| Xarakterlə temperamentin qarşılıqlı əlaqəsi.
Müasir psixologiyada temperamentlə xarakter arasındakı qarşılıqlı əlaqəni izah edən 4 əsas yanaşma mövcuddur.
Bir qisim tədqiqatçılar temperamentlə xarakteri eyniləşdirir. Məs: Kreçmer və Şelden.
Bəzi psixoloji konsepsiyalarda temperamentlə xarakter bir-birinə qarşı qoyulur və onların bir-birini inkar etməsi qeyd olunur. (ontoqenizim-bir-birinə qarşı ontogenezdir. Barışan və barışmayan olur.)
Buraya aid edilən konsepsiyalar hesab edirlər ki, temperament xarakterin bir elementidir, onun nüvəsidir. Bu nöqteyi nəzərin müəlliflərindən biri S. L. Rubinşteyndir.
Bir qrup müəlliflər isə hesab edirlər ki, temperament xarakterin təbii əsalarını təşkil edir. Bu cür baxışların müəllifləri L. S. Vıqotski və B. S. Ananyevdir. IV yanaşma ona əsaslanır ki, insanın təbiəti biososialdır.
Orqanizmin fiziolji xüsusiyyətləri şəxsiyyətdə müəyyən iz qoyur. Hal-hazırda psixoloqlar hesab edirlər ki, temperament və xarakter bir-birinə çox yaxındır, ona görə ki, temperamentin xüsusiyyətləri bu və ya digər formada xarakterdə biruzə verir. Xarakter temperamentin əsasında inkişaf edir. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, eyni temperamentə malik olan insanların xarakterləri müxtəlif ola bilər. Temperament yalnız insanın xarakterinin bu və ya digər xarakter əlamətinin əmələ gəlməsinə ya əlverişli şərait yarada bilər, yada mane ola bilər.
İngilis psixloqu Ayzenq də Yunq kimi ektraversiya və introversiya terminlərindən istifadə edir, lakin Ayzenq bu terminləri temperamentin tiplərinə aid edir və eksperimental nəzəriyyəni yoxlamaq üçün müvafiq metodika (Ayzenq testi) işləyib hazırlamışdır.
Dostları ilə paylaş: |
