M. I. Kutbitdinova «institutsional iqtisodiyot»

7.2-jadval Korxonalarda (implitsit shartnoma asosida) amalga oshiriladigan

faoliyat turi ulushining tahlili

Faoliyat turi	Mustaqil ravishda (implitsit shartnoma asosida) bajarish ulushi, foizda
	1990-1992 yy.	1994-1995 yy.	1996-1998 yy.
1. Ilmiy-tadqiqot va tajriba konstrukturlik ishlanmalari (ITTKI)	100	70	50
2. Qurilishni loyihalashtirish	50	60	50
3. Qurilish-montaj ishlari	72	44	45
4. Jihozlarga xizmat ko`rsatish	65	63	63
5. Asbob-anjomlar ishlab chiqarish	73	77	73
6. Idishlar ishlab chiqarish	68	51	71
7. Issiqlik ta’minoti	100	10	10
8. Transport xizmati	75	72	82

Manba: horij ekspert baholari ma’lumotlari.
Faoliyatning ma’lum turini mustaqil ravishda amalga oshiruvchi korxonalar ulushining eng tez qisqarishi ITTKI, qurilish-montaj ishlari va issiqlik ta’minoti sohasida kuzatiladi. Tabiiyki, bu ushbu faoliyat turlari klassik shartnomadan foydalanish xarajatlarining pasayishi bilan bog`liq. Aksincha, klassik shartnoma asosida transport xizmatlariga ega bo`lish xarajatlari ko`rib chiqilayotgan davrda korxonaning tarkibiy transport bo`linmasini barpo etishga nisbatan oshdi.

Firma ichki tuzilmalarining turli variantlarini ham huddi shu tariqa taqqoslash mumkin. Butlovchi qismlarning alohida turlarini ishlab chiqarish bilan shug`ullanuvchi tarkibiy bo`linmalar yo unitar, yoki xolding, yoxud multidivizional tuzilma doirasida o`zaro hamkorlik qiladi, deylik. Unda barcha axborot oqimi markazlashgan unitar tuzilmada axborotni qidirish xarajatlari eng kam va xolding tuzilmada eng yuqori, chunki bo`linmalar hatto faqat moliyaviy ko`rsatkichlarni nazorat qiluvchi bosh ofisda ham bir biri haqidagi axborotga ega bo`la olmaydi. Muzokaralar yuritish xarajatlari unitar korxonada eng kam, bo`linmalari tarqoq joylashgan xoldingda esa - eng yuqori. O`lchash xarajatlari xoldingda yuqori, u yerda yagona standartlarni joriy etish vazifalari qo`yilmaydi. Shartnoma tuzish xarajatlari bosh ofis va bo`linmalar o`rtasidagi huquqlarni chegaralash qiyinligi tufayli multidivizional tuzilmada eng yuqori. Monitoring xarajatlari xoldingda eng past. U yerda bo`linmalarning opportunistik xatti- harakatlari ustidan nazorat bozor mexanizmlari asosida amalga oshiriladi. Transaksiya xarajatlari miqdorining tafsiloti 10.3-jadval ko`rinishida berilgan.