Лекция №2 2-mavzu Mavzu. Axborot, uning turlari, xususiyatlari va oʻlchov birliklari

Nazorat sovallari
1.Bilimlar ombori nima?
2.Sektor deb nimaga aytiladi?
3.Bilimlar omborida qanday ma’lumotlar saqlanadi?
4.Bilimlar ombori qanday yaratiladi?
5.Bilimlar omborini yaratish bosqichlari haqida gapirib bering.
6.Bilimlar omborini boshqarish tizimi nima?
7.Bilimlar omborini boshqarish tizimlari qanday vazifalarni bajaradi?
8.Bilimlar omborini nima boshqaradi?
9. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari deganda nimani tushunasiz?
10. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari nimalarga asoslangan texnologiyalardir?
11. Ofisni avtomatlashtirish deganda nimani tushunasiz?
12. Ma’lumotlarning avtomatlashtirilgan banklari daganda nimani tushunasiz?
13. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining faoliyat yuritishi necha qismga ajratilgan?
14. Access qanday dastur?
15. Access dasturi ob’yektlarini sanab bering?
16. Access dasturida yaratilgan ombor qanday kengaytma bilan saqlanadi?
17. Access dasturi o’rniga qanday dasturlardan foydalansa bo’ladi?
18. Ekspert tizimlari deganda nimalarni tushunasiz?
19. Ekspert tizimlarning asosiy vazifalari nimalardan iborat?
20. Ekspert tizimida foydalaniladigan axborot texnologiyalarning asosiy komponetlari nimalardan iborat?

Лекция №4

4-mavzu

Mavzu. Jamiyat va ta’limni axborotlashtirish.
Reja:
1. Ta’limni axborotlashtirish. Jamiyat va ta’limni axborotlashtirishning huquqiy-me’yoriy asoslari.
2. Hukumatimiz tomonidan so‘nggi yillarda axborotlashtirishga oid chiqarilgan qonunlar.
3. Jamiyatning axborot resurslari, axborot bozori va jamiyatning axborot potensiali.
Tayanch tushunchalar: axborot, ta’lim, axborotlashtirish, qonun, qaror, bozor.
Ta’limni axborotlashtirish. Jamiyat va ta’limni axborotlashtirishning huquqiy-me’yoriy asoslari.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan dastlabki yillardanoq, axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirishga e'tibor berila boshlandi va bu soha bosqichma-bosqich rivojlantirilmoqda.
2003-yilda qabul qilingan yangi tahrirdagi „Axborotlashtirish to‘g‘risida"gi Qonun bilan uning huquqiy tayanchi yaratilib, axborotlashtirishning iqtisodiy, huquqiy va tashkiliy asoslari aniqlandi hamda axborotlashtirish sohasida davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari belgilab berildi.
1995-yil fevralda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining „UzPAK" ma’lumotlar uzatish milliy tarmog‘ini yartish (MUMT) va xalqaro tarmoqlarga, shu jumladan, Internetga chiqish to‘g‘risidagi qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga asosan, korxona telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha „Milliy operator va provayder" maqomini oldi va xo‘jalik hisobidagi „UzNET" informatsion-kompyuter xizmati uning tarkibiga kiritildi.
Hozirgi kunda ushbu qonunga muvofiq, vazirliklar, idoralar, muassasa va tashkilotlar mamlakat hududida joylashgan bir qator xalqaro tashkilotlarning axborot tizimlari va tarmoqlarini ma'lumotlar uzatish milliy tarmog‘iga birlashtirish yo‘li bilan yagona axborot maydoni yaratilmoqda.
Axborotlashtirish faoliyati sohasida qonunchilik yaratish yo‘lidagi muhim qadam sifatida 1995-yil 25-yanvarda qabul qilingan „Axborot, axborotlashtirish va axborotni himoya qilish to‘g‘risida“gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining qabul qilinishini va kuchga kiritilishini ko‘rsatish lozim. Bu Qonun ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o‘rtasidagi munosabatlarni quyidagicha tartibga soldi:
–axborot resurslarini yaratish, yig‘ish, qayta ishlash, to‘plash asosida shakllantirish va undan foydalanish va iste'molchilarga taqdim etish;
–axborot texnologiyalarini va ularni ta'minlash vositalarini yaratish va undan foydalanish;
–axborotni, axborot jarayonlari va axborot almashuvida ishtirok etuvchi subyektlar, huquqlarini himoya qilish.
Axborot texnologiyalarini rivojlantirishning olti ustivor yo‘nalishi quyidagilardan iborat:
1) davlat statistika tizimi, kredit-moliya va bank tizimlari;
2) elektron ma’lumotlar bazasi;
3) fan-texnika axborot (FTA) tarmog‘i;
4) ta'lim, kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash, ijtimoiy muhofaza va sog‘liqni saqlash sohalari axborot tizimlari;
5) ma'lumotlarni uzatish va aloqa tizimlari;
6) favqulotda holatlarning oldini olish va xabar berishning axborot tizimlarini yaratish.
Mazkur dasturda Vazirlik va Mahkamalarning axborot tarmoqlari, Milliy axborotni hisoblash tarmog‘ini yaratish, kompyuterlar va hisoblash texnikasi vositalarini ishlab chiqarishni tashkil etish, yangi axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlashni takomillashtirish, hujjatlashtirishning me’yoriy-uslubiy va huquqiy tizimini yaratish va boshqalar joy olgan. Yuqorida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarish bir necha bosqichda amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan.
Respublikamizda qabul qilinayotgan me’yoriy hujjatlarda kompyuterlashtirish va axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash, ularni qayta tayyorlashni rivojlantirish va takomillashtirishning aniq vazifalari oldinga qo‘yilgan va maqsadli yo‘nalishlari ifodalab berilgan. Jumladan, Toshkent elektrotexnika aloqa instituti Toshkent axborot texnologiyalari universitetiga aylantirildi. Ushbu universitetda yangi mutaxassisliklarning keng doirasi bo‘yicha kadrlar tayyorlash tizimini ancha kengaytirish nazarda tutilmoqda. Bundan tashqari, o‘quv yurtlarining moddiy-texnik va ilmiy-tadqiqot bazasini kengaytirish yuzasidan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish nazarda tutilgan.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi mavjud qonunchilik tizimi, umuman olganda, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanish darajasiga ijobiy ta'sir ko‘rsatmoqda. Respublikamizdagi ko‘pgina firmalar telekommunikatsiya axborot texnologiyalari bozorlariga dadil kirib bormoqdalar.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bo‘yicha jahon hamjamiyatiga kirish faolligini oshirish maqsadida qomusimizga, fuqarolik kodeksiga, jinoiy protsesual kodekslarga o‘zgartirishlar kiritildi.