Külliye halini almıştır bk

KRAELITZ-GREIFENHORST

Friedrich von (1876-1932) Avusturyalı Türkolog.

12 Temmuz 1876'da soylu bir ailede dünyaya geldi. Lise öğreniminin ardından Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi (18951; aynı zamanda Felsefe Fakül-tesi'ndeki şarkiyat derslerine katıldı. 1899'da Hukuk Fakültesi'nden mezun ol­duktan sonra kendisini şarkiyat öğreni­mine verdi ve Maximilian Bittner, David H. von Müller, August Haffner, Josef Rit-ter von Karabacek gibi ünlü hocalardan Türkçe. Arapça. Farsça. Ermenice. Doğu tarihi ve paleografi okudu. 1904'te Die türkischen Elemente im Neupersis-chen başlıklı teziyle doktor unvanını aldı. 1903 yılından itibaren Saray Kütüphane-si'nde çalışmaya başladı; 1907'de buradan bir yıllığına ayrılarak Dı­şişleri Bakanlığı nın şifre ve tercüme bölümünde görev aldı. 1911 baharında önemli bazı Türkçe yazma eserleri tesbit etmek üzere İstanbul'a gitti. 1913yilında doçent oldu. 1917'de profesörlüğe yük­seldikten sonra Saray Kütüphanesi'ndeki görevinden ayrılıp iki yıldan beri ders ver­diği üniversiteye geçti. Aynı yıl kısa bir sü­re için Sigmundsherberg esir kampını zi­yaret ederek buradaki Tatar esirlerin ko­nuştukları lehçe üzerinde çalıştı. 1921 'de yapılacak Osmanlı tarihi araştırmalarını yayımlamak üzere Mitteilımgen zur Os-manischen Geschichte adlı bir dergi kur­du; ancak dönemin olumsuz şartları yü­zünden derginin sadece iki sayısı yayımlanabildi.⁴⁵⁰ 1920 yılından itibaren Viyana İlimler Akademi-si'nin ⁴⁵¹ muhabir üyesi olan von Kraelitz-Greifen-horst 25 Şubat 1932'de Viyana'da öldü. Bilhassa Osmanlı belgeleri ve Türk lehçe­leri üzerine yoğunlaşmasıyla tanınmıştı. Belge çalışmalarında sadece tercüme, metin tahlili, konu ve kelime şerhleriyle yetinmemiş, belgelerin formlarını da dik­kate alarak Osmanlı belgelerini inceleme metotlarına önemli bir yenilik getirmiştir. Von Kraelitz-Greifenhorst'un çalışmala­rının büyük bir kısmı Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wis senschaften, Mitteilungen zur Osmanischen Geschichte ve VViener Zeit-schrift für die Kunde des Morgenlandes gibi dergilerde makale olarak çıkmış­tır. Büyük ilgi çeken Fâtih Sultan Mehmed'in teşkilât kanunnâmesini de Mit­teilungen zur Osmanischen Geschich­te dergisinin ilk sayısında yayımlamış­tır.

Eserleri.

1. Die Verfassungsgesetze des Osmanischen Reiches.⁴⁵² Osmanlı Devleti'nin kânûn-ı esasileri hakkındadır.

2. Sprach-probe eines armenisch tatarischen Dialektes in Polen ⁴⁵³ Polonya'­da konuşulan bir Ermeni-Tatar diyaleği üzerine yaptığı araştırmadır.

Önemli makalelerinden bazıları da şun­lardır: "Bericht über den Zug des Gross-Botschafters ibrahim Pascha nach Wien İm Jahre 1719" ⁴⁵⁴ "Parlamentarische und verfassungsrechtliche Ausdrücke im Osmanisch-Türkischen" ⁴⁵⁵"Studien zum Armenisch - Türkis­chen Hakan Karateke, "Erme­ni Harfleriyle Türkçe Hakkında Araştır­malar", Kebikeç, IV ⁴⁵⁶ "Türkische Etymologien ⁴⁵⁷ Das Fetvva über den heili-gen Krieg ⁴⁵⁸ Die Un-gültigkeitserklârung des Pariser und Ber-liner Vertragesdurch die osmanische Regierung ⁴⁵⁹"Osma­nische Urkunden in türkischer Sprache aus der zvveiten Hâlfte des 15. Jahrhun-derts. Ein Beitrag zur osmanischen Dip­lomatik ⁴⁶⁰ "Die arabischen, persis-chen und türkischen VVörter im Buche gegen die Mohammedaner des Gregor von Tat'ew" ⁴⁶¹"Der İslam ⁴⁶² Kulturhistorische Streiflicher aus der Glanzperiode des Osmanischen Reiches ⁴⁶³ Zur Etymo-logie des türkischen Zahlvvortes 'iki' zwei Ein Beitrag zur kasan-tatarischenVolksliteratur.⁴⁶⁴

Bibliyografya :

J. FücK. Die Arabischen Studien in Europa, Leipzig 1955, s. 260; Bibliographie derDeut-schsprachigen Arabistİk und Islamkunde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1992, XV, 287; T. Seif. "Friedrich Kraelitz Edler von Greifenhorst", WZKM, XXXIX (1932). s. 1-5. Hilal Görgün

KRAMERS, JOHANNES HEİNDRİK

(1891-1951) The Encyclopaedîa of islam'ın editörlerinden Hollandalı şarkiyatçı.

Rotterdam'da zengin bir ailenin çocuğu olarak doğdu. 1909'da meşhur Erasmus Gymnasiumu'nu bitirdi. Arkasından Lei-den Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi; burada şarkiyatçı Snouck Hurgronje'un tesiriyle İslâm araştırmalarına yöneldi. Hukuk Fakültesi'ni, okuduğu alanların ikisini de ilgilendiren, Türkiye'de Hollan-dalılar'a uygulanan ceza hukuku konusun­da hazırladığı De strafrechtsspraak över de Nederlanders in Turkije adlı dokto­ra teziyle bitirdi. Aynı yıl içinde Hollanda konsolosluğuna tercüman olarak İstan­bul'a gitti. Türkiye'de kaldığı altı yıl bo­yunca Doğu dünyasını tanıma imkânı bul­du; burada birçok dost edindi ve Türk­çe'sini ilerletti.

1922'de Leiden Üniversitesİ'nde Farsça ve Türkçe okutmanlığına tayin edildi; aynı yıl, Osmanlılar'da tarih yazıcılığı konusunu işleyen Över de geschiedschrijving bij de Osmaanshe Turken başlıklı çalışma­sıyla doçent oldu. Akademik kariyere gir­mesini takip eden üç yıl içerisinde Türk dili ve tarihiyle Avesta ve İran tarihi üze­rine birçok makale yayımladı. Lozan barış görüşmelerine ve 1925'te Milletler Ce-miyeti'nin Musul bölgesinde incelemeler yapmak üzere kurduğu komisyona üye seçildi. Bu siyasî görevi sırasında Türk te­zine olumlu yaklaşmadığı için Türkiye'de kendisiyle bağlantılı çevreler ve dostları tarafından eleştirildi.

Kramers'in ilgisi zamanla Arabist Palache ve van Arendonk'la birlikte yap­tıkları ilmî çalışmalar sebebiyle Arabiyat'a doğru kaydı. 1939'da Arapça profesörü oldu ve VVensinck'in aynı yıl ölümü üzeri­ne Leiden Üniversitesi Arapça ve İslâmî Kurumlar Kürsüsü başkanlığına getirildi. II. Dünya Savaşı'ndaki Alman işgali sırasında üniversite kapatıldığında öğrenci­leriyle yaptığı çalışmalarını gizlice sürdü­ren Kramers, 1945 Eylülünde Hollanda'­nın kurtuluşundan sonra kürsü başkan­lığının yanı sıra üniversite senatosu üye­liği de yaptı. Ayrıca Amsterdam Üniver-sitesi'nde Palache'nin yerine semitistik dersleri vermeye başladı. 1946'da Krali­yet Bilimler Akademisi üyeliğine seçil­di.

Kramers genelde Arapça ve İslâmolo-ji'nin yanı sıra Farsça, Türkçe ve bazan Habeşçe. Ermenice dersleri verdiği, hat­ta çivi yazılı Elamca ve Persçe kitabeler üzerine yayınlar yaptığı halde çalışma ala­nını sadece dil bilimiyle sınırlı tutmamış­tı. En çok ilgi duyduğu konuların başında İslâmiyet geliyordu; en büyük eseri de ölümünden sonra yayımlanan ve Hollan­da'da gerçekleştirilmiş ilk Kur'an tercü­mesi olan De Koran'dı (Amsterdam 1956). Hayatı boyunca kitaptan çok makale ve tebliğ yazan Kramers ansiklopedicilikle de yakından ilgilenmiş, başlıca Hollanda an­siklopedilerine çeşitli maddeler yazdığı gibi The Encycîopaedia of islam'a en fazla katkıda bulunan ilim adamları ara­sında yer almıştır. Onun bu ansiklopedi­nin ilk edisyonuna yazdığı madde sayısı 148'dir. Ayrıca bu edisyonun 1937'-de Arent Jean VVensinck taraf ından baş­latılan Almanca özet çalışmasını onun ölü­mü üzerine tamamlamış ⁴⁶⁵ arkasından da Alexander Roskeen Gibb ile İngilizce özetini hazırlamıştır.⁴⁶⁶ Ansiklopedi­nin yeni edisyonunda ise ilk cildi çı­karan editörler kurulunun bir üyesi olarak görev almıştır.

Eserleri. De strafrechtsspraak över de Nederlanders in Turkije (Leiden 1915); Över de geschiedschrijving bij de Osmaanshe Turken (Leiden 1922); Ankara, door Yakup Kadri Karaosma-noglu (Amsterdam 1938); Ibn Havkal, Opus geographicum cui titulus est "Liberimaginis terrae ⁴⁶⁷ De taal van de Koran (Leiden 1940); De Semietische talen i Leiden 1949 Över de kunst van de İs­lam (Leiden 1953); Analecta Orientaîia ⁴⁶⁸ De Koran.⁴⁶⁹

Bibliyografya :

J. H. Kramers. Analecta Orientaîia. Posthu-mous Writings and Selected Minör Works, Lei­den 1954,1, s. Vll-X (FM.Th.de Liagre Böhl'ün önsözü); II, 329-335; C. C. Berg. "J. H. Kramers in Memoriam", AO, XXI (1950-53), s. 241-242; Fr. Babinger, "Johannes Hendrik Kramers (1891-195I)", ZDMG, CI1 (1952), s. 9-13; F. M. Pareja, "MortediJ. H. Kramers", OM, XXI1/1 -2 (1952), s. 56-57; Zeki Velidi Togan, "j. H. Kram­ers", İTED,\ (I953|, s. 178-182; F. de Jong, "Middle Eastern Studies in the Netherlands", MESA BuUetln, XX/2 (1986), s. 173, 175-176. Kemal Kahraman