Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı 060402 “Mühasibat uçotu və audit”
Məhsullar, işlər və xidmətlər cari uçotda aşağıdakı qiymətlərlə qiymətləndirilə bilər
|
- həqiq istehsal maya dəyəri üzrə. Bu üsullar qiymətləndirmə fərdi sifariş üzrə məhsul buraxan, yaxud iş yerinə yetirən istehsalatda tətbiq edilir. hər bir məmulat və iş növünün həqiqi maya dəyəri onlar başa çatdıqca müəyyən edilir ki, bu da qeyd edilən qiymətləndirmədən istifadə etməyə şərait yaradır.
|
- normativ (plan) maya dəyəri üzrə. Sözü gedən qiymətləndirmə üsulu ilə ayın axırında analitik uçltda ayrıca uçotu aparılan məhsulun həqiqi maya dəyərinin normativdən (plandan) kənarlaşması müəyyən edilir. bu qiymətləndirmə üsulu təşkilatda məsrəflərin və məhsulun maya dəyəri kalkulyasiyasınını normativ metodunun tətbiq edilməsi hallarında mümkün olur.
|
- məhsullara satış qiyməti, işlərə (xidmətlərə) tarif üzrə. Bu cür üsulun istifadə edilməsi hallarınca hər hesabat dövrü qurtardıqdan sonra məhsulların (işlərin, xidmətlərin) satışı qiyməti (tarifi) ilə həqiqi maya dəyəri arasındakı fərqi hesablanılır və müəyyən edilmiş məbləğ əvvəlki üsulda olduğu kimi analitik uçotda ayrı uçota alınır.
|
- birbaşa xərc maddələri (istisar edilmiş maya dəyəri) üzrə. Sözü gedən qiymətləndirmə üsulunda bütün üstünlük xərclər bilavasitə satılmış məhsula silinir.
|
|
|
|
|
|
|
| |||
Cari uçotda normativ (plan) maya dəyərindən, yaxud satış qiymətindən istifadə edən zaman göstərilən dəyərlilər arasında əmələ gələn kənarlaşmanın (fərqin) yüklənmiş, satılmış həcminini anbarda qalan və yüklənən məhsul qalıqları arasınca müəyyən edilməsi və bölüşdürülməsi zəruriyyəti meydana çıxır.
Kənarlaşma (fərq, həqiqi maya dəyərini normativ (plan) maya dəyəri, yaxud satış qiyməti ilə müqayisə etməklə istehsalatdakı buraxılış məhsullar uyğun müəyyən edilir. onların ay ərzindən yüklənmiş (satılmış məhsulların və ayın axırına anbarda (yüklənmədə) qalan qalığı arasında bölüşdürülməsi, məhsulların ayın əvvəlinə qalan qalığı (anbarda, yükləmədə) və cari ayda buraxılan (yüklənə, satılan) məhsulların dəyərinin, həmin həcmdə normativ (plan maya dəyərinə, yaxud satış qiymətinə olan nisbəti kimi hesablanan orta faizlə yerinə yetirilir.
Hesablaşma, buraxılan ayrı-ayrı məhsul qrupları uyğun aparılır. Kənarlaşma (fərq), analitik uçotda əks etdirilən normativ (plan) maya dəyərinə, yaxud satış qiymətinə əlavə edilir. bunun nəticəsində də məhsulun həqiqi maya dəyəri müəyyən edilir. onların sintetik hesablardakı müsbət miqdarı (həqiqi maya dəyərinin normativ (plan) maya dəyərindən, yaxud satış qiymətilə dəyərindən artıq olması) adi əlavə yazılışla, əks miqdarı isə «qırmızı storno» üsulundan istifadsə etdirilir.
Məhsulun (işlərin, xidmətlərin) satışı, ƏDV artırılmaqla sərbəst buraxılış qiyməti və tariflə; ƏDV məbləği kimi artırılmaqla dövlət tərəfindən tənzimlənən topdan qiymətlə (tarif) və ƏDV daxil edilməklə dövlət pərakəndə qiymətlə yerinə yetirilir.
Sərbəst satış qiyməti, müqavilə iştirakçları yəni alıcı və satcı ilə razılaşdırılması və bu hal alqı-satqı müqaviləsində qeyd edilməlidir. Sərbəst müqavilə qiyməti zəruri hallarda nəqliyyat orqanları tərəfindən də yoxlanılmalıdır. Bütöv əhatə edilən məsələlər ümumdövlət əhəmiyyətinə malik olduğundan onlarla əlaqədar əməliyyatlar üzərində müntəzəm nəzarət təşkil olunmalıdır. Bu nəzarət bilavasitə mühasibat uçotu tərəfindən aşağdıakı kimi yerinə yetirilməklə təmin edilməlidir.
məhsulun buraxılışı və yüklənməsi uyğun ilk sənədlərin vaxtlı-vaxtında və düzgün rəsmiləşdirilməsi üzərində nəzarət etmək;
hesablaşma-ödəmə sənədlərini vaxtlı-vaxtında rəsmiləşdirmək və onların banka təqdim edildməsi üzərində müntəzəm nəzarət təşkil etəmk;
hazır məhsulların vaxtlı-vaxtında mədaxil edilməsi və alıcılara yüklənməsi, habelə saxlanması üzərində nəzarət etmək məqsədcilə onların mövcud olması və hərəkəti haqda təşkilat və müvafiq bölmə rəhbərlərini lazımi informasiyalarla təmiş etmək;
məhsul satışından olan pul vəsaitlərinin vaxtlı-vaxtında daxil olması, alıvcılarla qarşılıqlı hesablaşmanın üzləşdirilməsi üzərində nəzarət etmək.
Məhsul və onların satışı uyğun uçotun qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri də onların buraxılışının, yüklənməsinin və satışının operativ uçotunun təşkilidir. Ona isə ancaq beynəlxalq uçot standartlarına uyğun qurulan milli uçot standartlarının ihazırlanması ilə nail olamaq olar.
Dostları ilə paylaş:
