Kutsal kitaplarda öLÜMÖtesi

İşaya

Amos’tan daha sonraki bir tarihte gelen İşaya döneminde de İs­rail aynı hastalıklara mübtela idi. Toplum zenginlik, şımarıklık ve lüks içinde mütref bir hayat yaşıyordu.⁷⁷⁶ Yine toplumdaki zayıf­lar bir hak gözetilmeksizin güçlüler tarafından eziliyordu, önde gelenler hırsızlık ediyor, rüşvet ve hediye peşinde koşuyor, öksü­zün hakkını vermiyor, dul kadının davasını görmüyorlardı.⁷⁷⁷ Bu işleri meşrulaştırmak için kanunu alet edip fetvalar çıkarıyorlar­dı.⁷⁷⁸ Toplumun önünde gidenler onu sapıklığa götürüyordu, Ona doğruyu gösterenler İse, konuşturulmuyordu.⁷⁷⁹ Yine sunulan adaklar, aybaşı ve sebt günü ibadetleri anlamlarını yitirmişti. Bayram toplantıları fesat kaynağı olmuştu. Bunlar nefrel edilecek hale gelmişti. Kanla dolu eller makbul olmayacak dualara kaldırılıyor­du.⁷⁸⁰

Toplumda fesat çıkaranlar, “kötüye iyi, iyiye kötü diyenler’“, “karanlığı ışık, ışığı karanlık yerine koyanlar” bu isyanlarını alay­cılığa kadar götürüp, “Acele etsin, işini çabuk yapsın da görelim: ve İsrail Kudusü’nün öğüdü/yaklaşıp gelsin ki onu bilelim”⁷⁸¹ diye meydan okuyabiliyorlardı. “Kendilerine belâ erişmeyeceğini” iddia edebiliyorlardı.⁷⁸²“ İstiğna ve istihbar içinde idiler. Oysa hiç gelme­yeceğini sandıkları hüküm çok yakında idi:

“Uluyun çünkü Rabbin günü yakındır, her şeye kadir olan tarafından bir yıkım gibi geliyor. Bundan ötürü bütün eller gevşeyecek.”⁷⁸³

“O gün bütün yürekler eriyecek. Meydan okuyanlar o gün şaşkın şaş­kın birbirlerine bakacaklar, yüzleri alev alev olacak. O gün gazabla kızgınlıkla gelecek. O gün geldiği zaman yıldızlar, yıldız kümeleri ışık­larım vermiyecekler, güneş doğunca kararacak, ay ışımayacak. Mağ­rurlar alçaltılacak. Gökler titreyecek, dünya yerinden oynayacak.”⁷⁸⁴ O gün Rab dava etmek için, hüküm vermek için gelecek. O gün kavmin ihtiyarları ve reisleri muhakemeye girecek.”⁷⁸⁵

İşaya’daki bu hüküm günü mesajı yine muhataba iyi ve kötü anlayışını yeniden gözden geçirmeye çağırmaktadır. İsrail kurtul­mak için tövbe edip doğru yola gelmelidir, yoksa kırılacaktır.⁷⁸⁶ Sa­lih için iyilik olacak, o işlerinin semeresini görecek. Kötülere ise kötülük olacak, ne yaptı ise kendisine o yapılacaktır.⁷⁸⁷ Beni İsrail kurtulmak istiyorsa yıkanıp temizlenmeli, kötülükten vazgeçmeli, iyilik etmeyi öğrenmeli, adaleti aramalı, ezilmiş olana doğruluk et­meli, öksüzün hakkını korumalı, dul kadının davasına bakmalıdır.⁷⁸⁸

“O hüküm gününün tek sahibi Rabb’dir. O gün Rabb’ın heybe­tinden ve haşmetinden insanlar kaçacak yer bulamayacaklar.”⁷⁸⁹ “O gün adalet ile yükselecek olan Kuddus olan Allah’tır.”⁷⁹⁰ “Yegane korkulacak olan O’dur.”⁷⁹¹ “Yücetilmeye layık olan, ismine hamdedilecek olan O’dur.”⁷⁹²

Tsefanya

Tsefanya’nın mesajında da Hüküm Günü fikrinin aynı işlevleri­ni görmek mümkündür. Tsefanya tebliğine ürkütücü ve çok yakın­da gelecek büyük bir günün bildirisi ile başlar. O gün Rab, topra­ğın üzerindeki her şeyi silip süpürecek; insanı, hayvanı, balıkları, kuşları, Rabb’i aramamış, sormamış olanları ve O’ndan başka İlâh edinenleri.⁷⁹³ Rabb’in günü çok yakındadır. O gün gazab günüdür, sıkıntı ve darlık günüdür, harabiyet ve viranlık günü, karanlık ve karaltı günü, duvarlı şehirlere yüksek kulelere karşı savaş günü­dür.”⁷⁹⁴ “Rabb’in hüküm verdiği gün haksızca mal yığanların gümüş­leri de, altınları da onları kurtaramayacak.”⁷⁹⁵ Çünkü onlar mütref hayatları içinde yaşarken kendilerini ilâhlaştıran ve Allah’a meydan okuyabilecek kadar ileri giden insanlardır. “Rab iyilik de etmez, kötülük de etmez” diyebilmektedirler. Onlar şenlik ve emniyet içinde bulunmakta, “ben varım benden başka yok” demektedir­ler.⁷⁹⁶ Alabildiğine bir istiğna hali göstermektedirler. Onlar zorba­lıkla ve hile ile mal toplamaktadırlar. Dini liderleri şahsiyetlerini yi­tirmiş, Şeriat’i yozlaştırmışlardır.⁷⁹⁷

Beni İsrail, yakındaki Rabb’in Günü gelmeden önce “gün sa­man ufağı gibi geçip gitmeden önce” Rabb’ini doğruluğu, alçakgö­nüllülüğü aramalıdır. Belki Rabb’in azabından böylece kurtulur,⁷⁹⁸ “Söz dinlemeli, ders almalı, Rabb’e dayanmalı, O’na yaklaşmalı­dır.”⁷⁹⁹ “Kudreti ve haşmeti ile o gün hükmünü verecek olan Rab, Adil’dir, haksızlık etmez.”⁸⁰⁰ “O kendisinden korkulacak olandır.”⁸⁰¹

Yeremya

Bir başka Eski Ahit Peygamberi Yeremya da, Rabbden geleni sözle uyarmak için kavmine gelir.⁸⁰² Beni İsrail onun döneminde Allah ile arasındaki ahdi unutmuş, sapıklığa dalmıştı. Yeremya Al­lah’ın ona olan nimetlerini hatırlatarak tebliğine başlar. Allah onla­rı Mısır diyarından çıkarmış verimli topraklara yerleştirmiş,⁸⁰³ an­cak Beni İsrail daha sonra Allah’ın nimetlerini unutmuştur. Başka ilâhların, ona bir yarar vermiyen şeylerin ardına düşmüştür.⁸⁰⁴ Rab­b’e isyan etmiş “kulluk etmem”demiştir.⁸⁰⁵ “Ağaçları, taşları ilâh edi­nip, Rabb’a sut çevirmiştir. Zorda kaldigında ona yardım edemeye­cek şehirlerin sayısınca ilâhları olmuştur.⁸⁰⁶ Onlar yaptıkları işlerde Rabb’in adını anıyorlarsa da aslında inanmıyorlardı.”⁸⁰⁷ “Karınları doyunca, bölük bölük zinaya koşuyorladı. Besili aygırlar gibi kom­şularının karılarına kişniyorlardı.”⁸⁰⁸ “Zulmetmek için kuşçuların pu­suda yattıkları gibi bekliyorlardı. Hile ile büyüyüp zengin oluyorlar, semirip parlıyorlardı. Kötü işlerde taşkınlık ediyorlar, kendi iş­leri yolunda gitsin diye öksüzün hakkını korumuyorlar, yoksulların hakkını vermiyorlardı.”⁸⁰⁹

“Yanlış sözlere uyup çalıyor, adam öldürüyor, zina ediyor, yalan yere yemin ediyor, başka ilâhların ardına gidiyorlar sonra da Al­lah’ın evine gelip kurtulduklarını iddia ediyorlardı.”⁸¹⁰ “Dini önder­ler entrikalar çeviriyorlardı.”⁸¹¹ “İbadetleri anlamını yitirmişti.”⁸¹²

“Kendilerine azab edilmiyeceği kuruntusuna kapılmışlardı. Ken­dilerine son derece güveniyorlardı. Açık bir istiğna içinde idiler. Rabb’i inkar ettiler, üzerlerine kötülük gelmeyeceğini, kılıç, kıtlık görmiyeceklerini söylediler.⁸¹³ Kendilerini efendi edinciller, uyan­lara kulak vermediler, htikbar gösteriyorlardı.”⁸¹⁴

“Oysa onların bu söyledikleri sadece bir vehimdir. Şehirleri viran olacak, oturan kalmayacaktır.”⁸¹⁵ “Yer ıssız ve boş bırakılacak, göğün ışıkları kalmayacaktı; Dağlar, titreyecek sarsılacak, insanlar yok edilecek, kullar görünmeyecek, bütün şehirler Rabb’in önünde, O’nun öfkesi karşısında yıkılıp gidecektir.”⁸¹⁶

“Öyleyse Rabb’den yüz çevirmiş Beni İsrail kurtulmak için O’na yönelmek zorundadır.”⁸¹⁷ “Çünkü doğru yolu ancak O gösterebi­lir.”⁸¹⁸ “İsrail yüreğini kötülüklerden yıkamak⁸¹⁹ hakikati aramak, hakkı gerçekleştirmek durumundadır. Ancak böyle olursa bağışla­nacaktır.”⁸²⁰

İsrail’in bu başına gelenler onun kendi suçlarından ötürüdür. Kendi işlerinin karşılığını görmektedir.⁸²¹ Ancak gözleri olup görmiyen, kulakları olup işitmiyen, akılsız ve anlayışsız kavim bunu bilmez.⁸²² Onlar kendilerine iyilik ulaşmasını, kendi yaptıkları ile önlemektedirler.⁸²³ Rab herkese işlerine göre karşılığını verir.⁸²⁴ Rabb’e güvenen için müjde vardır. O kişi su kenarına dikilmiş, köklerini salmış bir ağaç gibidir. O kuraklıktan kaygılanmaz ve meyve vermekten geri durmaz.⁸²⁵

“Beni İsrail Rab Allah’tan korkmalıdır.”⁸²⁶ “Allah ebedi Melik’tir.” “Öfkesinden dünya titrer ve gazabına milletler dayanmaz.”⁸²⁷ “Rab, milletin zulmünden ötürü ondan öc alacak olandır.”⁸²⁸

Yukarıda örneklerle aktardığımız ceza günü, hesab günü bildi­risi ile gelen Beni İsrail Peygamberleri bu kadar değildir. Hoşea,⁸²⁹ Yoel,⁸³⁰ Obadya,⁸³¹ Mika⁸³² da bu bildiriyi getiren peygamberler arasında sayılmalıdırlar. Beni İsrail’e ceza günü mesajı ile gelen bu uyarıcılar onun Allah’a olan isyanına, başkaldırısına ve kendi mer­kezciliğine karşı çıkmaktadırlar. Rabb’in Günü isyanın ve başkaldı­rının üzerine oturduğu’ bir hayat anlayışına karşı gelmektedir. O gün, günahkar kavmin istiğnasına, ve istikbarına karşıdır. Onun hiç bitmeyecek sandığı, sonunda kendisine başarı ve güç getireceğine inandığı mütref hayatını reddetmektedir. Onun haksızlıklarını ve yolsuzluklarını inkar etmektedir. Rabbin Günü fikri günahkar kav­min kurduğu düzeni bir anda yok etmek üzere gelmektedir. Böy­lece bu mesaj muhatabı can evinden yakalamaktadır. Çünkü o, bu karakteri ile muhatabın bütün varoluşunu kavramaktadır.

Peygamberlerin mesajında apokaliptik eskatolojide olduğunun aksine, bu önemli günün vakti belli değildir. Ancak o çok yakında­dır. Her an gelebilir.⁸³³ Bu husus, mesajın muhatab üzerindeki et­kisini son noktasına çıkarmaktadır. O gün yalnızca Rabb’in kudre­tinde ve O’nun bilgisinde gelecektir.⁸³⁴ Burada zaten önemli olan o günün zamanı değil, fakat muhatabın davranışlarında iyiye yö­nelmesini sağlamaktır.⁸³⁵

Muhatab, davranışlarına bir ahlaküik kazandırmak durumunda­dır. Yine o, inançlarını gözden geçirip doğru olana yönelmelidir. İşte burada Hüküm Günü mesajının biri ahlaki alanda, diğeri de doktrin alanında iki önemli fonksiyonu ortaya çıkmaktadır.

Beni İsrail, işlediği suçlardan vaz geçmek, tövbe etmek, Allah’a yönelmek zorundadır. O doğruluğu aramalı yanlıştan uzaklaşmalı, tekebbürü bırakıp, alçak gönüllülüğe koşmalıdır. Aksi takdirde en korkunç şekillerde yeryüzünden silinecektir. Onun Rab ile ahitleşmiş olması, diğer kavimlerin üzerine çıkarılmış olması ona bir fay­da vermeyecektir. Asıl olan Rabb’e yönelmek, O’na kulluktur. Yok­sa bir ırka, boya, soya, mensub olmak değildir. Doğru olan, Rabb’e yönelen kurtulacaktır.⁸³⁶

Beni İsrail başka ilâhlara tapmaktan vaz geçmeli; ağaçlara, taş­lara, sapık kavimlerin ilâhlarına yönelmemeli, Allah’a olan inancı­nı yenilemelidir. Çünkü onlann bir gücü yoktur. Onlar Hüküm Gü­nü geldiğinde ona bir yardımda bulunamıyacaklardır. Oysa kurtu­luş Kadir olan Allah’a yönelmektedir. O hükmünde Adil’dir. O, Kuddûs’tür. Hamdedilmeye yegane layık olan O’dur. O Hüküm Gününün tek hakimidir. Kudretli Allah mefhumu böylece Hüküm Günü mesajının ana konusunu teşkil eder.