Mała encyklopedia kultury antycznej

Arcturus łac. najjaśniejsza gwiazda w konste­lacji Bootes, mająca wg opinii starożytnych wielki wpływ na pogodę, gdyż w czasie jej wschodu i zachodu szalały najgwałtowniejsze burze.

arcus zob. łuk: arcus triumphalis zob. tryum­falny luk.

Ardea starożytne miasto w Lacjum nad Mo­rzem Tyrreńskim, zamieszkałe przez Rutulów, kolonia rzymska w r. 442 p.n.e., zniszczone w czasie wojen samnickich.

Arduenna sulva dziś Ardennes; lesiste pasmo górskie w Galii Belgijskiej, rozciągające się od Renu aż po Skaldis. Stąd wywodzi się przydomek Diany — Arduenna.

area łac. 1. plac dokoła świątyni lub gmachu publicznego. 2. plac targowy w mieście, np. a. pawiana targ sukienniczy. 3. wewnętrzny dzie­dziniec domu otoczony kolumnadą. 4. plac wraz ze znajdującym się na nim grobowcem.

Aregon malarz grecki z Koryntu, prawdopo­dobnie z okresu archaicznego. Jego pędzla miał być obraz przedstawiający Artemidę Alfejonię w świątyni bogini w pobliżu Olimpu.

Arejtoos (gr. Aretthoos) mit. władca Arne w Beocji, z przydomkiem KorynŚtes od maczugi żelaznej (gr. koryne), której używał jako jedynej broni. Zgładził go Likurg z Arkadii w okolicach Mantynei, zapędziwszy go podstępnie do wąskie­go parowu. Tam też pokazywano w starożytności jego grób.

Arelate dziś Aries, miasto w Galii Narbońskiej, nad Rodanem, kolonia rzymska założona przez weteranów z VI legionu Cezara; ojczyzna znanego sofisty Paworina (II w. n.e.); dziś ruiny amfiteatru i akweduktu.

Arellius 1. malarz działający w Rzymie pod koniec okresu republikańskiego, portretował swe kochanki pod postaciami bogiń. 2. A. Fuscus, retor rzymski i nauczyciel wymowy z okresu Augusta.

Aremorica (Annwrica; celt. arę nad, mor morze) nadmorskie prowincje Galii: 1. prowin­cja zachodnia, od źródeł Sekwany do źródeł Loary; 2. prowincje północne, tzn. Bretania z częścią Normandii.

arena łac. plac owalny lub okrągły, wysypany

Areopag

73

aretyńska ceramika

piaskiem (łac. harena, arena, piasek), stanowiący część budowli widowiskowej (cyrku, amfiteatru), na którym odbywały się igrzyska.

Areopag (gr. Arejos pdgos wzgórze Aresa, łac. Areopagus) wzgórze w Atenach na zachód od Akropolis, poświęcone Aresowi i Eryniom, któ­rych sanktuarium leżące u stóp wzgórza służyło pierwotnie jako azyl dla zabójców. Wg legendy, tutaj Posejdon sądzić miał Aresa za zabicie Halirrotiosa, syna Posejdona, który zadał gwałt Alkippe, córce Aresa. Na A. obradowało naj­starsze zgromadzenie Ateńczyków, będące pier­wotnie ciałem politycznym i sądowniczym; wg legendy ustanowiła tę radę Atena, która w ten sposób wydala wyrok na dawne prawo rodowe i prawo krwawej zemsty. Przedstawił to Ajschy-los w trzeciej części swej trylogii Oresteja, czyli w Eumenidach. Nazwa A. oznaczała również samą radę, którą w V w. p.n.e. nabrała cech organu strzegącego praw, obyczajów i moralno­ści. Składała się ona z dożywotnich członków, byłych archontów, i stała się ostoją arystokracji w jej walkach przeciw stronnictwu .demokratycz­nemu. Za panowania demokracji A. stał się tylko sądem do spraw kryminalnych (od r. 462 p.n.e.). Badania archeologiczne odsłoniły na wzgórzu A. schody oraz dwa kamienie, na których zasiadali oskarżyciel i oskarżony. Na zapleczu A. znaj­dują się szczątki czterech wielkich budowli — koszar łuczników scytyjskich, którzy stanowili policję ateńską.

Ares mit. syn Zeusa i Hery, grecki bóg wojny. Brał udział w walkach pieszo lub na rydwanie, w otoczeniu personifikacji Strachu (Dejmos) i Trwogi (Fobos), ponadto towarzyszyły mu Kery, duchy śmierci oraz Eris, Waśń. Jego mi­łostki z Afrodytą, małżonką kulawego boga He­fajstosa, opisane są w Odysei. W sztuce plastycz­nej często spotykamy wyobrażenia A. Słynny jest posąg A. Ludovisi w Muzeum Watykańskim w Rzymie.

Aretajos z Kappadocji lekarz grecki prawdo­podobnie z n w; n.e., zwolennik szkoły lekarskiej tzw. pneumatycznej; -autor kilku zachowanych dzieł, lekarskich.

aretalogia gr. opowiadanie o cudownej mocy i cudach jakiegoś boga-zbawcy i jego proroków. Krzyżowały się tu elementy -greckie ze wschodni­mi, zwłaszcza z egipskimi i hinduskimi. Zrodzona w, okresie hellenistycznym a. rozwinęła się szczególnie w związku z ruchami religijnymi w pierwszych wiekach n.e. Z a. rozwinęła się

w następstwie chrześcijańska literatura apokry­ficzna i hagiograficzna.

aretalogos (gr. dosi. opowiadający o cnocie) bajarz trudniący się prawdopodobnie zawodowo opowiadaniem pod świątyniami lub w czasie uroczystości religijnych na mieście o przymio­tach, przygodach i cudownych czynach bóstw. W Rzymie byli to zwykle parazyd, filozofowie cyniccy lub stoiccy, którzy w czasie uczty możnych opowiadali gościom dla rozrywki zabawne i fan­tastyczne historie, zabarwione ironiczną moral­nością.

Aretas (Arethas) 1. król Arabii Nabatejskiej, ze stolicą Petrą; prowadził wojnę z Pompejuszem, potem z M. Emiliuszem Skaurusem, któremu się poddał w r. 62 p.n.e. 2. biskup Cezarei, objaśniał wielu autorów greckich: Polluksa, Pau-zaniasza, Diona z Prusy, Klemensa Aleksandryj­skiego, napisał również Scholia do Lukiana.

Arete 1. mit. małżonka króla Feaków Alki-noosa, występująca w Odysei, gdzie jest przed­stawiona jako uosobienie cnót niewieścich, wdzięku, łagodności i rozumu; ona to spowo­dowała udzielenie pomocy Odyseuszowi. 2. cór­ka Dionizjosa Starszego, tyrana Syrakuz (V w. p.n.e.).

Aretium zob. Arretium.

Aretuza (Arethusa) nazwa kilku źródeł i miast. 1. sławne źródło na wyspie Ortygii w pobliżu Syrakuz. Według legendy, nimfa A. — jedna z towarzyszek Artemidy — kąpała się w wo­dach rzeki Alfejos. Bóg rzeki zapałał ku niej miłością i począł ją ścigać w głębinach morskich, aż wreszcie na Ortygii Artemida zamieniła ją w źródło. Wody źródła złączyły się wówczas-z wodami rzeki Alfejos (zob,.). 2. źródło na Itace, dziś Lebado. 3. źródło w pobliżu Teb. 4. źródło w pobliżu Argos. 5. miasto w połud­niowej Macedonii w pobliżu Amfipolis, między Zatoką Strymonską a jeziorem Balbe. 6. miasto w Syrii, między Epifanią a Emesą.

aretyńska ceramika rzymskie naczynia cera­miczne, najczęściej miseczki, znajdowane ma­sowo w Arezzo (Arretium), które od III w. p.n.e. było głównym ośrodkiem produkcji ceramicznej w pn. Italii. Naczynia aretyńskie odznaczają się czerwoną barwą gliny, połyskliwą polewą o tonie koralowym oraz dekoracją reliefową naśladującą wyroby metalowe. Odciskano je z formy lub wykonywano techniką barbotine, tzn. na po­wierzchnię naczynia narzucano rozrzedzoną glinę, w której za pomocą stempla wyciskano orna-

Areos

74

argyraspides

menty. Dekorację naczyń aretyńskich stanowiły motywy roślinne, geometryczne, a niekiedy rów­nież sceny figuralne. W okresie największego rozkwitu ceramiki aretyńskiej (l w. p.n.e./ I w. n.e.) istnieje ścisły związek pomiędzy dekoracją tych naczyń a ozdobami na wazach metalowych i marmurowych ostatnich lat republiki i wczes­nego cesarstwa. Wyróżnić też można szereg war­sztatów na podstawie stempli umieszczanych zazwyczaj na dnie naczynia, z nomen i cognomen (dom.: ex figlinis z garncami) właściciela war­sztatu. W innym miejscu naczynia było w no-minatiwie (dom.: fecit wykonał) imię wykonawcy przedmiotu, niewolnika lub cudzoziemca. (Zob. też terra sigillata).

• Areus syn Akrotatosa, król Sparty (309 •

-265 r. p.n.e.), dowódca połączonych wojsk ateńsko-spartańskieh w wojnie przeciw Anty-gonosowi Gonatasowi.

Arganthlis mons (łac.; gr. Arganthmion oroś) łańcuch górski w Bitymi, ciągnący się od zatoki Kios do przylądka Posidium.

Argantonios (Arganthonios) władca Tartessos, słynny z długowieczności. Wg Herodota żył 120 lat, wg innych pisarzy (Anakreont) 150. Imię jego stało się synonimem długowieczności i weszło w przysłowie: starszy od Argantoniosa.

Argei łac. 1. 24 (27) kapliczki w Rzymie, w których pod egidą pontyfików składano ofiary błagalne o zdrowie mieszkańców i odprawiano święte obrządki 16 i 17 marca. 2. figurki ludzkie z sitowia ze związanymi rękami i nogami, które corocznie w ilości 24 (27), w dn. 14 maja Westalki w obecności pontyfików i urzędników wrzucały do Tybru z mostu zw. pons sublicius. Według opinii starożytnych był to symbol dawnych ofiar ludzkich.

Argejadas rzeźbiarz grecki, syn lub niewolnik Hageladesa, działający w pierwszej poł. V w. p.n.e. Zob. Atanodoros.

argentarius łac. bankier, wekslarz (zob. banki).

Argentarius 1. Marcus A., poeta, autor wdzięcz­nych epigramów greckich z Wieńca Filipa (zob. antologia), może identyczny z następnym. 2. retor z epoki Augusta, często wspominany przez Senekę Starszego.

Argentoratum (Ąrgentoratus) dziś Strasburg;

miasto germańskiego plemienia Wangionów na lewym brzegu Renu. W pobliżu A. odbyła się rozmowa Cezara z Ariowistem, a potem bitwa, w której wódz Swebów poniósł klęskę (10 maja r. 58 p.n.e.). Za panowania Wespazjana była

tam główna kwatera VIII legionu. W czasach cesarstwa miasto znane było z wyrobu broni.

Argiletum dzielnica Rzymu ciągnąca się od Forum do Subury; znajdowała się tutaj świą­tynia Janusa i wiele sklepów rzemieślników i księgarzy.

Arginuzy (gr. Argmusaj, łac. Arginusae) grupa wysepek na Morzu Egejskim, na wprost miasta Mitylena na Lesbos. Tu Ateńczycy pod wodzą Konona odnieśli zwycięstwo nad Spartanami w wojnie peloponeskiej w r. 406 p.n.e.

Argiwowie (Argm) nazwa używana przez po­etów rzymskich (Wergiliusz, Horacy) dla ozna­czenia wszystkich Greków.

Argo mit. statek wybudowany w miejscowości Pagasaj pod kierunkiem Ateny. Oprócz żagli i masztu (z kawałkiem drzewa pochodzącego z wieszczego dębu w Dodonie) statek miał 50 wioseł poruszanych przez tyluż uczestników wyprawy, udających się do Kolchidy po złote runo pod wodzą Jazona (zob. Argonauci). Statek umieszczony został potem przez Atenę wśród konstelacji gwiazd. Budowę A. przedstawia relief terakotowy znajdujący się w British Museum w Londynie.

Argolida (gr. Argolfs) północno-wschodnia część Peloponezu, górzysta i mało urodzajna. Dobrze rozwinięty brzeg morski sprzyjał już w epoce mykeńskiej stosunkom handlowym z Kretą i Egiptem, A. była ważnym ośrodkiem potęgi politycznej i''kulturalnej królów achajskich. Od r. 146 A. stała się prowincją rzymską. Naj­ważniejsze miasta; Mykeny, Tiryns, Argos.

Argonauci mit. bohaterowie wyprawy po złote runo do Kolchidy na statku Argo (zob.). Przy­wódcą wyprawy był Jazon (zob.).

Argos¹ główne miasto na Peloponezie, stolica Argolidy; słynne z warsztatów rzeźbiarskich z końca VI i V w. p.n.e. Dostaje się pod pano­wanie Rzymu w r. 146.

Argos² (łac. Argus) mit. 1. stuoki olbrzym, pilnujący lo z polecenia Hery. Po zabiciu go przez Hermesa bogini umieściła jego oczy na ogonie poświęconego sobie ptaka, pawia. 2. bu­downiczy statku Argo. 3. pies Odyseuszą; po­znał swego pana po 20 latach i padł martwy z radości.

Argus zob. Argos².

argyraspides (gr. argyraspides l.mn.) wyboro­wy oddział wojsk macedońskich, używający tarcz pokrytych srebrną blachą. Cesarz rzymski Aleksander Sewerus utworzył na wzór oddziału

Aria 75

Aristagoras

macedońskiego oddział ze złotymi tarczami chrysoa-spides.

Aria 1. prowincja we wschodniej części państwa perskiego, wchodząca w skład Ariany (zob.), z głównym miastem Aria; największą rzeką w A. był Arios. Stolicę rozbudował znacznie Aleksander W. 2. góra i jezioro w prowincji A.

Ariadna (gr. Ariddne) mit. córka króla Krety Minosa i Pasifae, pomogła Tezeuszowi wydostać się z labiryntu. Tezeusz zabrał A. z sobą do oj­czyzny, zakochał się jednak w jej siostrze, Fedrze, i porzucił A. na wyspie Naksos, gdzie poślubił ją Dionizos. Piękny posąg śpiącej A. znajduje się w Muzeum Watykańskim w Rzymie.

Ariajos dowódca wojsk Cyrusa Młodszego w .bitwie pod Kunaksą (401 r. p.n.e.). Po śmierci Cyrusa przeszedł na stronę jego brata, króla Artakserksesa, i otrzymał namiestnictwo Frygii.

Ariana (Ariane) nazwa zbiorowa dla wschod­nich prowincji państwa perskiego, wśród których znajdowały się: Arachozja, Aria, Drangiana, Gedrozja, Karmania, Paropamisada, Partia.

Ariarates (Ariarathes) imię kilku królów Kap-padocji. 1. A. II współczesny Aleksandrowi W., po którego śmierci zagarnął satrapię Eumenesa;

zwyciężony przez Perdikkasa został powieszony jako buntownik w r. 322 p.n.e. 2. A. V, pano­wał ok. 190 r. p.n.e. Objął tron z pomocą Atta-losa n. Umarł ok. r. 130 jako sojusznik Rzymian. 3. A. X, brat Ariobarzanesa n, panował do ok. 36 r. p.n.e.

Aricia dziś Ariccia; jedno z najstarszych miast w Lacjum położone u stóp Gór Albańskich przy via Appia; w sąsiedztwie znajdowała się słynna świątynia i gaj Diany z grotą i źródłem poświęconym nimfie Egerii. Tutaj w r. 505 p.n.e. Aristodemos, tyran Cumae, w sojuszu z Rzymem odniósł zwycięstwo nad Etruskami.

Aridikes z Koryntu (VIII-VII w. p.n.e.) ma­larz grecki wspomniany, przez Pliniusza.

aries (łac. dosł. baran) machina oblężnicza składająca się z poprzecznej belki podtrzymy­wanej linami i zaopatrzonej w żelazny taran w kształcie głowy barana (stąd nazwa), służąca do rozbijania murów przy oblężeniu.

Aries konstelacja Barana, jeden z 12 znaków zodiaku. Grecy wyobrażali go sobie jako barana o złotej wełnie i kojarzyli nazwę tej konstelacji z mitem o złotym runie.

Arifron z Sikionu (TV w. p.n.e.) grecki poeta dytyrambiczny; zachował się jego pean na Hy-gieję (zob.).

Arimaspowie (Arimaspi) mityczny, jednooki lud zamieszkujący wg legendy północny kraj Scytów w pobliżu Gór Ryfejskich, opisany przez Aristesa z Prokonesos w poemacie Arimtspeja fpe. A. mieli prowadzić zacięte walki z sąsiadu­jącymi z nimi Gryfami, którzy strzegli skarbów. Walki te stanowią częsty motyw dekoracyjny w sztuce greckiej.

Ariminum dziś Rimini; miasto w Umbrii nad morzem Adriatyckim, niegdyś zamieszkałe przez Galów, skolonizowane przez Rzymian w r. 268 p.n.e. Ważny punkt strategiczny w wojnach galickich i punickich. Przechodziły tędy: via Flaminia, via Aemilia, via Popilia i in. Było to pierwsze miasto, które zajął Cezar w r. 49 p.n.e. po przekroczeniu rzeki Rubikon, rozpoczynając wojnę domową z Pompejuszem. Dziś znajdują się tam dobrze zachowane ruiny Łuku Trium­falnego i mostu Augusta.

Ariobarzanes 1. imię kilku królów Kappado-cji. A. III był królem w czasie, gdy Cyceron był namiestnikiem Cylicji (51/50 r. p.n.e.). Cyceron opiekował się nim i uratował go przed spiskow­cami. 2. satrapa perski, namiestnik Propontydy, przyjaźnił się ze Spartańczykiem Antalkidasem (IV w. p.n.e.).

Arioni 1. mit. trojańczyk zabity przez Neo-ptolemosa (syna Achillesa). 2. A. z Metymny na Lesbos, słynny śpiewak i kitarysta, uchodził za twórcę dytyrambu artystycznego, którą to formę zapożyczył-z pieśni ludowej; przebywał na dworze tyrana Periandra w Koryncie (VII w. p.n.e.). O cudownym ocaleniu A. z rąk piratów w czasie podróży morskiej przez delfina opo­wiadają Herodot i Owidiusz.

Arion² rzeka w Dlirii.

Ariowie lud zamieszkujący Arię (zob.).

Ariowist (Artovistus) wódz germańskiego ple­mienia Swebów; w r. 71 p.n.e. przeprawił się przez Ren do Galii i osiedlił się w pobliżu galic-kiego plemienia Sekwanów, zawarł z nimi sojusz i pokonał Eduów, a następnie (pod Admageto-brigą) połączone siły galickie. W r. 58 poniósł klęskę w wojnie z Cezarem; zmarł ok. 54 r.

Aristagoras zięć Histiajosa, tyrana Miletu. Pragnął rozciągnąć panowanie Miletu nad wy­spami i w tym celu skłonił satrapę perskiego Artafemesa (zob.) do wyprawy na wyspę Naksos. Gdy plany te spełzły na niczym, A. wzniecił powstanie miast jońskich przeciw Persom, krwa­wo przez nich stłumione. A. uciekł do Tracji, gdzie został zabity przez Edonów w r. 497 p.n.e.

Aristajnetos

76

Aristodemos

Aristajnetos 1. A. z Dymaj, dowódca jazdy achajskiej w bitwie pod Mantyneją w r. 207 p.n.e. 2. architekt grecki (n w. n.e.), budowniczy słynnej świątyni Hadriana w Kyzikos, jednej z największych, obok Olimpiejonu w Atenach i świątyni Heliosa w Baalbek, budowli sakralnej w starożytności. 3. epistolograf (V w. n.e.); pod imieniem A. zachował się zbiór listów erotycz­nych, w których przejawiają się wpływy literackie poetów aleksandryjskich i nowej komedii.

Aristajos mit. syn Apollina i Kyreny, czczony jako bóg • urodzajów i łowów, opiekun stad, pasiek, uprawy oliwek.

Aristandros 1. architekt z Megalopolis, któ­rego imieniem nazwano portyk zbudowany przez niego na rynku rodzinnego miasta. O portyku wspomina Pauzaniasz. W czasie wykopalisk w r. 18.90/1 nie natrafiono na ślady tej budowli. 2. A. x Poroś, rzeżbiarz-brązownik, współpra­cował wraz z Polikletem (zob.) przy brązowych trójnogach ofiarowanych jako votum przez Spar-tę po zwycięstwie pod Ąjgospotamoj w r. 405 p.n.e. dla sanktuarium w Amyklaj.

Aristarchos zob. Arystarch.

Aristarete malarka grecka, córka i uczennica Nearchosa, wspomniana u Pliniusza; miała na­malować Asklepiosa.

' Aristeas 1. A. z Prokonesos (VI w. p.n.e.), poeta epiczny, autor poematu Arimdspeja Spe (zob. Arimaspowie), w którym zawarł szereg wiadomości po części fantastycznych, po części jednak prawdziwych o Scytach i innych naro­dach północnych. Według niektórych wersji był również autorem poematu Ojchalias halosis (Zdobycie Ojchalii) przypisywanego także Kreo-filosowi z Samos. 2. rzeźbiarz z Afrodyzji, z okresu panowania Hadriana (II w. n.e.). Wraz z Papiasem twórca dwóch posągów centaurów z czarnego marmuru, znalezionych w willi Ha­driana w Tivoli (obecnie znajdują się w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie). Rzeźby te są kopiami dzieł z okresu hellenistycznego, prawdopodobnie wykonanych w brązie.

Aristejdes zob. Arystydes.

Aristias syn Pratinasa (V w. p.n.e.), poeta dramatyczny, wystawiał swe sztuki w Atenach, • obok Ajschylosa i Sofoklesa. Znamy tytuły:

Perseusz, Tantal, Anteusz, Atalanta i in.

Aristippos zob. Ary styp.

Aristius Fuscus (I w. p.n.e./I w. n.e.) retor, gra­matyk i poeta znany z wielkiej erudycji, bliski

przyjaciel Horacego, niejednokrotnie przez niego wspominany.

Aristobulos 1. A. z Kassandrei historyk (IV w. p.n.e.), towarzyszył w wyprawach Aleksandro­wi W., w starości napisał dzieło (tytułu "nie zna­my) o jego czynach, stanowiące główne źródło dzieła Arriana, najcenniejsze ze względu na wia­domości przyrodnicze i geograficzne. 2. ma­larz grecki działający w Syrii prawdopodobnie za panowania Seleucydów, wspomniany przez Pliniusza. 3. filozof żydowski (II w. p.n.e.). który stosował filozofię grecką do egzegezy Pięcioksięgu; był prekursorem Filona z Aleksan­drii w dziedzinie uzgadniania filozofii greckiej z myślą żydowską. Imię kilku królów żydow­skich. 4. wielki kapłan Hebrajczyków i pierwszy król Judei z rodu Machabeuszy, panował od r. 105 do 104 p.n.e. 5. A. II, syn Aleksandra Janneosa, króla Judei, który zmarł w r. 78 p.n.e. A. walczył o tron ze swym bratem, Hyrkano-sem II, działającym w przymierzu z Pompeju-szem. W czasie oblężenia Jerozolimy A. został wzięty do niewoli i osadzony w więzieniu; uwol­niony przez Cezara, zmarł otruty przez zwolen­ników Pompejusza. 6. A. VI, syn Heroda, po­ślubił córkę Herodiady, Salome; w r. 54 n.e. Neron osadził go na tronie armeńskim.

Aristodemos 1. mit. potomek Heraklesa, miał wg opowiadania Herodota, podbić Peloponez i panować w Lakonii. 2. legendarny król Mes-senii z VIII w. p.n.e., bohater pierwszej wojny messeńskiej; posłuszny wyroczni złożył w ofierze swą córkę dla uratowania kraju, dręczony jednak wyrzutami sumienia zabił się na jej grobie. 3. tyran w Kyme w Kampanii, odznaczył się w młpdym wieku w walkach z Etruskami i Um-brami. Stał się przywódcą ludowym w opozycji do panującej arystokracji. W czasie wyprawy przeciw Etruskom w 505 r. p.n.e. pozyskał sym­patię wojska i obalił rządy arystokracji stając się tyranem. Panowanie oparł na najniższych warstwach i barbarzyńskim wojsku. Prawdopo­dobnie został zamordowany przez zwolenników arystokracji. 4. jedyny Spartańczyk, który ocalał spośród 300 wojowników pod Termopilami, wskutek czego otaczano go w ojczyźnie po­wszechną pogardą. Zginął w bitwie pod Platejami w r. 479 p.n.e. 5. rzeżbiarz-brązownik, działający pod koniec IV w. p.n.e., wykonał szereg portretów, m.in. portrety króla Seleukosa, filozofa, Edypa oraz grupę przedstawiającą za­przęg wraz z woźnicą. •6. A. z Elidy, uczeń Ary.

77

Aristonikos

starcha z Samotrake, gramatyk, komentator utworów Pindara. Prace jego nie zachowały się. 7. A. z Nysy, retor i gramatyk z I w. p.n.e.;

nauczyciel i wychowawca synów Pompejusza. Prace A. nie zachowały się. Z fragmentów znane jest twierdzenie A., że Homer był Rzymianinem. Wykładów A. słuchał Strabon. 8. A. z Karu, malarz grecki z czasów cesarstwa (ok. r. 200 n.e.), który miał być również autorem historii malarstwa.

Aristofanes zob. Arystofanes.

Aristofon 1. A. z Tazos (V w. p.n.e.), malarz grecki, syn i uczeń Aglaofona Starszego, brat słynnego malarza Polignota i prawdopodobnie ojciec Aglaofona Młodszego; malował przeważ­nie sceny z legend o herosach. 2. A. z Azenii, attycki mąż stanu, strateg z r. 363/2 p.n.e. 3. A. z Azenii, znany mówca attycki z czasów rzą­dów Trzydziestu Tyranów (pierwsza poł. IV w. p.n.e.).

Aristogejton A^eńczyk, który wraz z Hanao-diosem dokonał zamachu na Pizystratydę Hip-parcha w r. 514 p.n.e.; spiskowcy zostali ujęci i skazani na' śmierć przez tyrana Hippiasza. Obaj tyranobójcy stali się symbolem walki z ty­ranią i obrony swobód demokratycznych. Lud ateński uczcił ich pomnikiem dłuta Antenora, a później Kritiosa i Nesiotesa, wzniesionym na agorze.

Aristoklejdes malarz grecki (pół. IV w. p.n.e.);

wg Pliniusza miał ozdobić malowidłami świąty­nię Apollina w Delfach.

Aristokles 1. rzeźbiarz-brązownik z Sikionu (druga poł. VI w. p.n.e.), brat Kanachosa; wy­konał wraz z bratem i Argiwczykiem Hagela-desem grupę trzech Muz; każdy artysta miał być twórcą jednego z posągów. 2. rzeźbiarz­-brązownik z Kydonu na Krecie, działający, wg Pauzaniasza, na początku V w. p.n.e.; wykonał dla miasta Olimpii na zlecenie niejakiego Eua-gorasa z Zankle grupę Heraklesa walczącego z konną Amazonką. 3. rzeźbiarz-brązownik, syn Kleoitasa, działający w poł. V w. p.n.e., wykonał dla Olimpii grupę Zeusa z Ganimedesem. 4. filo­zof z Pergamon (n w. n.e.). 5. A. z Messany na Sycylii (z drugiej poł. n w. n.e.), scholarcha Likejonu (ok. 170 r.) oraz nauczyciel Aleksandra z Afrodyzji.