Kur'AN'da tevhiD

80- EL-AFUVV

Afuvv, afv masdarından mübalağa ve tekerrür ifade eden bir sıfat­tır. “Suçtan vazgeçmek, onu izale etmek” demektir¹⁵⁴⁴

Kur'an-ı Kerim'de fiil şekilleri bir çok defa geçen afuvv ismi dört kez “Afuvv Ğafür”, bir kez de “Afuv Kadîr” şeklinde vârid olmuştur.

el-Afavv ismi, “günahları mahveden, ma'siyetten geçiveren” olarak da tanımlanmıştır. Bu itibarla bu isim Gafur ismine yakındır. Ancak şu farkla ki, Ğafur'dan daha geniş anlamlıdır. Çünkü Ğüfran, “günah­ları örtmek” demektir. Afv ise, günahları kökünden kazımaktır. ¹⁵⁴⁵

81- EL-MUKÎT

el-Mukıt ismi Kur'an-ı Kerim'de yalnız bir ayette Allah'ı tavsif eder. Bu kökten başka kelime pek varid olmadığından olacak ki, müfessirler Mukît vasfı hakkında çok farklı görüşlere sahip olmuşlardır.

Nisa suresi'nin 85. ayetinde varid olan bu isim için İbn Abbas, Ata', Katade gibi ilk devrin müfessirleri: “Hafız” derken, Mücahid'den: “Şehîd” ve “Hasîb” gibi iki farklı görüş rivayet edilmiştir. Said b. Cübeyr, Süddî ve İbn Zeyd: “Kadîr” görüşünü benimsemişler, Abdullah b. Ke­sir ise “her şeyin tedbir ve idaresini deruhte eden” şeklinde tefsir etmiş­tir. ¹⁵⁴⁶

Bu vasfın asimin “küt”, yani Türkçesiyle “gıda” dan geldiği görüşün­de olanlar da vardır: “Nimet vererek ve yardım etmek suretiyle imdad eden “Mümidd” olarak tarif etmiştir. Buna göre bu vasfın aslı bünye­nin yaşamını sürdürmesi için gereken “kût=gıda” dan gelmektedir. Yüce Rabbimiz, canlı organizmayı, zaman zaman çözülen ve gidenle­rin yerini yenilerinin almasıyla yenilenen bir nizama tabi kılmıştır. ¹⁵⁴⁷ Dilediği vakte kadar, canlı organizmanın yaşamını sürdürmesini, hüc­relerini devamlı bir surette yenileyerek, Allah canlıları Mukît sıfatıyla yaşatmaktadır.¹⁵⁴⁸

82- EL-EVVEL

“Evvel” kelimesi lügatta: “zaman bakımından ilk önce var olan ve rüt­be yönüyle de öne geçen” ¹⁵⁴⁹ anlamına gelir. Allah-û Tealâ'nın vasfı ola­rak: “Bütün varlıklardan önce var olan, hiç bir varlığın kendisinden ön­ce var olmadığı zât” demektir.¹⁵⁵⁰

Kur'an-ı Kerim'de yalnızca bir ayette varid olan Allah-û Tealâ'nın bu vasfı ¹⁵⁵¹ el-Halimi tarafından şöyle tanımlanmıştır: “Evvel, öncesi ol­mayan, Âhir, sonrası olmayandır.” ¹⁵⁵² Allah, mevcudata nisbetle hep­sinden evveldir. Çünkü mevcudatın hepsi varlıklannı O'ndan almışlar­dır, O ise, kendi zatı ile mevcuttur (varlığı kendindendir). Varlığını hiç kimseden almamıştır.¹⁵⁵³

Bu vasfı peygamber (s.a.v.) bir hadislerinde şöyle dile getirmişlerdir: “Allah-û Tealâ, her şeyden önce vardı. O, her şeyin yaratıcısıdır ve her şey son bulduktan sonra da O, varlığını sürdürecektir.”¹⁵⁵⁴

83- EL-ÂHİR

el-Âhir, “bütün yaratıkların yok olmasından sonra da varlığını sür­düren, baki olan” demektir.¹⁵⁵⁵

Bu vasıfta Kur'an'da yalnızca bir ayette Allah'ı tavsif eder. ¹⁵⁵⁶

Bu konuda Peygamber (s.a.v.) bir hadis-i şeriflerinde: “Allah'ım! Sen evvelsin, senden önce hiç bir şey yoktur. Senden sonra da bir şey olamaz.” ¹⁵⁵⁷ Buyurmuşlardır. ¹⁵⁵⁸

84- EZ-ZÂHÎR

“Zuhur” kelimesi lügatta: “Apaçık olmak, yüksek olmak, galib olmak, bir şeye nail ve muttali olmak” anlamına gelir. ¹⁵⁵⁹ Allah Tealâ'nın vas­fı olarak Zahir, “O'nun işleriyle aşikâr, fiilleriyle açık, birliğinin sıhha­tine delalet eden delilleriyle aşikâr, hüccetleriyle rububiyyeti açık, kudretiyle her şeyin fevkinde olması” nı ifade eder.¹⁵⁶⁰

Bu isim de Kur'an'da sadece bir yerde Allah için zikredilmiştir. ¹⁵⁶¹ Peygamberimiz bu vasfı da bir zikrinde şöyle dile getirmiştir: “...Zahir sensin. Senden üstün bir şey yoktur. Bâtın Sensin. Senden daha giz­li bir şey olamaz.”¹⁵⁶²

85- EL-BÂTIN

Bâtın, butun masdarından ism-i faildir. “Gizli olan, içerde olan, karında bulunan” anlamlarına gelir. Allah-û Tealâ'nın bir vasfı olarak el-Bâtın: “Varlığı, hiç bir gözün idrak edemeyeceği kadar gizli olan ¹⁵⁶³ ve “her şeyin iç bölgesine, içine, yani gizli yerlerine nüfuz eden, her şeye, her şeyden daha yakın olan” ¹⁵⁶⁴ gibi anlamlara gelir.

Bu vasıf da Kur'an-ı Kerim'de bir yerde ¹⁵⁶⁵, Allah Tealâ'nın el-Evvel, el-Âhir, ez-Zâhir isimleriyle beraber zikredilmiştir.

Cenab-ı Allah'ın bu dört ismi zaman ve mekandan münezzeh olarak düşünülmelidir. Biz bu isimlerin gerçekliğini kabul eder, mahiyetini Ce­nab-ı Allah'a bırakırız. Bu konuda Peygamber (s.a.v.)'in şu hadisini hiç bir zaman aklımızdan çıkarmayız:

“Siz, Allah'ın nimetlerini ve kudretinin eserlerini düşününüz, zâtı­nı ise tefekküre kalkışmayınız, çünkü buna gücünüz yetmez.”¹⁵⁶⁶

86- EL-KUDDÜS

Kuddûs, mübalağa binalarından feûl vezninde bir sıfattır. Allah'ın vasfı olarak “Gayet mukaddes, her şaibeden uzak, her vasfında çok mü­kemmel, tahdid ve tasvire sığmaz, hiç bir leke kabul etmez, pampak ¹⁵⁶⁷, mübarek, kutlu ¹⁵⁶⁸, faziletleri ve güzel sıfatları sebebiyle övülen” ¹⁵⁶⁹ gibi anlamlara gelir.

Kur'an-ı Kerim'de KDS maddesi az zikredilmiş ¹⁵⁷⁰ ve bu kökten ge­len Kuddûs vasfı iki yerde varid olmuştur.¹⁵⁷¹

87- ES-SELAM

Allah-û Tealâ’nın bir sıfatı olarak-Selâm, “kullar için sözkonusu olan ayıp, noksanlık ve fenalık gibi her tür noksanlıklardan salim ve münez­zeh olan” anlamına gelir.¹⁵⁷²

Selef bilginleri es-Selâm için “Yaratıkların zulmünden selâmette bırakan” ¹⁵⁷³ demişlerdir.

Peygamber (s.a.v.)'in her namazda selam verdikten sonra yapmış ol­duğu şu zikir, bu vasfı açıklar mahiyettedir:

“Allah'ım! Sensin Selâm ve Sendedir selâmet.”¹⁵⁷⁴

Bu hadis, Allah-û Tealâ’nın Kendisinin her türlü eksiklikten salim olduğu gibi, aynı zamanda kullarına da selâmet, esenlik veren olduğu­nu açıkça ortaya koyuyor. ¹⁵⁷⁵