M. I. Kutbitdinova «institutsional iqtisodiyot»

Shartnomalarning xillari

Endi yollash to`g`risidagi shartnoma bilan sotish to`g`risidagi shartnomani o`zaro taqqoslagan holda, bevosita shartnoma tarkibini muhokama qilishga kirishamiz. Shartnomaning uchta bazaviy xili ma’lum – klassik, implitsit va neoklassik.
Klassik shartnoma, unda o`zaro hamkorlikning barcha shartlari aniq va to`la- to`kis belgilangan, sotish to`g`risidagi shartnomadan hosil bo`lgan shartnoma.
Implitsit (bundan «implitsit», ya’ni oxirigacha kelishilmagan shartnoma atamasi kelib chiqqan) shartnoma esa, aksincha, o`zaro hamkorlikning aniq belgilanishini istisno etadi, shartnoma tomonlari shartnomaning amalga oshirilishi jarayonida ularning tafsirlanishini nazarda tutadi. Bunday shartnoma yollash to`g`risidagi shartnomadan hosil qilingan. Neoklassik yoki gibrid, «munosabatli» shartnoma o`zida ham yollash to`g`risidagi shartnomaning, ham sotish to`g`risidagi shartnomaning unsurlarini birlashtiradi va tomonlarga kutilmagan holatlar sodir bo`lganida uning harflariga amal qilmaslik imkonini beradi.
Quyidagi jadval yordamida uchta xildagi shartnomaning tarkibi va parametrlarini solishtiramiz.

Shartnoma tarkibi va xususiyatlari

6.1-jadval

Klassik	Neoklassik	Implitsit
1. Shartnoma tomonlarining tavsifi
Ishtirokchilarning har birining o`rnini bosadigan shaxsni	Teng o`rinbosar topishning qiyinligi tufayli shartnoma	Bitim ishtirokchilarining ikki tomonlama bog`liqligi: natija ularning birgalikda faoliyat

topishning osonligi. Natija ishtirokchilarning tarkibiga bog`liq emas. Tomonlar xatarga nisbatan bir xilda betaraf.			tomonlari bir-biriga bog`liqligining yuqori darajasi. Tomonlar xatarga nisbatan betaraf.	yuritishga qodirligiga bog`liq. Bir tomon xatarga nisbatan betaraf, ikkinchi tomon xatarga qarshi.