Kum olarak tanımlanan maddeler; kum, taş, cüruf gibi yoğunluğu veya çökelme hızı, biyolojik arıtmada parçalanabilen organik maddelere kıyasla daha yüksek olan inorganik maddelerdir. Yumurta kabukları, kemik parçacıkları, tohumlar, kahve parçacıkları ve yemek artıkları gibi organik parçacıklar da bu kapsama girmektedir.
Kum olarak tanımlanan maddeler; kum, taş, cüruf gibi yoğunluğu veya çökelme hızı, biyolojik arıtmada parçalanabilen organik maddelere kıyasla daha yüksek olan inorganik maddelerdir. Yumurta kabukları, kemik parçacıkları, tohumlar, kahve parçacıkları ve yemek artıkları gibi organik parçacıklar da bu kapsama girmektedir.
Küçük arıtma tesislerinde ve tesis alanının dar olduğu yerlerde bu tip kum tutucular tercih edilir.
Küçük arıtma tesislerinde ve tesis alanının dar olduğu yerlerde bu tip kum tutucular tercih edilir.
Dairesel kesitli olup, gövdesi silindir şeklinde, tabanı konik yapıda inşa edilen betonarme yapılardır.
“Derin kum tutucular”da denilmektedir.
Uygulamalarda pek tercih edilmezler.
Yatay akışlı kum tutucularda atıksu, kum tutucuyu yatay doğrultuda geçer. Akış hızı; kum tutucunun boyutu, girişte dağıtım mekanizması ve çıkışta çeşitli savaklarla kontrol edilir.
Yatay akışlı kum tutucularda atıksu, kum tutucuyu yatay doğrultuda geçer. Akış hızı; kum tutucunun boyutu, girişte dağıtım mekanizması ve çıkışta çeşitli savaklarla kontrol edilir.
Orantılı akım savağı gibi hız ölçerler kullanılabilir.
Kum tutucu kanalları, su hızı 0,2-0,4 m/sn olacak şekilde projelendirilirler. En uygun su hızı 0.3 m/s olacak şekilde ayarlanır veya kanalların çıkışına orantılı kontrol savağı yerleştirilerek hız kontrolü yapılabilir. Bu hızda, ağır kum partikülleri çökelir ve daha hafif organik maddeler kalır.
Vorteks akımlı kum tutucular ise, silindir bir tanktan oluşur. Atıksu, teğetsel olarak giriş yaparak girdap oluşturur. Santrifüj ve yerçekimi kuvvetleri kumun çökmesine neden olur.
Vorteks akımlı kum tutucular ise, silindir bir tanktan oluşur. Atıksu, teğetsel olarak giriş yaparak girdap oluşturur. Santrifüj ve yerçekimi kuvvetleri kumun çökmesine neden olur.
Uygulamada pek tercih edilmezler.
Havalandırmalı kum tutucular spiral akışlı havalandırma tankından oluşur. Spiral hız, tank boyutu ve verilen hava miktarı ile kontrol edilir.
Havalandırmalı kum tutucular spiral akışlı havalandırma tankından oluşur. Spiral hız, tank boyutu ve verilen hava miktarı ile kontrol edilir.
Avantajları:
Avantajları:
Kum yıkama ekipmanının gerekmemesi
Yatay hız kontrolüne gerek olmaması
Dezavantajları:
Blower ve difüzör kullanımı nedeni ile ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin yüksek oluşu
Kum tutucularda bazı noktalar ölü noktalar niteliğinde olup buralarda organik madde çökebilir. Bu noktalar belirlenerek buralara konulan deflektörler (saptırıcılar) ile ölü noktaların oluşması önlenir.
Kum tutucularda bazı noktalar ölü noktalar niteliğinde olup buralarda organik madde çökebilir. Bu noktalar belirlenerek buralara konulan deflektörler (saptırıcılar) ile ölü noktaların oluşması önlenir.
Kumu organik maddeden ayırmada kullanılan bir yöntemde, siklon tipi ayırıcı kullanmaktır.
Kumu organik maddeden ayırmada kullanılan bir yöntemde, siklon tipi ayırıcı kullanmaktır.
Hidrosiklonun boyutlandırılmasında danecik çapı önemli bir parametredir. Küçük çaplı daneler için, yüksek işletme basıncı ve küçük siklon çapı gereklidir.
Siklon tipi ayırıcılarda üzerinde veya etrafında çalışmak çok büyük dikkat gerektirir. Alette bir tıkanma olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır. Yavaş dönen konveyörler ve diğer ekipmanlar çarparak veya el ve ayak keserek çalışanlara zarar verebilir. Ayrıca taşınmada da incinmelere sebep olabilir.
Siklon tipi ayırıcılarda üzerinde veya etrafında çalışmak çok büyük dikkat gerektirir. Alette bir tıkanma olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır. Yavaş dönen konveyörler ve diğer ekipmanlar çarparak veya el ve ayak keserek çalışanlara zarar verebilir. Ayrıca taşınmada da incinmelere sebep olabilir.
Kum yıkayıcının etrafında çalışırken yerlerin kaygan olduğu ve kayarak kum yıkayıcının içine düşülebileceği unutulmamalıdır. Malzeme tıkanması veya bakım olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır.
Kum yıkayıcının etrafında çalışırken yerlerin kaygan olduğu ve kayarak kum yıkayıcının içine düşülebileceği unutulmamalıdır. Malzeme tıkanması veya bakım olursa elektrik kesilmeli, şalter üzerine etiket yapıştırılmalıdır.
Kum ve kumlu suyu kum yıkama tankına pompalamadan önce konveyörün ve pervanelerin uygun bir şekilde çalıştığı kontrol edilmelidir.
Muayene, bakım ve tamir maksadı ile kum yıkayıcı durdurulunca tank içindeki muhteva boşaltılır. Duvarları ve konveyör su ile yıkanır. Ve temizlenirken yeter derecede havalandırılması yapılması gerekmektedir.
Tesis içine girmek gerekiyorsa 2 kişi birlikte çalışmalı ve birbirine kontrol etmelidir.Ve zehirli gazların olmadığı tespit edilmelidir.
Herhangi bir kimse çalıştığı sürece havanın kirliliği kontrol altında tutulmalıdır. Emniyetli elbiseler giymeli ve oksijen tüpü aleti hazır bulunmalıdır.
Tutulan kum miktarı; kanalizasyon sisteminin yerine ve durumuna, yolların buzlanmaya karşı ne sıklıkta kumlandığına, endüstriyel atıksu türüne, lavabo öğütücüsü kullanım oranına ve yöredeki çıplak arazi miktarı gibi faktörlere bağlıdır. Tutulan kum miktarı ise 0,004-0,21 m3/103m3 civarındadır.
Tutulan kum miktarı; kanalizasyon sisteminin yerine ve durumuna, yolların buzlanmaya karşı ne sıklıkta kumlandığına, endüstriyel atıksu türüne, lavabo öğütücüsü kullanım oranına ve yöredeki çıplak arazi miktarı gibi faktörlere bağlıdır. Tutulan kum miktarı ise 0,004-0,21 m3/103m3 civarındadır.
Kum tutucularda oluşan kumlar çeşitli yöntemlerle giderilir. Elle giderme uygulandığı gibi mekanik toplayıcılar ve konveyörlerle, taşıyıcılar da kullanılmaktadır. Temizleme kanalında fazla kum birikmesi akış debi yapısını bozar, kanalın baş tarafında kabarmalara yol açabilir. Bu sebepten kumlar periyodik olarak temizlenmelidir.
Kum tutucularda oluşan kumlar çeşitli yöntemlerle giderilir. Elle giderme uygulandığı gibi mekanik toplayıcılar ve konveyörlerle, taşıyıcılar da kullanılmaktadır. Temizleme kanalında fazla kum birikmesi akış debi yapısını bozar, kanalın baş tarafında kabarmalara yol açabilir. Bu sebepten kumlar periyodik olarak temizlenmelidir.
Kum tutucu kanallarında daima az miktarda da olsa organik madde bulunur. Böyle olmasına rağmen kumlar gömme yöntemi ile uzaklaştırılır. Şayet üzerleri 15 cm kalınlığında toprak ile örtülmediği taktirde bu artıklar fare ve sineklerin hücumuna uğrayabilir.
Normal işletme şartlarında, su debisinin düşük, orta ve yüksek olması halinde hız ölçümleri yapılır. Bu hız değerlerine bakılarak kaç adet kum tutucu işletmeye alınacağına karar verilir. Buna göre kapaklar ve savaklar ayarlanır.
Kumlar normal şartlarda günde bir defa uzaklaştırılmalıdırlar. Kumda organik maddenin fazla olması su hızının düşük olduğunu gösterir. Uzaklaştırılan kum miktarı tahmin edilen kum miktarından daha az ve iri ise, kum tutucuda su hızının gereğinden fazla olduğu anlaşılır. Az miktarda organik maddenin olması uygun bir hızın uygulandığını gösterir.
Kumlar normal şartlarda günde bir defa uzaklaştırılmalıdırlar. Kumda organik maddenin fazla olması su hızının düşük olduğunu gösterir. Uzaklaştırılan kum miktarı tahmin edilen kum miktarından daha az ve iri ise, kum tutucuda su hızının gereğinden fazla olduğu anlaşılır. Az miktarda organik maddenin olması uygun bir hızın uygulandığını gösterir.
Bazı büyük sistemlerde kum çamurla birlikte yakılır. Yürürlükteki yönetmeliklere de bağlı olarak, kumun kireçle stabilize edilip düzenli çöp depolama alanlarında bertarafı da gerekebilir.
Bazı büyük sistemlerde kum çamurla birlikte yakılır. Yürürlükteki yönetmeliklere de bağlı olarak, kumun kireçle stabilize edilip düzenli çöp depolama alanlarında bertarafı da gerekebilir.
Şiddetli ve yağışlı havalarda endüstriden periyodik olarak aşırı madde verildiği durumlarda kum tutucuda anormal şartlar meydana gelebilir. Bu durumlarda işletme problemleri doğabilir. Bu anda su hızı 0,3 m/sn olarak tutulabildiği kadar tutulmalı ve kum sıyırıcılar en üst sıklıkla çalıştırılmalıdır.
Şiddetli ve yağışlı havalarda endüstriden periyodik olarak aşırı madde verildiği durumlarda kum tutucuda anormal şartlar meydana gelebilir. Bu durumlarda işletme problemleri doğabilir. Bu anda su hızı 0,3 m/sn olarak tutulabildiği kadar tutulmalı ve kum sıyırıcılar en üst sıklıkla çalıştırılmalıdır.
Kum tutucuların periyodik bakımları su seviyesinin en düşük olduğu zamanlarda yapılmalıdır. Mümkün olduğu kadar atıksular, kontrol ve bakım sırasında, alternatif kum tutucuya alınmalıdır. Giriş ve çıkış kanalları kapakları, drenaj vanası açılmalı, kum tutucunun suyu boşaltılmalı, dren borusunun tıkalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. işciler içine girmeden önce kum tutucunun duvar ve tabanı hortum ile iyice yıkanmalı, su boşaltılmış kum tutucunun tabanının kaygan olduğu unutulmamalı ve ona göre dikkatli yürünmeli ve çalışmalıdır.
Kum tutucuların bakımında kum tutucunun temizliği ve paslanabilir elemanların zarar görüp görmediği ve kum tutucu duvar ve tabanında çatlaklar oluşup oluşmadığı incelenir. Paslanmalar koruyucu kaplamalar yapılarak geçiktirilebilir. Palet ve zincirlerin olduğu kum tutucularda paletler, zincirler ve dişli elemanları senede en az iki defa, balatalar ve rulmanlar kum tutucunun suyunun boşaltıldığı her seferinde kontrol edilmelidir. Motorla imalatçı firmanın tavsiyeleri doğrultusunda yağlanmalı ve greslenmelidir.
Kum tutucuların bakımında kum tutucunun temizliği ve paslanabilir elemanların zarar görüp görmediği ve kum tutucu duvar ve tabanında çatlaklar oluşup oluşmadığı incelenir. Paslanmalar koruyucu kaplamalar yapılarak geçiktirilebilir. Palet ve zincirlerin olduğu kum tutucularda paletler, zincirler ve dişli elemanları senede en az iki defa, balatalar ve rulmanlar kum tutucunun suyunun boşaltıldığı her seferinde kontrol edilmelidir. Motorla imalatçı firmanın tavsiyeleri doğrultusunda yağlanmalı ve greslenmelidir.
Kum tutucuların ölü noktalarında yüzeyde köpük ve yüzücü çöpler birikirse bu maddeler günde 2 sefer veya daha sık temizlenmelidir.
Anormal işletme şartları ya büyük akış debilerinde veya aşırı katı madde yüklemesi olduğu zaman meydana gelir. Tankın havalandırma debisi arzu edilen katı madde uzaklaştırma verimi sağlanacak şekilde ayarlanmalıdır.
Prosesin durdurulması için, önce atıksuyun akışı başka kanala çevrilir. Sonra kum tutucu içindeki su boşaltılır daha sonra hava beslemesi kesilir. Geçici durdurmalarda tesisi durdurmaya gerek yoktur.
Yağmur suyu ve kanalizasyon ayrı ise, dizayn verilerine göre, değilse en az %25 fazla kapasiteli kum tutucu yaptırılmalıdır.
Yağmur suyu ve kanalizasyon ayrı ise, dizayn verilerine göre, değilse en az %25 fazla kapasiteli kum tutucu yaptırılmalıdır.
Kum pompası aşınmaya karşı dayanıklı olmalıdır.
Kum ve yağ tutucu havuzlardaki kum hatlarının mutlaka bağımsız olması gerekir.
Türkiye şartlarında kanalizasyon hatlarından tahmin edilenden çok fazla kum gelmektedir. Kum hatlarının bağımsız ve pompalarının da hesaplanan ve seçilen pompa tipinden bir büyük pompa seçmekte fayda vardır. Böylelikle kum hatlarında yaşanacak blokajların önüne geçilebilir.
Çökeltme ve kum tutucu sıyırıcı yürüme yolu betonları epoxy katkılı beton uygulamakta fayda vardır. Uzun vadede düşünüldüğünde daha ekonomik ve problemsiz olacaktır
Havalandırmalı kum ve yağ tutucuda yağ tutma kısmında yağ ve yüzücü partiküllerin tutulup tutulmadığı kontrol edilir. Kum ve yağ tutucuda iniş hatları hava çıkışları kontrol edilir. Kum pompası vasıtasıyla basılan kumun yıkayıcı kum siklonundan sorunsuz bir şekilde taşınması ve kumun yıkanıp yıkanmadığı kontrol edilir. Konteynerlere aktarılan kumda oluşacak aşırı koku kumun iyi yıkanmadığını gösterir.
Havalandırmalı kum ve yağ tutucuda yağ tutma kısmında yağ ve yüzücü partiküllerin tutulup tutulmadığı kontrol edilir. Kum ve yağ tutucuda iniş hatları hava çıkışları kontrol edilir. Kum pompası vasıtasıyla basılan kumun yıkayıcı kum siklonundan sorunsuz bir şekilde taşınması ve kumun yıkanıp yıkanmadığı kontrol edilir. Konteynerlere aktarılan kumda oluşacak aşırı koku kumun iyi yıkanmadığını gösterir.
Endüstriyel atıksuların da söz konusu olduğu havalandırmalı kum tutucularda havalandırmadan dolayı UOK (Uçucu Organik Karbon-VOC) oluşumu dikkate alınmalıdır. UOK oluşumu, arıtma tesisi işletmecileri açısından sağlık riski teşkil eder. UOK oluşumu önemli miktarlarda ise kum tutucu üzerine kapak yapılmalı veya havalandırmasız kum tutucular tercih edilmelidir.
ANKARA MERKEZİ ATIKSU ARITMA TESİSİ
ANKARA MERKEZİ ATIKSU ARITMA TESİSİ
Tesis işletmeye alındıktan sonra özellikle yağmurlu havalarda tesise aşırı miktarda kum geldiği gözlenmiş olup, kum tutucu olmasına rağmen ilave olarak tesisten önce ana kolektör üzerine 100 metre uzunluğunda iki bölmeden oluşan ön kum tutucu havuzlar yapılmıştır.
Ön kum tutucuların sık sık temizlenmesi gerekmekte temizlenmediği taktirde kum tesisin her kademesine taşınmakta hatta gaz üretimini düşürmektedir.
Kum tutucularda köprü yolların donması köprünün görevini yapmasına engel olmaktadır. Önlem için tuzlanmakta bu durumda da beton zamanla zarar görmektedir.
