Laboratoriya iŞİ №1,2 sabit cəRƏyan döVRƏLƏRİNİn təDQİQİ VƏ om qanunu qisa nəZƏRİ MƏlumatlar

OM QANUNU

Om qanunu elektrotexnikanın ən əsas baza anlayışlarından biridir. Alman fiziki Georq Om dövrənin bir hissəsindəki cərəyanın tətbiq olunan gərginliklə düz mütənasib və bu hissənin müqaviməti ilə tərs mütənasib olduğunu təcrübə yolu ilə sübut etdi. Bu qanun Om qanunu adlanır və aşağıdakı düstur ilə ifadə olunur:

burada I – cərəyan şiddəti, А;
U – tətdbiq olunan gərginlik, V;
R – müqavimət, Оm.
Elektrik dövrəsi qapalı ola bilər (şəkil 3) və bu vəziyyətdə qapalı dövrə hissəsi üçün Om qanunu istifadə olunur: qapalı dövrədə cərəyanın şiddəti mənbənin EHQ – nə düz mütanasib, mənbənin daxili müqaviməti ilə yükün müqavimətinin cəminə tərs mütanasibdir.

Şəkil 3. Qapalı dövrə

Qapalı dövrə hissəsi üçün Om qanunu aşağıdakı düsturla ifadə olunur:

burada I – cərəyan şiddəti, А;

E – mənbənin EHQ-si, V;
R – dövrənin müqaviməti, Оm;
r₀ – mənbənin daxili müqaviməti, Оm.

Bu düsturdan EHQ-ni ifadə edib alırıq:

E = IR + Ir₀ = U + Ir₀

burada IR – R müqavimətindəki gərginlik düşgüsü;

Ir₀ – daxili müqavimətdə gərginlik düşgüsüdür.

EHQ – si daxil olan dövrə hissəsi üçün Om qanunu ümumi şəkildə aşağıdakı kimi yazılır:

Əgər EHQ – nin istiqaməti cərəyanın qəbul edilmiş müsbət istiqaməti ilə eynidirsə onda "+" işarəsi qoyulur.

REZİSTORLARIN BİRLƏŞMƏ ÜSULLARI

Müqavimətlərin qarışıq birləşməsi bir mənbəli dövrənin ümumi halıdır. Belə dövrələrin hesablanması rezistorların ardıcıl və paralel birləşmə qanunlarına əsaslanır. Rezistorların ardıcıl birləşməsi - bu belə birləşmədir, hansı ki, birinci rezistorun sonu ikincinin başlanğıcı ilə birləşir, ikincinin sonu üçüncünün və s. Nəticədə budağlanmayan dövrənin qolu yaranır və bütün sahələrdən eyni cərəyan axır. Rezistorların bu birləşməsi aşağıdakı şəkildə göstərilmişdir:

Şəkil 4. Rezistorların ardıcıl birləşməsi

Ardıcıl birləşmə:

1) budağın ümumi (ekvivalent) müqaviməti ayrı-ayrı müqavimətlərin cəminə bərabərdir
R_üm = R₁ + R₂ + R₃

2) dövrənin bütün elementlərindən eyni cərəyan axır:

I = I₁ = I₂ = I₃

3) budağın ümumi gərginliyi budaq hissələrinin gərginliklərinin cəminə bərabərdir:

U= U₁ + U₂ + U₃