Lisans biTİrme tezi 2008 AĞustos olaylari öncesinde ve sonrasinda azerbaycan medyasinda abd hazırlayan Hafiz Ceferli

2.2. 2008-2009 Yıllarında Azerbaycan Medyasında ABD’nin Ekonomik İmajı

Azerbaycan gazetesinin 7 Ocak 2008 yayımlanan haberinde savaşın Amerika’ya yaradığı ve Gürcistan’da oluşan durumun dünya maliye sistemine etkisinden bahsedilmiştir. “Blumberg Ajentasının” verdiği bilgiye göre petrolün yüzde 4 düşmesinden sonra fiyatı 2 dolar artarak 117 dolara ulaşmıştır. Ekspertlerin düşüncesine göre, savaş devam etdiği sürece petrol fiyatı artarak devam edecektir. Üstelik Gürcistan limanlarının kapanması ile birlikte Hazar bölgesinde neftin nakline sınırlamalar koyulmuştur. Ana ihraç boru hattı Bakü-Tiflis-Ceyhan ile petrolün nakli kemerde oluşan kaza ile ilişkin dayandırılmıştır. Gürcistan’daki durum ile alakadar bugün Rusya’nın font birjalarında indeksler aşırı ucuzlaşmıştır. RTS indeksi yüzde 6’ya kadar ucuzlaşarak 1650’ya kadar düşmüştür. Bu ise 2006 yılından bugüne kadar olan en düşük veridır. En çok düşen fiyat ise petrol ve doğal gaz fiyatları olmuştur. Rus rublesinin valyutası aşırı ucuzlaşmıştır. Şimdi 1 dolar 24.5 rubla değistiriliyor. Haberde bildirilmiştirki, son günlerde euronun kursu 1 dolar 55 centden 1 dolar 50 cente düşmüştür.⁶⁵ Olumsuz olarak nitelendirilebilir.

Müsavat gazetesinin 4 Kasım 2008 yayımlanan haberinde, dünya borsasında petrol fiyatının ilk defa 100 dolardan aşağı inmiştir. London borsasında “Brend” markalı petrolün bir varali 99 dolara satılmıştır. Fakat hala petrol 100 dolardan yüksek fiyata satılmakta idi. Petrolün düşmesi OPEK’i hasılatı azaltmağa mecbur etmiştir. Çünki OPEK ülkeleri bu kadar fiyatların inmesinden rahatsiz olma nedeni, iktisadi krizin oluşma durumudur. Haberde bildirilmiştir ki, petrol fiyatının bu kadar inmesinin global nedenlerinden biri de petrolün Amerika için iktisadi faktörden daha çok siyasi husus taşimasıdır. Hesab ediliyorki, ABD bu ucuzlaşma sayersinde ABD için arzuolunmaz ülkelerde: Rusya Iran ve Venesuela da iktisadi gelişmede olumsuz etki gösterme niyetindedir. Hesab ediliyor ki, petrol fiyatının düşmesi, Rusya’nın şimdiki agresivliğinin azalmasına etki ede bilir. Haberde ABD ve OPEK arasındaki konuşmalarda petrol varilinin 70 dolar olması kabul edilmiştir. Bu fiyat hem ABD hem de OPEK ülkeleri için uygun fiyatdır.⁶⁶ Haber tarafsız olarak nitelendirilebilir.

Azerbaycan gazetesinin 8 Ekim 2008 yayımlanan haberinde, Vashington’da ABD ve Azerbaycan stratejik işbirliği ilişkilerinin gelişmesinde enerji güvenliği ve diasporun rolü konusunda uluslararası konfrans gerçekleştirilmiştir. Azerbaycan-Türkiye işadamları birliğinin basınla ilişkiler şubesinin Azer-Tac’a bildirilmiştir ki, kurumun idare kafilesinin başkanı Ahmet Erentok,Amerikada yaşayan Azerbaycanlılar şebekesinin aracılığı bu konferans gerçekleştirilmiştir. Konferansın maksadı, Azerbaycan’ın Hazar havzasında tranzit ülke gibi haledici konumu, Azerbaycan ABD stratejik işbirliğinin geliştirilmesi, ve hedeflere ulaşmak için dikkate alınan adımların müzakeresi olmuştur.⁶⁷Konferansta konuşan A.Erentok Azerbaycan ve Türkiyedeki demokrasinin Kafkas ve Orta Asya ülkeleri için örnek olduğunu bildirmiş ABD ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin daha da genişlendirilmesi tekliflerini vermiştir. İki devlet arasındaki ilişkiler açısından olumlu haberdir.

Ayna gazetesinin 15 Ekim 2008 yayımlanan haberinde, ABD nümayendeler senatosunun 2010. Maliye yılı için Azerbaycan’ın işgal edilmiş Dağlık Karabağ bölgesindeki ayrılıkçı gruba 8 milyon dolar yardım ayırması Azerbaycan tarafının kırgınlığına neden olmuştur. Bilgilere göre, Azerbaycan-ABD Konseyi faktla bağlı beyanatla cıkış etmiştir. Beyanatda söyleniyor ki, 2009 yılının martında konsey ve diğer teşkilatların üğeleri ABD kongresine tanık ifadelerini takdim ederek, Dağlık Karabağ a yardımların dayandirilmasını talep etmişler. Onlar bu tanınmamış rejimin askeri tecavüz ve etnik temizleme sonucu kanunsuz kurulduğunu esas getirmişler. Bu yılın mayıs ayında başkan Obama dış askeri maliye yardımı çerçevesinde Azerbaycan’a 4 milyon, Ermenistan’a 3 milyon dolar, uluslararası askeri eğitim prpgramı çerçevesinde Azerbaycan’a 900 binç Ermenistan’a 450 bin dolar aynı zamanda Ermensitana 30 milyon dolar yardım ayrılmasının teklif etmiştir. Bu önermede Dağlık Karabağ’a yardım dikkate alınmamıştır. Ama ABD anayasasının 2010. Yıl bütcesine dair şimdiki kararı bu teklifleri dikkate almıyor, Dağlık Karabağ’a yardım ayrılıyor, ve Ermenistan’a yardım 41 milyon dolara yükseltilmiştir. Beyanatda bildirilmiştir ki, ABD Kongresindeki özel ilgili gruplarının etkisi altında kabul edilmiş bu karar ABD vergi ödeyicilerinin parasının Ermenistan’ ın Azerbaycan arasında yaratdığı tanınmayan kanunsuz kuruma sarf edilmesine yönelmiştir. Haberde bildirilmiştir ki, Kongre tarafı ülkenin ABD Devlet Departman’ı tarafından bildirilen ve Azerbaycan erazi bütünlüğünü taniyan resmi tarafına zıtdır. En önemlisi de, sert iktisadi kriz durumunda ve işsizliğin artdığı bir zamanda ABD anayasası, etnik temizleme için masul bulunan ve evine dönemeyen 800 binden fazla azerbaycanlı evsizlerin iztirablarını artıran bir rejim ödüllendiriliyor.⁶⁸İkili ilişkiler açısından olumsuz haber olarak nitelenebilir.

Azerbaycan gazetesinin 1 Kasım 2008 yayımlanan haberinde, ABD ticaret bakan yardımcısı ile Azerbaycan Devlet Petrol Şirket yönetimi ile görüş geçirilmiştir. Bakü-Tbilisi-Ceyhan ve diğer kemer ihalelerinin ABD destegi ile gerçekleştiğini vurgulayan şirket başkanı Rövneq Abdullayev, bu kemerlerden sonra ülkenin petrol ve dogal gaz konusunda hiçbir sorununun kalmadığını bildirmiştir. Azerbaycanda gerçekleştirilen iktisadi islahatların yüksek değerlendirildiğini söyleyen misafir, bunun cümhurbaşkani İ.Aliyev öncülüğünde bağımsız işletmelerin gelişmesi için oluşturulan durum sonucu olduğunu ifade etmiştir. İkili ilişkiler açısından olumlu haber olarak nitelenebilir.⁶⁹

Azerbaycan gazetesinin 9 Nisan 2009 yayımlanan haberinde, Maliye Bakanlığında Azerbaycan hükumeti ve ABD arasında “ABD hükumeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti hükumeti arasında Azerbaycan’da Seçilmiş Amerika Hükumeti Yardım Programlarının Birlikte Maliyeleştirilmesi üzere Anlaşma Momerandomu” imzalanmıştır. Seneti Azerbaycan tarafından maliye bakanı Samir Şerifov, ABD tarafından ise ABD uluslararası gelişim Ajansının Azerbaycan üzre ilişkilendiricisi Scott Taylor imzalamışlar.Momeranduma esasen 2009-2011. yıllar içinde Azerbaycan da Uluslararası Gelişim Ajansı tarafından gerçekleştirilecek “Ticaret ve yatırım”, “Harçların planlanması ve idare olunması”, “Özel sektörün rekabetliliği ve Bölgesel sosyal iktisadi gelişim” programlarının birlikte maliyeleştirilmesi planlanmıştır. Programların genel bütcesi 45 milyon dolardır. Bu paranın 24.3 milyon doları ABD hükumeti, 20.7 milyon doları ise Azerbaycan hükumeti ayıracaktır.⁷⁰ Ülkeler açısından haberi olumlu olarak değerlendirmek mümkündür.

Müsavat gazetesinin 16 Ocak 2009 yayımlanan haberinde, B.Obama hükumeti ABD müttefiklerinin “Nabucco” gaz projesi üzre siyasi sazişler imzalanmasına nail olmağa çalışacaktır. Bununla ilgili ABD‘nin gelecek devlet senatosu Clinton Kongre’de açıklamasında bildirmiştir. Onun sözlerine göre, “Nabucco” ve ya güney hattının Avrupa pazarlarına doğru boru hatlarının inşası üzere önemli strateji yüksek siyasi seviyede ardıcıl karşılıklı fealiyet isteyecektir, artı ABD tarafından. Haberde bildirilmiştirki, bu proje Hazar bölgesinden doğal gazın 3.3 bin kilometre uzunluğunda kemerle Rusya’dan yan geçmekle Avrupa Birliği ülkelerine çatdırılması planlanmaktadır. Bush hükumeti son yıllarda “Nabucco” nun gerçekleşmesini Orta Asya bölgesindeki siyasetinin esas hedefi ilanetmiştir. Sonuçta “Nabucco” ABD’nin Azerbaycan da demokrasi problemine dikkatinin daha da azalmasına neden oldu. Resmi Bakü bu projeyi destekliyor, ancak buna başvuru yapmak için acele etmiyor.

Son olarak haberde, “Nabucco” nun gerçekleşmesini söylemek zordur fakat kemerin inşasını kısa zamanda müzakere edilmesi lazımdır ve şimdiki kriz bu projenin gerçekleşmesinin daha erken yapılabileceğine değinilmiştir.⁷¹ Bu haberi tarafsız olarak nitelendirebiliriz.

Müsavat gazetesinin 26 Haziran 2009 yayımlanan haberinde, ABD hükumetinde Avrasya enerji konusu ile ilgili özel elçi Richard Morningstar Azadliq radyosuna açiklamasında bildirmiştir ki, sohbet enerji projeleri ile ilgilidir. Moningstar açıklamasında bildirmiştir ki, Türkmenistan ile gaz işbirliği ABD’nin dikkat merkezindedir. Meredov “ExxonMobil” ve “Chevron” gibi petrol devlerinin temsilcileri ile görüşecektir. İlginçdir ki, Amerika ile Türkmenistan’ın karşılıklı investisya mükavelesi yoktur. Bu konu 1991. yılında gündemde idi. Ancak 1994 yılında Türkmenbaşı buna son vermiştir. Şimdiki cümhurbaşkanı Qurbanqulu Berdimehemmedov son zamanlar ihraç konusunda Rusya’dan kurtulmak istiyor. Bununda bir yolu “Nabucco” dur. Hazar denizi vastasi ile Azerbaycan’a, buradan da Türkiye ulaşacak olan bu kemere Türkmenistan’ın 10 milyar küpmetre gaz vermesi bekleniyor. Azerbaycan ise 8 milyar küpmetre gaz vermeli idi. Ancak Morningstar bildiriyorki, bu rakam başlangıç rakamdır daha sonra bundan daha fazlası verilecektir.

Morningstar’ın fikrince, zoru kemeri çalıştırmaktır ve çalışdıktan sonra Türkmenistan daha fazla gaz verecektir. Kuzey İrak gazı da gelse Azerbaycan’ın da büyük gaz rezervleri var, o da gelir ise Türkmenistan’dan daha fazla gaz gelecektir. Hazarda Türkmenistanla Azerbaycan gaz rezervleri sorununu ise Morningstar haledilen sorun olarak değerlendirmektedir. O bildirmiştir ki, sınır konusuna değinmeden sorunlu Kepez rezervini birlikte işletmek mümkündür. Haberde vurgulanmıştirki, Morningstar yalnız Türkmenistanda insan haklarının durumu ilgili soruya cevap vermemiştir.⁷² Devletler arasındaki ilişkiler açısından tarafsız haberdir.