini uçurar.” (“Musnədi-Əhməd”, c. 1, s. 274; “Tibbul-Əimmə”, s. 302) Digər tərəfdən dini adətlərə qarışmış ənənələr mövcuddur. Belə ənənələr və etiqadlar da gözdə müəyyən enerji olduğunu təsdiqləyir.

Qeyd edək ki, uzun əsrlər boyu bəd nəzər barədə xürafi fikirlər də yaranıb. Gözdəymə həqiqət olduğu halda bu hadisə şişirdilib, təhrif olunub.

Bəziləri gözdəymə hadisəsində ifrata vararaq onun təsirini böyüdüblər. Düşünüblər ki, göz enerjisi həyatın bütün sahələrinə təsir göstərə bilər. Hətta öz gücsüzlüklərini, tənbəlliklərini, düşüncəsiz hərəkətlərini başqalarının bəd nəzəri ilə əlaqələndiriblər. Hətta bəd nəzərin təsiri altında olduqlarını sübuta yetirmək üçün həqiqəti gizlədib, uğurlarını pərdələyiblər. Bəziləri də gözdəymə hadisəsini kiçiltməyə cəhd göstəriblər. İddia ediblər ki, əslində belə bir təsir yoxdur və cahil insanlar xürafata uyaraq buna inanır. Amma belələri çox azdır.

Belə görünür ki, gözdəymə, bədnəzər barədə ifrat və təfritçiliklər, tərəfdarlıq və müxalifətçiliklər bu hadisənin metafizik hadisə olması ilə bağlıdır. Yəni bu hadisə fiziki hadisə yox, ruh adlanan fövqəltəbii bir qüvvə ilə əlaqəlidir. Təbii ki, təcrübi elmlərə, təbiət elmlərinə daha çox bağlanan insanlar bunu asanlıqla qəbul etməyib. Onlar heyrətlə deyirlər ki, insan gözü ilə necə zərbə vura bilər?! Gözün təsiri onları təəccübləndirir. Bəziləri də bəd nəzər qorxusundan həyəcanlanaraq çıxış yolu axtarmış və düzgün yol tapmadığından xürafat ardınca getmişlər. Bəd nəzərdən qorunmaq üçün metal nişanələrə, düyünlənmiş saplara, rəngli şüşələrə, tilsim və cadulara üz tutmuşlar. Bəşər tarixində ayrı-ayrı dövrlərdə gözdəyməyə münasibət və onun qarşısını almaq üsulları fərqli olub. Təbii ki, yaşadığımız texnologiya əsrində də münasibət fərqlidir.

Müəllif ölkə xaricinə, Asiya və Avropaya səfərlərində bəd nəzərlə bağlı bir çox xürafatlarla rastlaşıb. Xüsusilə mədəniyyətinə üz tutduğumuz avropada gözdəyməyə ifrat xürafi münasibət var. Modern həyat yaşayan insanlar gözün təsirindən ağıla gəlməyən dərəcədə qorxurlar. Müxtəlif rənglərə üz tutur, boyunbağılar asır, qolbaqlar taxır, hətta virtual aləmdə, saytlarda bəd nəzərin qarşısını almaq üçün müzakirələr açırlar. Qətiyyətlə deyə bilərik ki, bu gün avropada şər ruhların qovulması, bəd nəzər ən aktual mövzulardandır.

Əllamə Təbatəbai xürafatla bağlı yazır: “İnsan ən qədim dövrdən bu günə qədər xürafatdan təsirlənib. Bəziləri düşünürlər ki, xürafatın vətəni şərqdir. Amma bu həqiqət deyil. Əgər qərblilər şərqlilərdən xürafatçıl olmasalar da ən azı şərqlilər qədər xürafatdan təsirlənirlər.” (“Mənəviyyati-Təşəyyö”, s. 246)

Bir şərq ölkəsi olaraq İranda da gözün dağıdıcı təsirinə etiqadların uzun tarixi var. Gözdəymənin qarşısını almaq üçün ilan fəqərəsindən tutmuş kaftar gözünədək vasitələrə əl atıblar. Yumurta sındırmaq, paltarı yandırmaq xürafat qarşısında insanların seçdiyi vasitələrdir və bu təssüf doğurur.

Təəccüblüdür ki, dini təlimlərdə gözdəymə haqqında kifayət qədər məlumat verildiyi halda bu günə qədər cəmiyyətdə lazimi araşdırmalar aparılmayıb, xürafata meydan açıq qalır. Müəyyən araşdırmalar aparılsa da, müəyyən məqalələr yazılsa da, bu sadəcə gözdəymə hadisəsi barədə məlumat xarakteri daşıyır. Amma “görünən kəndə bələdçi lazım deyil”, deyiblər. Təəssüf ki, bu günə qədər gözdəymə ilə bağlı xürafatları aradan qaldırmaq üçün dini təlimlərin köməyindən istifadə olunmayıb.

Bəd nəzər, gözdəymə ilə bağı bu qədər söz-söhbət ortada ikən təbii ki, qarşımızda vəzifələr dayanır. Bu sahədə məsuliyyət daşıyanlar insanları xurafatdan çəkindirməklə yanaşı cəmiyyətə onun elmi izahını verməlidirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, müəllif mövzu ilə bağlı bir çox çıxışlar, müşavirələr dinləmişdir. O İmam Rizanın (ə) hərəmi, xanım Məsumənin (s) hərəmi, müqəddəs Cəmkəran məscidi və başqa müqəddəs yerlərdə xalqın sualları ilə qarşılaşmış və bunun məhz bəd nəzərə düzgün olmayan münasibətlə əlaqələndirmişdir. Təəssüf ki, bu mövzuda müsdəqil bir kitab yazılmamışdır. Əgər mövzu lazımi həddə araşdırılsaydı, cəmiyyətə tövsiyələr verilsəydi problem həll olunardı. Bu sahədə zəruri kitabın olmaması müəllifi həmin işi görməyə sövq etdi. Bu mövzuda yazılmış məqalələr ayrıca kitab tərtib olunması üçün stimul oldu. Xüsusi ilə Cənab Doktor Mehdi Əkbərnejadın elmi araşdırması, onun həmkarı Ruhullah Muhəmmədinin yazısı mənim bu mövzuda yazmağım üçün kömək oldu. Bir növ mövzuya giriş üçün kodlar əldə etdim. (Bu mövzuda məqalə şəmsi 1388-ci ildə yazılmışdır. Məqalədə Quran və rəvayət əsasında gözdəymə mövzusu nəzərdən keçirilir.)

Bu kitabda təlaş göstərilir ki, uzun illər boyu xalq arasında gözdəymə ilə bağlı yaranmış ənənələrin etiqada çevrilməsinə diqət yönəldilsin. (Gözdəymə barədə məqalə, wikifeqh.ir) Biz bu mövzuda İslam təlimlərində yer almış məlumatları nəzərdən keçirəcəyik. Peyğəmbər və din rəhbərlərinin buyuruqları əsas meyarlar kimi götürüləcək. Çoxları bu mövzuya dinin münasibətini bilmək istəyir. Siz bu kitabı mütaliə etməklə gözdə olan enerjinin gücü ilə yanaşı ona qarşı necə dayanmaqla bağlı tövsiyələrlə tanış olacaqsınız.

Əssəlamu əla mənittəbiəl Huda

Zibeydə Xudai

Fərvərdin 1393

Müqəddəs Qum şəhəri