Maddeleri Nasıl Niteleriz

MADDEYİ TANIYALIM
Uzayda yer kaplayan her varlığa madde denir. Çevremizde gördüğümüz, hissettiğimiz canlı, cansız her nesne maddedir. İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, masa, oyuncak, taş, su, hava, ağaç, Dünya , Ay, Güneş, toprak, kitap birer maddedir.Uzayda yer kaplamadıklarına göre ses, ısı, ışık, rüya, düşünce ve elektrik madde değildir.
MADDELERİ NASIL NİTELERİZ?
Maddeleri beş duyumuzla fark edilen özelliklerine göre niteleriz. Farklılıklarını anlarız.Maddeleri kokusundan, tadından, renginden, şeklinden, sesinden tanıyabiliriz.

Sert, saydam, esnek, sağlam, parlak, pürüzlü ya da bunların zıt anlamları ile nitelendirebiliriz.

MADDELERİN NİTELEME ÖZELLİKLERİ
SAYDAM- OPAK

Maddeler ışığı geçirip geçirmeme özelliklerine göre üç farklı şekilde nitelendirilebilir.

Saydam Maddeler : Üzerine düşen ışığı tamamen geçiren, baktığımız zaman arkasındaki nesneleri gözle görebildiğimiz maddelerdir. Örnek: Hava,temiz su, cam, bazı ince plastikler.
Yarı Saydam Maddeler: Üzerine düşen ışığın bir kısmını geçirip bir kısmını geçirmeyen maddelerdir. Örnek: buzlu cam, yağlı kağıt,derin su ve bazı plastikler.
Opak (Saydam Olmayan) Maddeler:

Üzerine düşen ışığı hiç geçirmeyen maddelerdir. Opak maddeler arkasında bulunan maddeleri göstermez.Örnek: tahta, altın, duvar, karton, demir, yün, kumaş.

Not: Bazı opak maddelerin kalınlıkları azaldıkça opaklıkları da azalır.Nasıl mı, tahta opak bir madde olmasına karşın tahtayı bir kağıt kadar inceltirsek artık tahta yarı saydam hale gelebilir.
YUMUŞAK-SERT

Kolayca şekil alabilen maddeler yumuşak maddedir. Örnek: pamuk, sünger, un

Kolayca şekil almayan maddelere sert madde denir. Sert maddeler çizilmeye de dayanıklıdır.

Örnek : taş, beton, tahta, elmas, çelik

NOT:Maddelerin sertlikleri farklıdır.Yeryüzünde en sert madde elmastır.
PARLAK-MAT

Işığı yansıtan maddeler parlak maddelerdir. Örnek: elmas, çelik , gümüş,ayna, altın.

Işığı yansıtmayan(parlak olmayan ) maddelere mat madde denir. Örnek : tahta, tebeşir, kömür, toprak.

SAĞLAM-KIRILGAN

Kolayca kırılamayan, kopmayan maddeler sağlam maddedir. Örnek : Demir, çelik, halat.

Dayanıklılığı az olan, kolayca kırılabilen maddelere kırılgan madde denir. Örnek:cam, porselen

Not:Bir maddenin sert olması sağlam olduğunu göstermez. İkisi de sert olduğu hâlde çelik kâse sağlam, porselen kase kırılgandır.
ESNEK-BERK

Kuvvet uygulandığı zaman şekilleri değişen, kuvvetin etkisi kalkınca eski halini alan maddelere esnek maddeler deriz. Esnek maddeler bükülünce kırılmazlar. Örnek : lastik, sünger.

Kolaylıkla bükülemeyen esnemeyen maddelere ise berk deriz.

Örnek: Kalem, tahta, porselen,çivi, demir çubuk
PÜRÜZLÜ-PÜRÜZSÜZ(DÜZ)

Elimizi yüzeyinde kolayca kaydırabildiğimiz maddeleri pürüzsüz (düz) olarak nitelendiririz.

Örnek : Cam,masa,kağıt,ayna,fotoğraf filmi

Elimizi yüzeyinde kaydıramadığımız maddeler ise pürüzlü maddedir. Örnek:halı, toprak, ağaç,duvar,

SUDA BATMA-YÜZME

Bazı maddeler su içersine bırakıldığında batar. Örnek : taş, demir, mermer,kum

Bazı maddeler suya bırakılınca su yüzeyinde yüzer. Örnek: zeytinyağı

Not: Maddelerin suda yüzmesi ya da batması maddenin cinsine bağlıdır, büyüklüklerine bağlı değildir. Tahtadan yapılan kocaman bir sal suda yüzerken küçük bir çay kaşığı batar.
SUYU ÇEKME- ÇEKMEME

Yağmur yağdığında bahçede fazla su birikmez. Çünkü toprak suyu çeker. Beton veya asfalt yollarda ise su birikir. Bunun nedeni beton ve asfaltın suyu çekmemesidir.

Yere su döküldüğünde yeri temizlemek için pamuklu kumaş kullanırız. Çünkü pamuklu kumaşın su çekme özelliği vardır. Yapısında naylon bulunan kumaşlar suyu çekmez. Bu nedenle şemsiye, yağmurluk gibi eşyalar naylon kumaştan yapılır. Havlu, peçete, pamuklu bez gibi maddeler suyu çeker. Çelik, plastik gibi maddeler suyu çekmez.
MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLME- ÇEKİLMEME

Demir, nikel, kobalt ve çelik gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilirken; plastik, cam, taş, tahta, alüminyum, bakır, madeni para gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilmez.

RENK –KOKU

Birçok maddenin kendine has bir rengi ve kokusu vardır

Maddeler farklı renklerde olabildiği gibi aynı renkte de olabilirler. Un, tuz, şeker farklı maddeler olmalarına rağmen beyaz renktedir. Hava, su gibi maddelerin de renksiz olduklarını söyleriz

Kolonya, sarımsak ve soğanın kokusu vardır. Tuz ve şekerin kokusu yoktur.

Not: Tanımadığımız maddeleri koklamak ve tadına bakmak doğru değildir.
Bir Maddeyi Birçok Şekilde Niteleyebilir miyiz?

Yatak, koltuk gibi eşyalarda yumuşak ve Maddeleri nitelerken ve sınıflandırırken anlaşmazlıklar yaşayabiliriz. Örneğin, cam hem saydam hem de kırılgandır. Suda batar, serttir, parlak ve pürüzsüzdür. Bu nedenle maddeleri nitelerken ve sınıflandırırken kesin sınırlar çizemeyiz. Anlaşmazlıklarda ortaya çıkan farklı düşünceleri tartışarak, akla ve bilime uygun olarak değerlendirmeliyiz.

Atatürk de kurduğu çağdaş devletin ileriye, yeniye, güzele ulaşmasını sağlamak için akıl ve bilim kurallarıyla hareket etmiştir. Atatürk’e göre bilime ve akılcılığa dayanan uygarlık yolu, toplumlar için vazgeçilmez bir yoldur. “Benim manevi mirasım bilim ve akıldır.” Sözüyle bilime ve akla verdiği önemi vurgulamıştır.


MADDELERİN KULLANIM ALANLARI
Her madde aynı özelliklere sahip değildir. Bu nedenle günlük yaşamda kullanılan eşya, alet ve makinelerin yapımında kullanılacak maddenin özelliği ön planda tutulur.

Dayanıklı tüketim malları (buzdolabı, çamaşır makinesi) sert ve uzun süre deforme olmayan demirden yapılır.

Havlu, fanila gibi eşyalar pamuklu kumaştan yapılır. Çünkü bu kumaşlar su çekme özelliğine sahiptir.

Evimizin, okulumuzun pencerelerine cam takılır. Çünkü cam, ışığı geçirir.

Bebeklerin biberonları plastikten yapılır. Çünkü plastik kolayca kırılmaz. Görmemizi kolaylaştıran gözlük camdan yapılır çünkü cam saydamdır dolayısıyla ışığı geçirir. Masa, sandalye, dolap gibi ev eşyaları tahta ve çelikten yapılır çünkü bu maddeler sert ve sağlamdır.Örneğin bir top plastik yerine demirden yapılsa oyun oynayamazdık.
MADDELER KULLANIM ALANLARINA GÖRE NASIL ADLANDIRILIR?
Madde: Çevremizde gördüğümüz hemen her şey maddedir. Hava, su, toprak, taş, kalem, silgi gibi boşlukta yer tutan ve kütlesi olan varlıkları madde olarak isimlendiririz.

Cisim, malzeme, alet ve eşya olarak adlandırdığımız her şey maddedir.

Cisim: Maddenin şekil verilmiş hâline cisim deriz. Şekil verilebilme özelliklerinden dolayı yalnızca katı maddeler cisim olabilir. Tabloda ağaç ve çelikten yapılan cisimleri inceleyiniz.

Katı maddeler
Madde	Cisim
Ağaç	Kurşun kalem, masa, tahta , cetvel, sandalye, kereste
Çelik	Tencere, kaşık, çatal, bıçak,

Not : : Eşya ve alet olan her şey aynı zamanda birer cisimdir.
EŞYA : Bir işimizde kullandığımız; evde, okulda bulunan, çantamızda taşıdığımız nesnelerdir. Giyecek, masa, sandalye, dolap gibi cisimler birer eşyadır. Eşyalar eskir ama uzun süre dayanır. Birkaç kullanımdan sonra atılmaz.

Kullandığımız eşyalar, değişik malzemeler kullanılarak yapılır.

ALET : Maddelere şekil vermek, onlar üzerinde bir iş yapmak için kullandığımız cisimlerdir. Örneğin, çekiç, makas, tornavida, toplu iğne gibi cisimler birer alettir. Aşçı, marangoz, terzi, ayakkabıcı, çiftçi gibi meslek grupları işlerini yaparken birçok alet kullanırlar.
MALZEME : Bir maddenin ya da cismin oluşmasında kullanılan birçok maddeden biri malzemedir. Örneğin, ekmek yaparken kullanılan su, un, maya, tuz birer malzemedir Malzeme olan

maddeler eşyalar gibi uzun süre dayanmaz. Kısa sürede biter ve yerine yenisi alınır. Kâğıt havlu malzemedir. Bitince yenisini alırız. Kumaş havlu ise eşyadır. Uzun süre kullanırız.

Aşağıdaki tabloyu inceleyerek öğrendiklerimizi pekiştirelim.

Varlık adı	Madde	Cisim	Eşya	Alet	Malzeme
Bardak
çatal
fırın
Kiremit
kum
sepet
masa
zeytinyağı

NOT : 1)Cisimler yapıldıkları maddenin özelliklerini taşır.

2) Cisimlerin şekil ve büyüklüğü kaybolunca kendisini oluşturan maddeye dönüşür.

MADDE NASIL İŞLENİYOR?
Maddeler çevremizde farklı şekillerde bulunurlar.Maddeler doğal,işlenmiş ya da yapay olabilirler.
DOĞAL MADDELER: insanlar tarafından değiştirilmemiş, şekilleri değiştirilmemiş maddelere doğal madde denir.İnsanlar bu maddeleri alıp değiştirebilirler.
İŞLENMİŞ MADDELER : Doğal maddelerin değiştirilerek veya üzerinde bazı işlemler yapılarak dönüştürüldüğü maddelere işlenmiş maddeler denir.Örneğin ; yaşlı bir ağacı esen oduncu,onu bir marangoza verirse, marangoz onu işler ve bir masa veya sandalye yapar.Ağaç doğal bir maddedir.Ağaçtan yapılan bir masa da işlenmiş bir maddedir.Maddenin şekil almış hali olduğu için sandalye bir cisimdir, evimizde kullandığımız bir eşyadır.
YAPAY MADDELER : İnsanların doğadaki maddelere benzeterek veya onlardan farklı olarak kullanmak için ürettikleri maddelere yapay maddeler denir.Yapay maddeleri elde etmek için doğal maddeler veya işlenmiş maddeler bir araya getirilir. Örneğin; buğday doğal bir maddedir.Buğdayın işlenmesiyle un elde edilir.Tuz, su ve un kullanılarak ekmek yapılabilir.Ekmek de bir yapay maddedir.