Mała encyklopedia kultury antycznej

Strabaks 1. S. z Aten, grecki rzeźbiarz żyjący w połowie IV w. p.n.e. lub później, znany z in­skrypcji na bazie (nie zachowanego) posągu, Samipposa z Elidy, znalezionej na ^Akropolis ateńskiej. 2. grecki rzeźbiarz z I w. p.n.e. znany z inskrypcji.

Strabo 1. Cnaeus Pompeius S., ojciec Pom-pejusza. W r. 90 walczył ze sprzymierzeńcami, w r. 89 p.n.e. był konsulem, w r. 87 p.n.e. bronił Rzymu przed Mariuszem. 2. S. Aemilianus, w r. 156 n.e. consul suffectus (dokooptowany), przyjaciel Apulejusza. 3. Seius S. zob. Seius 3.

Strabon (Strabo) z Amazei w Foncie, sławny geograf grecki (ok. 68 p.n.e. — ok. 20 n.e.). Studiował filozofię (arystotelesowską i stoicką), później poświęcił się studiom historycznym i przede wszystkim geograficznym, odbył wiele podróży, był w Rzymie, wziął udział w wyprawie zorganizowanej na rozkaz Augusta do Arabii, zwiedził Egipt. Zachowało się niemal kompletnie jego dzieło geograficzne Geograf ikd hypomnemata (Zapiski geograficzne) w 17 księgach. Nieco wcześniejsze chronologicznie dzieło historyczne, Historika hypomnemata (Zapiski historyczne) w 47 księgach, zachowało się jedynie we frag­mentach. W dziele geograficznym, opracowanym bardzo gruntownie, S. korzysta krytycznie z po­przedników, podaje wiadomości z historii ludów, których kraje opisuje (Europa, Azja i Afryka),

strateg

705

Strattis

z ich kultury, wierzeń itp. Obok dzieł Klaudiusza Ptolemeusza jest to najbardziej podstawowe w starożytności dzieło geograficzne. Historia napisana przez S. miała być dalszym ciągiem historii Polibiusza, zaczął ją jednak od Aleksan­dra W. i doprowadził do ostatniego ćwierćwiecza I w. p.n.e. Oba dzieła pisane są prozą naukową, wolną od retoryki. Zapiski geograficzne docze­kały się w XV w. przekładu łacińskiego.

strateg (gr. strategós dowódca) członek — ustanowionego przez Klejstenesa dla kierowania sprawami wojskowymi i sprawowania dowództwa na wojnie — kolegium dziesięciu (prawdopodob­nie po jednym z każdej fyle) urzędników, wy­bieranych corocznie (od czasów Peryklesa w gło­sowaniu jawnym) spośród obywateli ateńskich. Początkowo na wojnę wyruszali wszyscy s. i sprawowali dowództwo kolejno, zmieniając się codziennie; po wojnach perskich wysyłano trzech, dwu albo tylko jednego s., pozostali zaś sprawowali funkcje wojskowo-administracyjne (zabezpieczanie miejscowości przed napaścią wroga, nadzór nad podatkami, pobór rekruta) oraz sądownicze, dotyczące przestępstw woj­skowych (np. dezercji). Od czasów wojen per­skich ustala się również stanowisko pierwszego s. zraza jako funkcja doraźna (Miltiades w r. 490), później coraz bardziej długotrwała (Kimon, syn Miltiadesa, po zwycięstwie nad Persami nad Eurymedontem w r. 468) i mająca znaczenie nie tylko wojskowe, ale i polityczne. Perykles sprawował je bez przerwy przez 15 lat (443 - 429), kierując faktycznie polityką ateńską; w r. 407 Alkibiades obwołany został przez lud s. o nie­ograniczonej władzy (s. outokrator). Urząd j. występował również, poza państwem ateńskim, w Syrakuzaeh (w r. 405 Dionizjusz, a w r. 316 Agatokles sprawował władzę jako s. autokrator) oraz w państwach hellenistycznych. W Egipcie stojący na czele okręgów podatkowych s. spra­wowali władzę wojskową i administracyjną, a w III w. ftkże sądowniczą; w Związku Etol-skim w końcu IV w. i w Związku Achąjskim •w III w. .r. sprawował władzę wykonawczą.

Strategios z Cezarei, sofista z IV w. n.e., profesor retoryki w Konstantynopolu. Zachował się jego list do Grzegorza z Nysy.

Stratios syn Sarpedona, grecki rzeźbiarz zna­ny z sygnatur na dwóch bazach z Delos, dato­wanych według kształtu liter na III - II w. p.n.e.

Stratokles 1. mówca ateński pozostający d r. 307 na służbie Demetriosa Poliorketesa;

jako stronnik Macedończyków, był przeciwni­kiem Demostenesa i jego głównym oskarżycie­lem w procesie harpalejskim (zob. Demostenes oraz Harpalos). 2. S. z Rodos, stoik, jeden z młodszych (I w. p.n.e.) uczniów Panecjusza (Panajtiosa), autor (zachowanej w wyciągu) Historii stoików. 3. Cnaeus Arrius S. z Aten, grecki ceramik działający w okresie Augusta, znany z napisu na pomniku grobowym z Pałacu Konserwatorów w Rzymie.

Straton 1. grecki kamieniarz działający w V w. p.n.e., pracował przy budowie Erechtejonu w Atenach. 2. S. z Argos, grecki rzeźbiarz dzia­łający w okresie hellenistycznym. Pracował razem z ojcem, Ksenofilosem. Sygnatury obu artystów znaleziono na bazach z Argos, z okolic Tirynsu i z okolic Kleonaj. 3. S. z Lampsakos, zwany fizykiem, filozof ze szkoły Arystotelesa, następ­ca Teofrasta w scholarchacie Likejonu. Inter­pretował pisma Arystotelesa naturalistycznie, zaprzeczając istnienia przedmiotów niematerial­nych i transcedentnych poza przyrodą. Jego podstawowe dzieło Perl kintseos (O ruchu) znamy jedynie we fragmentach.

Stratonides grecki rzeźbiarz, przypuszczalnie z Aten, działający w poł. IV w. p.n.e., wykonał dwa pomniki wotywne dla Asklepiejonu w Ate­nach.

Stratonikeja (gr. Stratontkeja) miasto w Karii, niedaleko rzeki Marsyas. Nazwane tak przez Antiocha Sotera ku czci jego żony, Stratonike. Znajdowała się tu świątynia Zeusa Chrysaoreusa, miejsce posiedzeń delegatów miast związkowych Karii. W okresie rzymskim cnitas libera. Odno­wione przez Hadriana otrzymało nazwę Hadriam-polis.

Stratonikos 1. bogacz grecki żyjący za pano­wania Aleksandra W. Bogactwa jego stały się przysłowiowe. 2. kitarysta i współczesny Demostenesowi poeta ateński; o jego ciętym dowci­pie mówi Atenajos. 3. S. z Kyzikos, grecki rzeźbiarz i toreuta, pracował w Pergamonie dla Attalosa i Eumenesa (241 • 159 p.n.e.) przy rzeźbach Galów.

Stratos (gr. Slrdtos) 1. stolica Akarnanii na zachód od rzeki Achelaos. Odbywały się tu zebrania ludowe związku miast akarnańskieh. 2. miasto w zachodniej Arkadii. 3. dawniejsza nazwa miasta Dyme w Achai. 4. komediopisarz grecki, przedstawiciel komedii średniej; zacho­wane jedynie tytuły utworów.

Strattis 1. tyran z Chios, któremu Dariusz

45 — Mała encyklopedia kultury antycznej

strenane

706

stroficzna budowa

zlecił zbudowanie mostu na Dunaju podczas wyprawy scytyjskiej (koniec VI w. p.n.e.). 2. przedstawiciel staroattyckiej komedii. Na­pisał ok. 16 komedii, z których zachowały się fragmenty. 3. S. z Olynthos, autor dziełka w 5 księgach o dziennikach rozchodu i dochodu Aleksandra W. oraz pism O rzekach, O źródłach i O śmierci Aleksandra W.

strenae łac. podarki, prezenty, jakie składano sobie nawzajem w dniu Nowego Roku. Naj­wcześniejszą wzmiankę o zwyczaju składania s. przekazał nam Plaut. Zazwyczaj ofiarowywano słodycze i owoce, w późniejszym okresie także inne podarki, do pieniędzy włącznie. Nawet August otrzymał dary pieniężne od narodu i senatu w dniu Nowego Roku; zwyczaj ten trwał w okresie cesarstwa, jakkolwiek niektórzy cesarze starali się go usunąć.

strigilis (lać; od stringo oczyścić z czegoś, skrobać, zeskrobać; gr. stlengls, ksystrfs) skro­baczka, strigilla; metalowe ostrze o kształcie zbliżonym do sierpu, -zaopatrzone w krótki uchwyt w rodzaju pętli albo w prostokątną rękojeść. Najczęściej metalowa (brąz, żelazo, srebro, złoto, elektron) bądź też z rogu, kości nawet — z kosztownych kamieni. Służyła przede wszystkim zapaśnikom do zeskrobywania oliwy, potu i kurzu z ciała, używali jej także kąpiący się w łaźniach.

strofa (gr. strophś obrót) 1. zwrotka, czyli układ wierszy stanowiący zamkniętą całość ryt­miczną i powtarzający się w danym utworze poetyckim, np.:

Dianom tenerae dicite yirgines intonsum pueri dicite Cynthium Latonamque supremo diiectam penitus Iovi.

S. ta (Horacy, Carmina I 21, 1-4) składa się z dwu asklepiadejów mniejszych (_——'^"^'-i|| ^^^1-^1-), ferekrateja (--—_'>^"^'-—) i glikoneja (———ł-/'^'—^'—). Z czterech członów składają się także s. alcejska (zob.) i saficka (zob. saftckie wiersze l). Tego rodzaju krótkie, a najczęściej trzy lub czterowierszowe 5. występują w greckiej liryce monodycznej, tj. u Sa­lony, Alkajosa i Aaakreonta, oraz w poezji rzymskiej, u Katullusa i Horacego, a także u późniejszych poetów łacińskich. S. greckiej liryki chóralnej oraz partii lirycznych greckiego i rzymskiego dramatu mają przeważnie znacznie większą objętość i o wiele bardziej skompliko­waną budowę. Wiersze tych s., zwłaszcza w liryce

chóralnej Pindara, składają się bardzo często z dwóch, trzech lub więcej członów; np. w skład wiersza kaj semnus ochetus, Hipparis hójsin drdei stratón (Pindar, Ody olimpijskie V 12, wyd. Turyna) wchodzi dodrans II -l—L\^i\^^, chorijamb -'-\-J\^1- i dochmius ^ '- L \^. Poszczególne człony nie zawsze są oddzielone od siebie dierezą, tzn. koniec członu nie musi się zbiegać z końcem wyrazu. Natomiast obowią­zujące są dierezy między poszczególnymi wier­szami. Oprócz członów i wierszy można jeszcze wyróżnić w s. periody. Są to okresy rytmiczne, które czasem pokrywają się z pojedynczymi wierszami, czasem zaś obejmują po kilka wierszy i mają postać jakby małych strof znajdujących się w obrębie dużej strofy. Jako klauzula periodu występuje często jakiś człon krótszy lub dłuższy albo też jakościowo odmienny od członów reszty periodu. Na końcu periodu obowiązuje nie tylko dierezą, ale dopuszczalne są także hiatus i syllaba anceps. Periody tego rodzaju są szczególnie wy­raźne w wielu .?. dramatu; np. s. u Sofoklesa (Filoktet 169-179) zawiera trzy periody: pierw­szy składa się z 3 glikonejów (^—|-'-<-a^-'-| '^'-i) i ferekrateja (——] .'-'^1^1-'-1—), drugi z 2 glikonejów i asklepiadeja większego (-'-—l -'-'^-^-'_|—^"^'-'-[_'>-^\^'-L[^'-'-), trzeci z do-dransa I (-L'^"^'-'-!-'-'^), glikoneja i ferekrateja. 2. w greckiej liryce chóralnej i w partiach lirycz­nych dramatu .?. oznacza pierwszą zwrotkę trój­dzielnego układu, w którym po s. następuje tak samo zbudowana antystrofa i odmienna od nich w budowie metrycznej e p od a. Występu­jące często w dramacie dwudzielne układy stroficzne (dyady) zawierają tylko s. i antystrofę. Zob. stroficzna budowa.

Strofady (gr. Strofades, łac. Strophades insulae) zw. pierwotnie Plota], dwie wyspy na Morzu Jońskim, na południe od Zakyntu (Zakynthos), bogate w winnice. Według legendy wyspy te były zamieszkane przez harpie.

stroficzna budowa występuje w utworze poe­tyckim, jeżeli utwór zawiera strofy (zob.) wyka­zujące responsję, czyli ścisłą odpowiedniość ukła­du rytmicznego. Responsja w poezji greckiej po­lega na tym, że dwie lub więcej strof dokładnie odpowiada sobie nie tylko w podziale na człony, wiersze i periody, lecz także pod wzigędem ilości, jakości i kolejności następstwa długich i krótkich zgłosek. Dozwolone są tylko bardzo drobne od­stępstwa od tej zasady. Strofy spotykane tu i ówdzie w rzymskim dramacie okresu republi

stroficzna budowa

707

Styks

kaóskiego odpowiadają sobie tylko rodzajami i kolejnością następstwa poszczególnych wierszy. Natomiast odpowiadające sobie wiersze dwu strof (np. 2 dyrostry anapestyczne) mogą mieć różną budowę. Utwór poetycki ma budowę mo-nostroficzną, jeżeli powtarza się w nim tylko jeden rodzaj strofy. Taka budowa występuje w wielu utworach lesbijskiej liryki monodycznej oraz w części utworów liryki chóralnej; dopusz­czalna jest również w partiach lirycznych grec­kiej komedii i dramatu satyrowego; tę budowę stosują także używający strof lirycy łacińscy, pojawia się również, chociaż rzadko, w rzymskim dramacie. Wyższy stopień responsji stroficznej wykazuje budowa epodyczna; polega ona na tym, że po strofie następuje odpowiadająca jej bu­dową antystrofa i inaczej już zbudowana epoda. Ta triada stroficzna o schemacie a a b może powtarzać się w utworze wiele razy. Jest to budowa typowa dla greckiej liłyki chóralnej;

początki jej spotykamy już u Alkmana i taką budowę ma większość utworów Pindara i Bak-chylidesa. Budowa epodyczna występuje również w dramacie greckim, tu jednak triada stroficzna nigdy nie ulega powtórzeniu. W tragedii grec­kiej strofa może powtórzyć się tylko raz, w po­staci antystrofy. Dlatego dłuższe partie liryczne tragedii składają się przeważnie z szeregu strof i antystrof, z których każda para ma inną bu­dowę. Dopiero na końcu tych pieśni pojawia się czasem epoda, niekiedy zaś występuje już po pierwszej parze strof; często jednak epody brakuje zupełnie. Poza wymienionymi rodzajami kompozycji zdarza się w dramacie greckim bu­dowa proodyczna, gdy strofa i antystrofa po­przedzone są przez odmienną w budowie proodę {b a a), budowa mesodyczna, gdy między strofę i antystrofę wchodzi inaczej zbudowana mesoda (a b a), i budowa palinodyczna, gdy w grupie czterech strof ostatnia odpowiada pierwszej, a trzecia drugiej (o b b a). U Eurypi­desa ilość i objętość partii o b. s. ulega ograni­czeniu na korzyść astrcficznych partii lirycz­nych. Są to kompozycje ciągłe, w których wy­stępuje podział nie na strofy, lecz tylko na różniące się od siebie budową periody (zob. strofa). Bu­dowa astroficzna jest charakterystyczna dla greckiego nomosu kitarodycznego i dytyrambu końca V i IV w. p.n.e., skąd została przejęta do greckiego dramatu. Również astroficzna bu­dowę mają przeważnie partie liryczne rzymskiego dramatu okresu republikańskiego.

Stropbadfs Jnsulae zob. Strofady.

Structus zob. Servilii l - 3.

Strymcn (gr. StrymSn) dziś Struma, rzeka w Macedonii. Do czasów Filipa stanowiła gra­nicę pomiędzy Macedonią a Tracją. Wypływała z góry Skomios, przepływała jezioro Prasias i wpadała do zatoki Morza Egejskiego (zwanej stąd Strymonicus sinus) koło Amfipolis.

Strzelecki Władysław (1905-1967) profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitny znawca gramatyki, leksykografii i metryki antycznej oraz rzymskiej literatury archaicznej. Liczne prace S. były m. in. związane z planowanym wydaniem Tragicorum Romanorum fragmenta. Badania S. nad eposem reprezentuje wydanie fragmentów utworów Newiusza (Wrocław 1959 oraz Lipsk, Bibliotheca Teubneriana 1963). Do najwybitniej­szych osiągnięć S. należą badania nad leksyko-grafią i gramatykami łacińskimi, zwłaszcza do­tyczące pism prawnika rzymskiego, Atejusza Kapitona (1960). W opracowaniu S. ukazały się w serii „Biblioteki Narodowej" przekłady ko­medii Plauta, antologia JRzymska elegia miłosna, przekład Fedry Seneki oraz wybór pism Liwiusza.

stychiczca kompozycja zastosowanie w utwo­rze poetyckim (lub jego części) tylko jednego metrum, które może być powtórzone bezpo­średnio po sobie nieograniczoną ilość razy. S. k. mają wszystkie utwory pisane w całości heksametrem daktylicznym, poza tym partie dialogu w dramacie oraz utwory liryczne, w któ­rych występuje tylko jedna miara wierszowa;

do takich należą np. utwory Katullusa pisane cholijambami lub wierszem falecejskim.

stychiczne użycie wiersza (gr. kata sttchon) powtarzanie tego samego metrum bezpośrednio po sobie nieograniczoną ilość razy.

stychomytia (gr. stichomythia) żywy dialog w dramacie podzielony między dwie osoby roz­mawiające w ten sposób, że każda z nich wypo­wiada stale po jednym pełnym wierszu (np. Sofokles, Antygona 730-757). Jeżeli każda wy­powiedź wynosi dwa pełne wiersze (np. Sofokles, Król Edyp 106-131), nosi to nazwę dystycho-mytii. S. zdarza się również, chociaż rzadko, w partiach lirycznych dramatu, np. Ajschylos, Persowie 1002-1076; w partii tej poszczególne

człony strof podzielone są na przemian między chór i jednego z aktorów.

Styks l strumień w północnej Arkadii, który

spływał po stromej skale i wpadał do rzeki

Styks

708

Suessa

Krathis. Wodzie tego strumienia przypisywali starożytni szkodliwe dla zdrowia właściwości, i to miało wpłynąć na nadanie rzece Podziemia tej samej nazwy.

Styks² mit. w mitologii greckiej główna rzeka w świecie podziemnym; wypływała z Oceanu. Do niej wpadały wody rzeki Kokytos. Wyobraź żano sobie S. jako nimfę, córkę Oceanu i Tetydy. Była matką Zelosa, Nike, Bii i Kratosa. Pierw­sza przyszła Zeusowi z pomocą, wysyłając swoje dzieci przeciw Tytanom.'W dowód wdzięczności Zeus pozwolił im na stale pozostać przy sobie, S. zaś stała się bóstwem, na które składano najuroczystsze przysięgi.

stylobat (gr. stylobdtes) w architekturze grec­kiej płaszczyzna, na której stoją kolumny, a zwłasz­cza płaszczyzna najwyższego stopnia schodów.

Stymfalos (gr. Stymfalos) nazwa miasta, góry i jeziora w północno-wschodniej Arkadii; staro­żytni wierzyli, że wody jeziora spływające pod ziemię wypływają w Argos jako rzeka Erasinos S. Hadrian przeprowadził wo­dociągi do Koryntu. Wg mitu Herakles zabił tu ptaki stymfalijskie.

Styra (gr. Styra) miasto na zachodnim wy­brzeżu południowej części Eubei, naprzeciwko attyckiego Maratonu, na północ od Karystos.

Sublicius pons (łac. sublica pal) najstarszy most drewniany w Rzymie, poniżej wyspy na Tybrze, wybudowany podobno przez Marka Anciusa. Położenia mostu nie udało się ustalić z całą pewnością.

subligaculum łac. opaska, rodzaj chustki, którą przepasywali biodra atleci, tancerze, ak­torzy, zakładając ją w ten sposób, że tworzyła jakby spodnie kąpielowe.

Subrius 1. S. Flmius, za rządów Nerona oficer straży przybocznej cesarza, potem uczest­nik w spisku Pizona przeciwko Neronowi. 2. S. Dexter, oddany cesarzowi Galbie oficer cesarskiej straży przybocznej.

subucula (albo tunica interior) lać, część ubio­ru rzymskiego, koszula noszona pod tuniką, obcisła szata bez rękawów, nie opasywana; na nią kobiety wdziewały stole.

Subura dzielnica Rzymu położona w dolinie pomiędzy wzgórzami Eskwilinem i Caelius;

koncentrował się tam handel, było wiele skle­pów, panował ożywiony ruch. Zob. Rzym.

Sucusa«(Sucusana regio) dzielnica Rzymu położona na wzgórzu Caelius.

Suda (Księga Suda) pochodzący z X w. n.e.

leksykon bizantyński zawierający ok. 12 000 ha­seł (itmmatd), w tym 900 artykułów biograficz­nych, przeważnie historyczno-literackich. Sta­nowi jedno z najważniejszych źródeł do historii literatury greckiej. Tytuł „Księga Suda" znajduje się w najstarszych i najlepszych rękopisach. Ponieważ wyraz suda nic w języku greckim nie znaczy, próbowano tłumaczyć go jako łacińskie suda (poć się, mozol się) albo sudes (tzn. ostrokół, obóz, zamek warowny), nie ma jednak na to pochodzenie dostatecznych dowodów. Uczony bizantyński z XII w. n.e. Eustathios z Tessaloniki podaje imię Suidas, jako imię autora leksykonu. W związku z tym przypuszczano, że było to zhellenizowane imię słowiańskie. Ostatecznie kwestia autorstwa słownika oraz znaczenie wyrazu suda nie zostało wyjaśnione. Słownik oprócz historii i literatury zawiera wiadomości z geografii, historii, nauk przerodniczych, filozofii, teologii (katolickiej). Wartość artykułów jest niejednako­wa i zależy od źródła, z którego zostały wzięte wiadomości. W ogóle autor cytuje ok. 400 naz­wisk, w tym jednak źródeł bezpośrednich zaledwie kilka. M. in. wiadomości z historii filozofii wzięte są z Diogenesa Laertiosa, a wiadomości histo­ryczne pochodzą od Konstarityna Porfyrogenety. Poza tym autor wykorzystał własną lekturę. Ze źródeł korzystał bezkrytycznie, mylił autorów o tym samym imieniu. Leksykon zawiera także wstawki późniejsze.

sudatorium (łac., albo suddtio, gr. alejptirion) w termach rzymskich łaźnia parowa, „potnia", stanowiąca środkową część caldarium, albo od­dzielne pomieszczenie obok niego. Wykonywano tu ćwiczenia gimnastyczne oraz ćwiczenia w pod­noszeniu ciężarów. Zob. łaźnie.

Sudiaes 1. uczony grecki, mineralog, cieszący się uznaniem Metrodora ze Skepsis i Aleksandra Polihistora. 2. według Strabona (XVI p. 739) sławny wróżbita chaldejski na dworze Attalosa I, może identyczny z S. l, mineralogiem.

Suebi, Suevi zob. Swebowie.

Sueius rzymski poeta idylliczny z końca II w. i początku I p.n.e., autor idylli Moretum (różnej od utworu pod tymże tytułem, przypisywanego Wergiliuszowi) oraz utworu poetyckiego o ho­dowli i życiu ptactwa Pulli. Z utworów tych za­chowały się jedynie szczupłe fragmenty.

Suessa 1. S. Aurunca, miasto Aurunków w Lacjum, na wschód od via Appia, między Mintumae i Teanum, na północno-zachodnim zboczu wzgórza Massicus. Założone w r. 337 p. n.e.

•iuessiones

709

Sulla

po zburzeniu Aurunki, dawnej stolicy Aurunków. Od r. 313 p.n.e. kolonia rzymska. 2. S. Pometia (Pometid), starożytne miasto Wolsków w Lacjum na południe od.Forum Appii, zdobyte przez Tark-winiusza Starego. Było to jedno z 24 miast istniejących na równinie, na której później utwo­rzyły się Pomptyjskie Bagna (zob.).

Suessiones (albo Suessones) lud w Gallia Belgica zamieszkujący obszar na zachód od Renu, między Matroną i Isarą, jedna z największych grup narodowościowych w Galii; w czasach Ce­zara mogli podobno wystawić armię z 50000 wojowników. Król S. Divitiacus opanował nie tylko znaczną część Galii, lecz nawet część Bry­tanii. Stolicą ich było Noviodunum, później Augusta Suessonum (dziś Soissons). W r. 54 p.n.e. zostali podbici przez Cezara.

Suessula miasto w Italii, w Samnium, na. drodze z Kapui do Noli; w r. 343 p.n.e. Rzy­mianie pokonali tu Samnitów. Zachowały się ruiny.

Suetonius zob. Swetoniusz.

Suevi zob. Swebowie.

Sufenas (Nomus S.) zob. Nomi 1.

sufeta (łac. sufes, gen. sufetis, z semickiego szofet sędzia) urzędnicy w miastach fenickich, znani głównie z terenu Kartaginy i innych miast będących pod jej wpływem. W Kartaginie wy­bierano corocznie dwóch s.', w innych miastach ilość ta, jak się wydaje, mogła być inna. S. byli eponimami, zwoływali Radę Starszych i prze­wodniczyli jej, zwoływali także Zgromadzenia Ludowe, nie odgrywające większej roli. Kiero­wali polityką zewnętrzną i wewnętrzną, byli naj­wyższymi sędziami. Mogli obejmować dowódz­two nad armią, ale sprawy wojskowe nie należały do zwykłego zakresu ich kompetencji. S. wybie­rani byli z wąskiego kręgu najbogatszych rodzin. W okresie rzymskim urząd s. utrzymuje się w miastach Sardynii i Afryki. Nie wiemy dokład­nie, jak wyglądała sytuacja s. w momencie, gdy miasto otrzymywało prawa municypium czy kolonii. W niektórych miastach (np. w Wolu-bilis) s. było drugim określeniem duumwira. Urząd s. zanika w III w. n.e.

suffectus (łac., dosł. wybrany w zastępstwie) urzędnik rzymski wybrany na stanowisko, które stało się wolne przed upływem rocznej kadencji, np. consul s. Urzędnik taki pełnił swe funkcje do końca przewidzianej kadencji poprzednika, zdarzało się więc czasem, że sprawował urząd tylko przez kilka godzin.

Sugambrowie (łac. Sugambri, Sygambri) bar­dzo wojownicze plemię germańskie mieszkające nad Renem, na północ od Ubiów. W r. 16 n.e. zadali klęskę wodzowi Rzymian Lolliusowi."