M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)
Dividend səviyyəsinin müəyyən edilməsinin idarəetmə kriteriyaları
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 12.2. Dividend səviyyəsinin müəyyən edilməsinin idarəetmə kriteriyaları
Divildent siyasətinin müəyyən edilməsində firma müxtəlif amilləri nəzərə almalı və təhlil etməlidir. Ən əvvəl firmanın maliyyə tələbatlarının qiymətləndirilməsindən başlamaq lazımdır. Bunun üçün smetalar və vəsaitlərin istifadəsi və mənbələri üzrə hesabatdan başlamaq lazımdır. Burada firmanın pul axınları proqnozu, uzunmüddətli investisiyaların proqnozu, ehtiyatların və debitor borcları həcminin artırılması imkanları, borcların və kompaniyanın pul qalıqlarının vəziyyətinə təsir edir, istənilən amillərin planlı surətdə azaldılması nəzərə alınmalıdır. Bu problemin əsas aspekti vəsait axınının və onun mümkün vəziyyətinin müəyyən edilməsidir. Təhlilə həmçinin risk göstəricilərinin tədqiqatları da daxil edilməlidir ki, bununla çıxan pul axınının mümkün diapazonları müəyyən edilsin. Kompaniyanın likvidliyi dividendlərin ödənilməsi üzrə bir çox həllərin qəbulu üçün əsas kriteriyadır. Bir halda ki, dividendlər vəsaitlərin sərfi ilə əlaqədardır, ən çox kassa qalığı və kompaniyanın ümumi likvidliyi şəraitində, onun dividend ödəmə qabiliyyəti yüksək olur. İnkişaf edən və yüksək gəlirli kompaniya likvid olmaya da bilər, çünki onun vəsaitləri əsas fondlar və dövriyyə vəsaitləri ilə əlaqədar ola bilər. Belə kompaniyanın rəhbərliyi, adətən, likvidliyin belə ehtiyatını saxlayırlar ki, onun məbləği elastikliyi təmin edərək, qeyri-müəyyənlikdən müdafiə etsin. Odur ki, bu ehtiyatın azalması riskinə gedib, böyük dividendlər vermir. Kompaniyanın likvidliyi onun investisiya həlləri və maliyyələşmə üzrə həllərlə müəyyən edilir. İnvestisiya həlləri aktivlərin genişlənməsi dərəcəsi və kompaniyanın vəsaitlərə olan tələbatı haqqındakı həldən, maliyyələşmə üzrə həll isə – bu tələbatı təmin etməkdən ötrü vəsait mənbəyinin müəyyən edilməsindən ibarətdir. Likvidlik amilindən başqa, firmanın tez müddətdə borc vəsaiti almaq imkanı olarsa, firma öz fəaliyyətində nisbətən elastik ola bilər. Belə imkan müxtəlif formalarda 96 təzahür edə bilər: bank və kompaniya arasında borcun verilməsi üzrə müqavilə; təkmilləşmiş bank krediti və ya sadəcə olaraq, maliyyə təşkilatının kredit verməsi. Əgər firma öz istiqraz vərəqəsi paketi ilə kapital bazarına çıxarsa, yenə də fəaliyyətdə elastiklik əldə edə bilər. Kompaniya böyük olduqca və onun avtoriteti yüksək olduqda, kapital bazarına daxil olmağı asanlaşır. Firmanın borc vəsaitlərini cəlb etmək imkanı çox olduqca, onun elastikliyi artır və dividend ödəmə qabiliyyəti də artmış olur. Dividendlərin kompaniyanın dəyərinə təsirini öyrənməkdən ötrü həmin məlumatın ümumiləşməsinə tələbat artır. Bir çox kompaniyalar, öz sahəsinin başqa kompaniyalarının dividend səviyyəsi göstəricilərini həmişə nəzərdə saxlayırlar. Aydındır ki, eyni ölçüdə olan oxşar kompaniyalardan birinin bu göstərici üzrə irəli çıxması o qədər də əhəmiyyətli olmur, lakin bu irəliləmə nəyəsə əsaslanaraq olsa, gözə çarpır. Nəhayət, kompaniya dividend ödənişində məlumat səmərəsini qiymətləndirməlidir. İnvestorların nə gözlədiyi qiymətli kağızlar üzrə mütəxəssislərin işi ilə aydınlaşa bilər. Kompaniya həll etməlidir ki, dividendlərə aid olan hansı məlumatı yayır və hansı məlumatı dividendlərin mümkün olan dəyişilməsi ilə əlaqədar investorlara təqdim edə bilər. Əgər kompaniya yüksək dividend ödəyirsə, bir müddətdən sonra, o, kapitalı satıb artırmaq məqsədilə öz səhmlərini satıb, investisiya layihələrini maliyyələşdirmək məcburiyyətində qala bilər. Belə şəraitdə kompaniyanın nəzarət paketi pozula bilər: əgər səhmdarların imkanı olmazsa və ya yeni səhmlərin alınmasında iştirak etmək istəməzlərsə. Belə səhmdarlar dividendin aşağı səviyyəsinə və firmanın investisiya tələbatlarının xalis mənfəət hesabına maliyyələşməsinə daha çox üstünlük verə bilərlər. Belə dividend siyasəti səhmdarların ümumi rifahının maksimumlaşmasına gətirməyəcək, lakin nəzarətçi təşkilat kimi investorların marağına uyğun gələcəkdir. Lakin belə nəzarət kəskin nəzarət adəti ola bilər. Belə ki, kompaniyanın fəaliyyətini rəqiblər və ya fərdi şəxslər diqqətlə müşayiət edirsə, aşağı dividendlər onlar üçün əlverişli ola bilər. Rəqiblər səhmdarları əmin edə bilərlər ki, onlar daha yüksək dividend vermək qabiliyyətinə malikdirlər və onların rifahını yüksəldə bilərlər. Deməli, kompaniya öz nəzarət paketini itirməməkdən ötrü dividendlərin səviyyəsini artıra bilərlər. İstiqraz razılığının müdafiəsi şərtləri və ya istiqraz haqqındakı müqavilələr dividendlərin ödənməsini məhdudlaşdırır. Belə məhdudiyyət borc verən tərəfindən, kompaniyanın öz borclarına xidmət etmək imkanının saxlanılması üçün aparılır. Adətən, bu məhdudiyyət, gəlirliliyin maksimum faizinin müəyyən edilməsi ilə əks olunur. Belə məhdudiyyət istər-istəməz kompaniyanın dividend siyasətinə təsir 97 edəcəkdir. Bəzən belə məhdudiyyətlər kompaniya üçün əlverişli olur, çünki o, səhmdarlar qarşısında mənfəət hesabına olan yığıma görə hesabat vermir. Adi kompaniya, onun üçün əlverişli olan dividend səviyyəsini müəyyən etdikdə, yuxarıda göstərilən bütün amilləri təhlil etməlidir. Əsasən bu amillər dividendlərin ödəniləcək səviyyəsini müəyyən edirlər. Kompaniya vəsaitlərin qalığından artıq dividend ödədikdə, belə ödənişin səhmdarların rifahının artmasına müsbət təsir edəcəyini fikirləşir. Bu problemin ödənilməsində əsas əngəlliklər sadə məlumatın olmamasıdır. Kompaniyanın dəyərinə müəyyən dividend siyasətinin uzunmüddətli təsirini proqnozlaşdıran baza olmadığından dividend həllərinin qəbul edilməsini çətinləşdirir. Nəzərdən keçirilən kriteriyalar, kompaniyaya passiv dividend strategiyasının işlənilməsinə imkan verir. Aktiv dividend siyasəti etibarlılıq elementini də nəzərə alır, çünki o, yığılmış dividendlərin bir hissəsinin son nəticədə xüsusi kapitalın maliyyələşdirilməsinə yönəldilməsini tələb edir. Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|