M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)

“Borc kapitalı” mənbəyinin qiyməti. Qeyd edilmişdir ki, borc kapitalı
artdıqda, onun cəlb olunmasına vergidən sonrakı xərclər nəzərə alınmalıdır. Lakin, 
təcrübədə bir çox çətinliklər yaranır. Birincisi, qəbul etdiyimiz kimi, qısamüddətli
kredit və borclar nəzərə alınmalıdır, ya yox.  
İkincisi, çox vaxt faizlərin hesablanması və uzunmüddətli borcların ödənməsi 
sxemi əvvəlcədən müəyyən edilir. Kompaniya eyni zamanda həm fiksə edilmiş, həm də 
dəyişən faiz stavkasından; sadə və (konvertiruemıy) borclardan, borcun ödənməsi üçün 
fondun yaradılması və fondsuz hallardan istifadə edə bilər. Bütün bunların isə 
qiymətləri müxtəlifdir. 
Çox vaxt maliyyə meneceri planlaşdırılan dövrün əvvəlində borcun bütün növü 
və məbləğini bilmir. İstifadə edilən borcun növü konkret olaraq hansı aktivin 
maliyyələşdirilməsindən və həmçinin kapital bazarının şərtlərindən asılı olacaqdır. 
Belə ki, bəzi korporasiyalar, dövriyyə vəsaitlərinə olan dövrü tələbatlarını ödəməkdən 
ötrü qısamüddətli kommersiya veksellərini satır, uzunmüddətli borc vəsaitlərini cəlb 
etməkdən ötrü 20 - 30 illik ödənmə müddəti olan istiqraz vərəqələri buraxırlar. Bu 
zaman, korporasiya kapitalın orta ölçülü qiymətini hesabladıqda istiqraz borcları nəzərə 
alınır. 
Burada vergi tənzimlənməsi məsələsinə də baxılmalıdır: çünki 30 il ərzində 
(istiqrazın fəaliyyətdə olduğu dövrdə) vergi səviyyəsi dəyişilə bilər. Bu zaman üç 
problem əmələ gəlir: 
1) Vergi imtiyazının ölçüsü, hər il alınan vergi qoyulan mənfəətin həcmindən 
asılıdır. Bu həcmin dəyişilməsi, vergi qoyulmasının son stavkasının 

---

72 
dəyişilməsinə gətirəcək və odur ki, borc vəsaitlərinin vergidən sonrakı qiyməti 
dəyişəcəkdir; 
2) Əgər kompaniya hesabat işini zərərlə işləyibsə, vergi qoyulan mənfəəti azaldan 
müəyyən vergi imtiyazları əvvəlki 3 ilə aid ediləcəkdir; bu o deməkdir ki, 
zərərlilik fəaliyyəti bir necə il davam edərsə, vergi qoyulan mənfəətin ödənmiş 
faiz məbləğləri üzrə əhəmiyyəti kompaniyanın mənfəətlə işləyəcəyi dövrə qədər 
dayandırılır, yəni faizlərin ödənməsi vaxtı ilə vergi qoyulan mənfəətin 
azaldılması vaxtı üst-üstə düşmür; 
3) Hökumət vergi stavkasını artırıb - azaldaraq borcun vergidən sonrakı qiymətinə 
təsir edə bilər. Bu problemlər nəzərə alınaraq, belə nəticələrə gəlmək olar ki, 
firma vergi imtiyazlarının səmərəsinə o qədər də inanmamalıdır.