L. Saqnalastırıw ushın tiykarǵı derekti tańlaw

Ilajlardı shólkemlestiriwdegi dáslepki jumıs basqıshı bul-ilaj temasına uyqas dereklerdi ızlep tabıw bolıp tabıladı. Hár qanday dóretpe saqna júzin kóriwinde onıń dramatik tiykarın tap 'g'ri tańlaw úlken áhmiyet kásip etedi. Saqnada boiayotgan processler tiykarınan “aktyor -dáldalshı”lar arqalı tamashagóylarga jetkiziledi. Spektakldıń dramatik dáregi pyesa bo'Isa, ilajlardı shólkemlestiriwde bolsa ssenariy jazıladı. Hár qanday saqnalıq dóretpe tamashagóy e 'tiboriga silteme etilgunga shekem

3 ta tiykarǵı processni basınan keshiredi, yaǵnıy :

l. Saqnalastırıw ushın tiykarǵı derekti tańlaw (pyesa, ssenariy inssenirovka sıyaqlı );

2. Saqnalastırıw (barlıq dóretiwshilik tárepler, yaǵnıy atqarıwshılami tańlaw, saqna bezegi, stol átirapında oqıw (chitka), mizanssenalar, obraz hám rol ústinde, rejissorlıq ideyaları hám tabilǵan zatları ústinde islew hám basqa dóretiwshilik jumıslar );

3. Shólkemlestirilgen jumıslar (professional teatrlarda hám respublika kóleminde ótkeriletuǵın ilajlarda shólkemlestirilgen islerdiń derlik kóbisin m a'muriy bólimler atqaradılar, biraq orınlarda islengen kórkem jámáátlerde materiallıq ilajlar, ǵalabalıq bayram hám tamashalami shólkemlestiriwde bul wazıypanı dóretiwshilik gruppa basshıları ózleri atqaradılar ).

Tadbimi shólkemlestiriw hám ssenariysini jaratıw ushın derekler tómendegi táreplerge qaray saylanadı :

1. Dóretpe temasınıń aktuallıǵı (social áhmiyeti, zaman talaplarına sáykes keliwi);

2. Asaming tárbiyalıq áhmiyeti (hár qanday dóretiwshilik processler tiykarında tárbiyalıq máseleler jatıwı zárúr);

3. Dóretpe qaharmanlarınıń aktiv minez-qulqları (insanlaming hárqanday tosıqlami jeńip ótiwleri hám óz maqsetlerine erisiwlerin kórkem qurallarda jetkiziw);

4. Buyırtpa tiykarında (kóplegen jaǵdaylarda dóretpeler buyırtpa tiykarında saqna júzin kórediler. (Bunda joqarı shólkemlerden m a'lum bir tema tiykarında ilaj shólkemlestiriw wazıypası sol shólkem basshılarına juklenedi. Baslıq bolsa birinshi náwbettegi wazıypası dóretiwshilik gruppanı dúzedi hám jumıs baslaydı ).

Spektakldıń dramatik hasası pyesa bolıp tabıladı. Pyesa (fr. “riese”) - pútkil yamasa úles sózinen alınǵan bolıp, túrme-túr saqna shıǵarmalarınıń ulıwma nomi bolıp tabıladı. Kóplegen teatr kórkem óneri haqqında jaratılǵan ádebiyatlarda dramatik derek (pyesa, inssenirovka), aktyor hám rejissor teatr kórkem óneriniń tiykarın quraydı, dep aytılǵan. Bir tárepten clib qaralganda, bul pikirge qosıw múmkin. Biraq bir spektakldı saqnalastırıw ushın bir qansha kórkem óner túrlerinen paydalanıladı, odan tısqarı texnikalıq, basqarıw xızmetkerler, kórkem administraciya, dóretiwshilik xızmetkerler (mısalı, bir ǵana Alisher Navaiy atındaǵı 0 'zbek Mámleket Akademikalıq úlken teatri komandasınıń ulıwma sanı 500 kisiden artıq ) hám basqalardıń da úlesleri haqqında gápirsak, ol jaǵdayda basqasha oylawımızǵa tuwrı keledi. Biraq eki jaǵdayda da spek-takl jaratıw múmkin.

Teatr kórkem ónerinde aktyoming ózi tiykarǵı ańlatiwshı, yaǵnıy dramaturgning pikirin ańlatpalap beretuǵın esaplanadı. Aktyor óz gezegindedawısı, plastik minez-qulqları, jestlar, mimikalar arqalı obraz jaratadı.

“Teatr turmıs aynası, kórkem óner oqıw xanası, múqaddes dárgay. Teatming eń tiykarǵı minneti bolsa - tamashagóyni ideologik hám etikalıq - estetik tárepten tárbiyalaw bolıp tabıladı. Onıń wazıypası etikalıq -estetik sharayattı jaqsılawǵa xizmet etiwdir”4. Aktyor bolsa mine sol múqaddes dárgaydan turıp, dóretpe mazmunı hám avtordıń aytajaq bolǵan oy-órislerin tamashagóyga jetkeziwshi dáldalshı retinde gewdelenedi.

Dramaturgiyaning barlıq nızam -qaǵıydalarına ámel etilgen halda jaratılǵan dóretpeler toTaqonli dóretpelerden esaplanadı. Pyesa saylańach, dóretiwshilik gruppa menen analiz etiledi hám saqnalastırıw jumısları ámelge asıriladı.

Materiallıq ilajlarda bolsa tiykarǵı derek ssenariy esaplanıp, ol tadbimi shólkemlestiriw degi dáslepki process bolıp tabıladı.

“Ssenariy” sózi, Ol. Qoraboev uining “Kórkem-ǵalabalıq ilajlar”kitabında jazıwısha, italyancha sózden alınǵan. Sózliklerde bolsa ssenariy: