Mała encyklopedia kultury antycznej

lulii Juliusze, ród rzymski pochodzenia patry-cjuszowskiego, z Alby; uważali za swego proto­plastę syna Eneasza, Julusa, i wywodzili swe pochodzenie od Wenus, matki Eneasza. 1. Cnaeus (lub Caius) lulius Mento, konsul w r. 431 p.n.e., inaugurował świątynię Apollina na Prata Fla-minia poza murami Rzymu, na miejscu, gdzie od r. 449 p.n.e. wznosiło się małe sanktuarium tego boga. 2. Sextus I. Caesar, konsul w r. 147 p.n.e., prowadził spór ze Związkiem Achajskim, który się zakończył wojną i zwycięstwem rzym';

skim w r. 146. 3. Całus I. Caesar (dziad dykta­tora), n w. p.n.e., miał syna Gajusza oraz córkę Julię, która wyszła za mąż za przywódcę partii popularów, Gajusza Mariusza. 4. Caius I. Cae­sar, syn poprzedniego (ojciec dyktatora), duum-vir litibus iudicandis, kwestor, pretor, konsul, wreszcie prokonsul prowincji Azji. Jako patron wyspy Delos, został tam uczczony dwoma po­sągami. Zmarł w r. 85 p.n.e., pozostawiając żonę Aurelię, dwie córki; Julie Starszą i Julię

Młodszą, oraz piętnastoletniego syna, Gajusza, późniejszego dyktatora. 5. Caius 1. Caesar (syn poprzedniego) zob. Cezar. 6. Lucius I. Caesar, konsul w r. 90 p.n.e., uczestnik wojny sojusz­niczej, przeprowadził ustawę przyznającą oby­watelstwo rzymskie gminom italskim i lafyńskim, które pozostały wierne Rzymowi, tzw. lex lulia de cmtate. Za jego konsulatu odnowiono świą­tynię luno Sospita na Forum Olitorium, inaugu­rowaną w r. 194 p.n.e. Zginął w r. 87 jako ofiara wojen domowych. 7. Caius I. Caesar Strabo, brat poprzedniego, dobry mówca, poeta tra­giczny, zginął razem z bratem w czasie rzezi urządzonej przez stronnictwo Mariusza. 8. Sex­tus I. Caesar, krewny dyktatora, namiestnik Syrii, zamordowany w r. 46 p.n.e. 9. Caius I. Caesar Octavlanus (August) zob. Octavianus.

10. Caius I. Theopompos zob. Teopomp 3.

11. /. Vesttnus, dyrektor Muzeum Aleksandryj­skiego (II w. n.e.), gramatyk grecki, zajmował się językiem prozaików. Prace się nie zachowały.

lulius w kalendarzu rzymskim lipiec, nazwany tak na cześć Juliusza Cezara. Przedtem Quin-tilis.

lulus mit. założyciel gens Julia, syn Eneasza, utożsamiany z Askaniuszem lub też uważany za jego brata.

lunu Juniusze, rzymski ród pochodzenia pa-trycjuszowskiego. 1. Marcus Junius, ożeniony z siostrą Tarkwiniusza Pysznego (VI w. p.n.e.), zabity przez króla wraz ze swym najstarszym synem. 2. Lucius I. Brutus, młodszy syn poprzed­niego, otrzymać miał przydomek Brutus, tępy, ponieważ udawał głupca, aby uniknąć losu ojca i brata. Tarkwiniusz wysłał go, wg legendy, do Delf wraz ze swymi synami; podobno wrócili z wyrocznią, że kto pierwszy po powrocie uca­łuje swą matkę, będzie panował w Rzymie. B. zrozumiał znaczenie wyroczni, po powrocie rzucił się na ziemię i ucałował ją jako matkę wszystkich ludzi. Zbrodnicze postępowanie Tark-winiuszów skłoniło B. do podburzenia ludu przeciw nim, co spowodowało wygnanie ich z Rzymu. B. został pierwszym konsulem rzym­skim w r. 509 p.n.e. Wkrótce wykrył spisek mający na celu powrót Tarkwiniuszów; nale­żeli do niego obaj jego synowie, których B. skazał na śmierć. Wyrok wykonano w obec­ności ojca. Kiedy Tarkwiniusze uderzyli na Rzym, w bitwie starli się B. i syn Tarkwiniusza, Arruns;

obaj padli jednocześnie, przebiwszy się nawzajem włóczniami. Lud wystawił B. posąg na Kapi-

lanU

347

lunii

tolu. 3. Lucius I. Brutus, uczestnik pierwszej secesji plebejuszów na Górę Świętą w r. 494 p.n.e., rzekomy pierwszy trybun ludowy. 4. Ca-ius I. Biibulcus Brutus, konsul w r. 317, 313 i 311 p.n.e., wsławił się w wojnie z Samtutami. W r. 303 był dowódcą jazdy — magister eguitum. W r. 302 jako dyktator prowadził wojnę z Ekwami. 5. Caius I. Bubulcus Brutus, syn poprzedniego, jako konsul w r. 277 p.n.e. zwyciężył Lukanów i Bruttyjczyków i święcił tryumf. 6. Decimus I. Brutus Pera; na jego pogrzebie w r. 262 p.n.e. dwaj jego synowie, Marcus i Decimus, po raz pierwszy w Rzymie zorganizowali na Forum Boarium zapasy gladiatorów, wg zwyczajów etruskich. 7. Marcus I. Pera, wnuk poprzednie­go, konsul w r. 230, cenzor w r. 225 p.n.e., po klęsce pod Kalinami w r. 216 został obrany dyktatorem. 8. Lucius I. Pullus, dowódca floty rzymskiej w r. 249 p.n.e., w czasie pierwszej wojny punickiej, doznał wielkich strat w bitwie morskiej pod Kamariną, mimo to z resztką swoich okrętów dotarł do Eryksu i wyzwolił Rzymian oblężonych w Lilibeum. 9. Marcus I. Silanus, uczestnik drugiej wojny punickiej, w r. 207 p.n.e. pokonał w Hiszpanii Magona i Hannona. 10. Decimus I. Brutus Callaicus (Gallaecus), konsul w r. 138 p.n.e., zarządzał Hiszpanią, oczyścił kraj z rozbójników i przy­czynił się do uspokojenia półwyspu. W r. 135 pokonał Galleków w północno-zachodn-^j części Hiszpanii (stąd pochodź jego przydomek), za co przyznano mu tryumf w r. 132. Był to czło­wiek wykształcony i wymowny, przyjaźnił się z poetą Akcjuszem. 11. Marcus I. Corigus zw. Gracchanus, wybitny prawnik, autor dzieła De potestatibus (O rządach), zawdzięczał swój przy­domek przyjaźni, która go łączyła z Gajuszem Grakchusem. 12. Marcus I. Pennus, trybun ludowy w r. 126 p.n.e., przeprowadził Lex lunia de peregrinis, wymierzoną przeciw tym spośród Italików, którzy bez dostatecznego uzasadnienia korzystali z praw obywateli rzymskich. Był on przeciwnikiem Gajusza Grakchusa. 13. Lucius I. Brutus, przeciwnik Grakchów, stał na czele grupy senatorów, która w r. 121 p.n.e. zabiła Gajusza Grakchusa i jego kolegę, Flakkusa.

14. Marcus L Silanus, pokonany przez Cymbrów w r. 109 p.n.e. w Galii na granicy rzymskiej.

15. Marcus L Brutus, poseł senatu do Sulli w r. 88 p.n.e. Po klęsce stronników Mariusza popełnił samobójstwo w r. 82. 16. Marcus L Brutus, trybun ludowy w r. 83 p.n.e., zwolennik

Mariusza, po jego śmierci sojusznik Lepidusa;

zginął pokonany w północnej Italii przez Pom-pejusza w roku 77. 17. Lucius I. Brutus Dama-sippus, pretor w r. 82 p.n.e., zwolennik Cynny i przeciwnik Sulli, został przez niego pokonany i stracony. 18. Decimus L Brutus (r. 85 - 43 p.n.e.), zwany niekiedy Albinus, ponieważ był adoptowany przez Aulusa Postumiusza Albi-nusa. Był przez szereg lat oficerem i adiutan­tem Cezara, uczestnikiem wojny galickiej, w któ­rej odniósł szereg zwycięstw. Cezar miał do-niego wielkie zaufanie, wyznaczył go na kon­sula na r. 42 p.n.e., a w testamencie uczynił go opiekunem Oktawiana i swoim następcą w razie śmierci Oktawiana. D. przystąpił jednak do spisku przeciw Cezarowi. W dn. 15 marca r. 44 przybył do niego rankiem do domu, wyśmiał ostrzeżenia i przeczucia i wyprowadził go z do­mu na miejsce, gdzie czekali inni spiskowcy. Niektórzy badacze twierdzą, że to właśnie do niego Cezar wypowiedział słowa: Et tu, Brute, contra mel (lub po grecku Kai sy, teknon^). Po śmierci Cezara B. udał się do prowincji. Na mocy prawa o wymianie prowincji miał oddać Galię Antoniuszowi; sprzeciwił się jednak temu i wraz z wojskiem zamknął się w Mutinie, Antoniusz zaś obiegł miasto. B. zaledwie uszedł z życiem. Gdy Antoniusz został pokonany i ogłoszony przez senat za wroga ojczyzny, B. stanął po stronie Oktawiana. Kiedy prze­prowadzono ustawę o ukaraniu morderców Cezara, postanowił uciec do Macedonii, do Marka Brutusa. Zdradzony w drodze, został zamordowany na rozkaz Antoniusza. 19. Deci­mus L Silanus, ojczym Marka Brutusa, konsul w r. 62 p.n.e., pierwszy wypowiedział się za ukaraniem uczestników spisku Katyliny. Cy-ceron wspomina go jako mówcę. 20. Marcus I. Silanus, legat Lepidusa w r. 43 p.n.e., następnie był stronnikiem Antoniusza, potem się z nim poróżnił i przeszedł na stronę Sekstusa Pompejusza, wreszcie Oktawiana. W roku 25 p.n.e. był konsulem wraz z Oktawianem. 21. Marcus I. Brutus, syn trybuna z r. 83 p.n.e. (zob. 16), pasierb Decimusa I. Silanusa (zob. 19). Matką jego była Serwilia, przyrodnia siostra Katona Młodszego" Utyckiego (istniały — nieuzasadnio­ne zresztą — pogłoski, że był on właściwie synem Cezara). Otrzymał staranne wykształcenie retoryczne i filozoficzne, był zwolennikiem sta­rej Akademii, w wymowie przestrzegał stylu attyckiego. W r. 58 p.n.e. był z Katonem na

lunius

348

iurisconsuiti

Cyprze, w r. 53 z teściem swym Appiuszem Klaudiuszem w Cylicji. Po powrocie do Rzymu stanął po stronie optymatów; zabójstwo Klodiu-sza przez Milona uznał za czyn godny pochwały. W wojnie domowej był stronnikiem Pompejusza, brał udział w walkach pod Dyrrachium i Far-salos, Cezar jednak przebaczył mu, przyjął do siebie i w r. 46 oddał mu zarząd nad Galią Cyzalpejską. W r. 44 był pretorem Rzymu (praetor urbanus); przyłączył się do spisku przeciw Cezarowi i wraz z innymi spiskowcami znalazł się w senacie w dniu Id Marcowych r. 44 p.n e. Niektóre źródła mówią, że do niego skierowany był okrzyk Cezara: Et tu Brute, centra me\ (zob. 18). Gdy Antoniusz i Oktawian zdobyli władzę, B. udał się do Aten, zebrał pompejańczyków i zmusił C. Antoniusza (namiestnika Macedonii z ramienia Marka Antoniusza) do poddania się w oblężonej Apollonii, po czym kazał go zamordować. Prowadził dalej walkę z triumwirami ze zmiennym szczęściem, wresz­cie po bitwie pod Filippi w r. 42 popełnił samo­bójstwo rzucając się na własny miecz. Żona B., Porcja, zmarła krótko przedtem. Cyceron żywił wielką przyjaźń dla B., jakkolwiek nieco się do niego zraził dowiedziawszy się o jego lichwiar­skich machinacjach w Salaminie na Cyprze. Korespondował z nim, o czym świadczą zacho­wane listy obu. Jednemu ze swych dialogów nadał tytuł Brutus. B. był autorem pism filo­zoficznych (De virtute, De officiis. De patien-tia), które się nie zachowały. 22. Marcus I. Silanus, konsul z r. 19 n.e. namiestnik Afryki za Tyberiusza i Kaliguli. 23. Quintus 1. Blaesus, wuj Sejana, za panowania Tyberiusza był lega­tem w Pannonii, gdzie z trudem tłumił wybu­chające ciągle powstania. Otrzymał od Tyberiu­sza tytuł imperatora. Po upadku Sejana wpływy jego osłabły; w r. 31 n.e. umarł. 24. Luciiis I. Arulenus Rusticus, filozof stoicki, trybun ludowy z r. 66 n.e., pretor z r. 69, został stracony ok. r. 93 na rozkaz Domicjana, ponieważ w pismach swych wyraził uznanie dla Petusa Trazei-i dla Helwidiusza Priskusa za ich republikańskie po­glądy. 25. Decimus I. Imenalis zob. Juwenalis.

lunios w kalendarzu rzymskim — czerwiec.

luno zob. Junona.

lunonis promontorium dziś Trafalgar; przy­lądek w południowej Hiszpanii u wejścia do Gibraltaru.

luppiter zob. Jowisz.

lura mons łańcuch górski, ciągnący się od

źródeł Rodanu przez terytorium Helwetów w kierunku północnym.

iurare in verba niagistri łac. przysięgać na słowa mistrza (Horacy Epistulac I, l, 14), zda­nie używane przysłowiowo o bezkrytycznym przyjmowaniu opinii mistrza.

iuridicus łac. 1. Hadrian mianował czterech sędziów okręgowych zwanych consulares, do których kompetencji należało sądownictwo cy­wilne w Italii. Antoninus Pius zniósł urząd kon-sularów; przywrócił go Marek Aureliusz i na­dał konsularom nazwę iuridici. Kompetencja ich obejmowała sądownictwo cywilne i karne. 2. w prowincjach wysoki urzędnik administracji prowincjonalnej o szerokich kompetencjach są­dowych konkurujących z uprawnieniami namiest­nika (np. w Egipcie — iuridicus Aegypti).

iurisconsuiti lać., lub: iurisperiti, iuris aucto-res, iurisprudentes, iuris conditores — rzymscy znawcy prawa, u których zasięgano opinii w kwestiach prawnych. Wywarli oni wielki wpływ na kształtowanie się prawa rzymskiego. Jurys-prudencja przeszła w Rzymie znamienną ewo­lucję. Można tu wyróżnić niejako 4 okresy;

okres pierwszy: znawcy prawa nie reprezen­tują odrębnego zawodu. Udzielanie opinii pra­wnej stanowi monopol patrycjuszów-kaplanów, gdyż prawo cywilne, ius ćmie, jest tylko im dobrze znane. Okres drugi: udzielanie opinii prawnej staje się zawodem, ale nie istnieje jesz­cze nauka prawa we właściwym znaczeniu tego terminu. Działalność i. ograniczała się wyłącz­nie do spraw natury praktycznej jak np. udzie­lanie na forum i w domu porad prawnych. Okres trzeci: nauka prawa staje się odrębną dziedziną wiedzy. Rosnąca ilość aktów prawo­dawczych, rozwój i komplikowanie się stosun­ków społecznych i politycznych w państwie rzymskim wymagały: a) opracowania istnieją­cego prawa w sposób systematyczny, b) dosto­sowania go do nowych warunków życia. Wpływ juryskonsultów wzrósł z chwilą, gdy August przyznał niektórym z nich przywilej, że ich responsa będą uważane za aprobowane przez cesarza. Okres czwarty: jest to okres upadku nauki prawa i znaczenia i. Przyczyną tego upad­ku był rosnący despotyzm cesarzy i rozkład społeczeństwa i państwa. Prawnicy zaniedbują studia w pogoni za zyskiem. Cesarz Justynian, pragnąc udostępnić społeczeństwu prace daw­nych znakomitych prawników oraz dostosować prawo zawarte w tych dziełach do współczesnych

349

Izyda

warunków, nakazał sporządzenie usystematyzo­wanego zbioru zrewidowanych (a w razie po­trzeby przeredagowanych) fragmentów z dziel rzymskich juryskonsultów, nazwanego Digesta i wcielił ten zbiór do swej kodyfikacji. Wśród najsławniejszych jurystów, których działalność wywarła bardzo silny wpływ na prawo rzymskie, należy wymienić: Gajusa, Paulusa, Papiniana, Ulpiana i Modestinusa.

lus łac. 1. w znaczeniu" obiektywnym norma prawna kierująca postępowaniem człowieka albo ogół tych norm bez względu na zrOdło, z któ­rego pochodzą. 2. pewna dziedzina prawa (np. »'. publicum, privatum) lub wyjątkowa norma prawna O", singulare). 3. formuła prawna mająca zastosowanie w procesie. 4. w znaczeniu su­biektywnym uprawnienie przysługujące danej osobie. 5. pierwsze stadium w zwyczajnym procesie cywilnym. 6. trybunał urzędnika wy­mierzającego sprawiedliwość.

ius imaginum łac. przywilej posiadania masek woskowych swoich przodków (zob. imagines). Przysługiwał on jedynie tym rodom rzymskim, których członkowie piastowali już urzędy ku-rulne.

lustinianopolis zob. Koptos.

lustinianus zob. Justynian.

lustinus zob. Justyn.

lustitia mit. bóstwo rzymskie,, uosobienie spra­wiedliwości, odpowiadające greckiej Dike. /. była przedstawiana jako kobieta w długiej szacie, trzymająca w prawej ręce wagę, lewą ręką wsparta na włóczni.

iustftfum łac. zawieszenie na pewien czas działalności sądów, skarbu państwa, senatu i nor­malnej działalności innych organów admini­stracji państwowej oraz niektórych przedsię­biorstw prywatnych (np. sklepów). Zarządzali je w chwili niebezpieczeństwa zagrażającego pań­stwu najwyżsi urzędnicy rzymscy w porozumie­niu z senatem. W czasie i. nie można było także uchwalać żadnych ustaw. I. mogło być zarzą­dzane także z okazji święta lub żałoby pań­stwowej.

luturna mit. nimfa źródła w Lacjum o tej sa­mej nazwie, siostra Tumusa, króla Rutulów. Świątynia jej znajdowała się w Rzymie w IX dzielnicy; składano tam ofiary i odprawiano modły w razie suszy.

Iiivavum dziś Salzburg; miasto w Noricum, dawna rezydencja królów noryckich, stolica pro­wincji rzymskiej.

Iuvenalis zob. Juwenalis.

Iuvencus (Yettius Aquillus I.) kapłan hiszpań­ski (IV w. n.e.), autor poematów na tematy biblijne, pisanych wierszem epickim i stylem poetów rzymskich.

Iuventas (później lwentus) mit. rzymska bo­gini młodości, opiekowała się głównie młodzieżą męską; od M w. p.n-e. utożsamiana z grecką Hebe.

loyentii ród rzymski pochodzący z Tuskulum, skąd przybył do Rzymu na początku IV w. p.n.e. 1. Titus Imentius Tkalna, zginął w r. 197 p.n.e. w wojnie z Galami. 2. Caius I. Labeo, również zginął w tym samym roku w wojnie galickiej. 3. Manius 1. Thalna, konsul w r. 163 p.n.e., podbił Korsykę. 4. Marcus I. Lalera-nensis, prawdopodobnie brał udział w wojnie z Mitrydatesem, był kwestorem, występował przeciw Cezarowi i jego ustawie rolnej; w r. 55 p.n.e. ubiegał się o edylat kurulny. Nie uzys­kawszy tego urzędu oskarżył swego współkan-dydata, Plancjusza o stosowanie niedozwolonych środków przy ubieganiu się o wybór. Obronę Plancjusza przeprowadził skutecznie Cyceron. /. piastował urząd pretora w r. 51, później augura; po śmierci Cezara był legatem Lepidusa w Hiszpanii; usiłował wraz z namiestnikiem Galii Munacjuszem Plankusem bronić Lepidusa przed Antoniuszem. Widząc zwycięstwo Anto­niusza, wiemy swym -poglądom republikańskim, popełnił samobójstwo. 5. Publius L Celsus, zob. Celsus 4, 5.

lynks mit. córka Pana i nimfy Echo lub Pejto, prawdopodobnie rozkochała w sobie Zeusa, za co została przez Herę zamieniona w ptaka o tej samej nazwie. Jazon za radą Afrodyty miał chwycić ptaka w zaczarowane koło, aby zdobyć miłość Medei. Odtąd wyraz iynks nabrał znaczenia miłosnego wabika.

Izeusz zob. Isajos.

Izokrates zob. Isokrates.

Izyda (Isis) mit. bogini egipska, małżonka Ozyrysa, matka Horusa i Harpokratesa, utożsa­miana przez Greków z Demetrą, Persefoną, Artemidą, Seleną, Afrodytą, Hekatą, Nemesis i Tyche. Stała się u Greków wszechpotężną boginią wywierającą wpływ na całokształt życia ludzkiego na ziemi. Kult /. u Greków datuje się od czasów synkretyzmu religijnego w okresie hellenistycznym (m/IIw. p.n.e.). W Rzymie triumwirowie planowali budowę pierwszej świą-

Izydor

350

Izydor

tyni /. w r. 43 p.n.e., wybudował ją Kaligula na Polu Marsowym (Isis Campensis).

Izydor (gr. IsIdSros, łac. Isidorus) 1. I. z Charaks nad Tygrysem (I w. n.e.), geograf grecki, autor zachowanej pracy pt. Stathmój Parthikó] (Stacje partyjskie); wymierzył on odległość od Mezopotamii do Araćhozji. 2. /. z Sewilli (VI/ /VII w. n.e.), urodzony w Cartagena, od r. 602 n.e. biskup Sewilli, autor wielu dzieł teologicz­nych, historycznych, gramatycznych i antykwa­rycznych. Bardzo ważne jest dla nas dzieło Originum sive etymologwum libri XX, rodzaj encyklopedii zawierającej szereg ważnych i cen­nych wiadomości o starożytności, zwłaszcza rzymskiej. Autor czerpał je przeważnie z zacho­wanych źródeł starożytnych. Inne pismo, pt. De differentiis sive proprietate yerborum (O róż­nicach i właściwościach wyrazów), stanowi wyciąg ze starożytnych gramatyk. /. zmarł w r.636.

J

Jacetanowie (lacetani) lud mieszkający w pół-nocno-wschodniej części Hispania Tarraconensis, u stóp Pirenejów, na terytoriach dzisiejszej Katalonii.

Jakchos mit. 1. syn Demetry czczony wraz z matką w misteriach eleuzyńskich. 2. syn Persefony, utożsamiany przez orfików z trac­kim Zagrcusem i frygijskim Sabazjosem. 3. syn Dionizosa i nimfy Aury, często utożsamiany z Dionizosem.

Jaksartes (łac. Iwcartes, gr. JaksdrtSs) dziś Syr-Daria; duża rzeka w starożytnej Scytii, wy­pływająca z gór Imaus Scythicus, wpadała do eziora Oxianus Lacus (dziś Morze Aralskie). Na krótkim odcinku stanowiła granicę między Scytią a Sogdianą. Starożytni często utożsamiali ją z rzeką Tanais lub Oxus sądząc, że wpada ona do Morza Kaspijskiego. J. stanowiła gra­nicę między Europą i Azją, jak również granicę państwa Cyrusa.

Jałemos mit. syn Anollina i Kalliope, wg nie­których wersji — brat Hymenajosa i Orfeusza. W pieśniach nazwanych od jego imienia jałemoj opiewano jego przedwczesną śmierć. Powstanie mitu tłumaczy się stworzeniem postaci J. od niezrozumiałej, starożytnej nazwy pieśni.

Jałinenos mit. syn Aresa i Astyoche, pano­wał wraz z bratem Askalafosem w beockim Or-chomenos i na czele 30 statków brał udział w wyprawie trojańskiej.

Jałysos¹ mil. syn Kerkafosa, brat Lindosa i Kamejrosa, heros-eponim miasta Jałysos na Rodos; słynny był w starożytności przedstawia­jący go obraz namalowany przez Protogenesa.

Jałysos² miasto na wyspie Rodos, należało do Doryckiego Związku Morskiego, którego ośrod­kiem była świątynia Apollina na Przylądku Triopion w pobliżu Knidos.

jamb (gr. tambos, łac. iambus) stopa wierszo­wa złożona z dwu zgłosek, krótkiej i długiej:

'"' -L. Jednostką metryczną w j. greckich jest metrum składające się z dwu stóp jambicznych, którego pierwsza zgłoska jest pod względem iloczasu obojętna (aaceps): vJ_\^_. W zwią­zku z tym w nieparzystych stopach wierszy jambicznych może występować spondej: —JL. Każda długa metrum jambicznego może ulegać rozwiązaniu na dwie krótkie. Na skutek tego j. może być rozwiązany na trybrach '-"^^, a spondej występujący w zastępstwie J. na dak­tyl -L'""-' lub anapest '-'^—. W komedii i dramacie satyrowym anapest może występo­wać również w stopach parzystych. Gatunek literacki, w jakim wiersz jambiczny był użyty, decydował o jakości i ilości dopuszczalnych zastępstw i rozwiązań. W j. może zachodzić . anaklaza, polegająca na przestawieniu elementu krótkiego z długim, w wyniku anaklazy metrum jambiczne otrzymuje postać chorijambu —'""-'—. W poezji greckiej j. były miarą bardzo często-uźywaną; występowały w liryce i w dramacie zarówno w dialogach, jak i w partiach lirycz­nych. W j. lirycznych, zwłaszcza w dramacie, częsta jest synkopa, czyli stłumienie elementu krótkiego lub obojętnego, lub też obydwu ra­zem. W wyniku tego metrum jambiczne może występować jako krety k, _'>-/_ (po stłumieniu obojętnej), bakchej —L¹-' (po stłumieniu krót­kiej), molossus —-'-_ (po stłumieniu krótkiej, gdy obojętna wypełniona jest zgłoską długą). oraz jako spondej —L (po stłumieniu obojęt­nej i krótkiej). Metrum synkopowane ma zaw­sze wartość pełnego metrum jambicznego. Po­nieważ jednostką metryczną w j. greckich jest metrum, greckie wiersze jambiczne występują w postaci dymetrów, trymetrów i tetrametrów. J., przejęte do poezji rzymskiej już przez Liwiusza Andronika, zostają dostosowane do po­siadającego wiele zgłosek długich języka łaciń­skiego. Tezy parzyste wierszy jambicznych,