M.A.ƏHMƏDOV A.C.HÜSEYN İQTİSADİYYATIN DÖVLƏT TƏNZİMLƏNMƏSİNİN ƏSASLARI Metodik vəsait BAKI - 2011
Proqressiv vergiqoymada gəliri az olan əhali daha aşağı vergi
verməyə, gəliri yuxarı olan əhali isə daha yüksək vergi ödəməyə
məruz qalır. Belə vergiqoyma məşğulluq problemi olan dövlətlərdə
tətbiq olunur. Yəni 3 iş yerində fəaliyyət göstərən bir şəxs bir əmək-
haqqını vergi şəklində dövlətə ödəməyə məcbur olur. Ona görə də o,
bu iş yerindən çıxaraq iki və yaxud bir iş yerində işləmək istəyini
göstərir. Beləliklə, artıq tutulmuş iş yerlərinin azad olunması və
işsizlərin sayının azadılması tendesiyası müşahidə olunur.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində vergi dərəcələrinin optimal
səviyyəsinin seçilməsi üçün ölkədə məşğulluq, investisiya qoyuluş-
ları, inflyasiya, işgüzarlıq fəaliyyətinin səviyyəsi və s. göstəricilər
nəzərə alınmalıdır. Çünki vergilərin səviyyəsinin aşağı və yaxud yu-
xarı olması dolayı yolla stimullaşdırma və məhdudlaşdırma funk-
siyası rolunu oynayır.
Mövzu 8. Dövlətin pul-kredit siyasəti Plan: 1. Pul-kredit siyasətinin mahiyyəti, məqsəd və vəzifələri.
2. Pul-kredit siyasətinin alətləri, onların təsiri mexanizmi.
1. İqtisadiyyatda lazımı pul kütləsini təmin etmək və tənzim-
ləmək üçün dövlət pul-kredit siyasətindən istifadə edir. Onun əsas
vəzifələrinə aşağıdakılar aiddir:
1) İqtisadi konyukturanı və dövriyyədə olan pul kütləsini
tənzimləmək, inflyasiya ilə mübarizə aparmaq.
64
2) Milli valyutanın məzənnəsini aparıcı dövlətlərin dönərli
valyutalarına nisbətən tənzimləmək.
3) Ölkənin müsbət tədiyə balansına nail olmaq.
Dövlət tərəfindən həyata keçirilən pul-kredit siyasətini real-
laşdırmaq üçün onun aşağıdakı istiqamətləri seçilir:
1) İqtisadi sabitliyə nail olmaq üçün dövlət pul-kredit siyasətinin
müəyyən vaxt üçün zəruri olan metodları seçir və tətbiq edir.
2) Dövlət cari və gələcək dövr üçün pul-kredit siyasəti sahəsində
strategiyanın müəyyənləşdirir.
3) Hər il üçün pul-kredit siyasətində tətbiq edilən tədbirlərin
istiqamətlərini və müddətini dövlətin idarəedici hakimiyyət orqanları
tərəfindən təsdiqləyir.
Pul-krеdit siyasəti ilə iqtisadi siyasəti həyata kеçirən zaman
aşağıdakı sоn və aralıq məqsədələr qarşıya qоyulur:
Sоn məqsədlərə ÜDM tеz zamanda artımını, işsizliyin aşağı
salınmasını, sabit qiymətlərin, dayanıqlı tədiyyə balansının təmin
edilməsini göstərmək оlar.
Aralıq məqsədlərə isə pul kütləsi, faiz dərəcəsi və mübadilə
məzənnəsinin təyini və tənzimlənməsi aid edilə bilər. Qərb iqtisadi
ə
dəbiyyatında bu aralıq məqsədlərinin nə Mərkəzi Bankın pul-krеdit
siyasətinin alətlərinə, nə də оnun pul-krеdit siyasətinin rеal məqsəd-
lərinə aid еtmirlər və belə hеsab еdirlər ki, оnlar Mərkəzi Bankın
alətləri ilə məqsədlərini birləşdirən bir mехanizmdir.