Magistratura məRKƏZİ BƏDƏlova əfsanə adiL

Diaqram 2. İqtisadi fəaliyyət növləri üzrə ÜDM-in strukturu (%-lə)⁴

İqtisadi artımın intensiv tipinin bu formalarımı göstərməklə belə nəticəyə gəlmək olmaz ki, iqtisadi inkişafın hər hansı bir mərhələsi üçün bu formalarm hər biri səciyyəvi olub. Deməliyik ki, əgər intensiv tip fəaliyyət göstəribsə, belə şəraitdə onun formalarının hər 3-ü eyni vaxtda fəaliyyət göstərib. Ancaq belə şəraitdə onların hər hansı biri aparıcı olub. Hazırki dövrün sosial-iqtisadi inkişafına nəzər salsaq, iqtisadi tənəzzülün dərinləşdiyi bir şəraitdə iqtisadi artımın intensiv tipindən danışmaq bir qədər iqtisadi hadisələrin gedişatından kənarda olasa da göstərməliyik ki, yaxın gələcək labüd hal kimi iqtisadi artımın intensiv tipinin fondtutumlu forması üstünlüyə malik olacaqdır. Çünki texniki tərəqi müəyyən edən sahələri (bu sahələr də fondtutumludur) inkişaf etdirmədən heç cür iqtisadi artımın ekstensiv amillərindən belə səmərəli istifadə etmək olmayacaqdır.

Sonrakı mərhələ üçün iqtisadiyyatın yönümü genişləndikcə iqtisadi inkişafın fondtutumlu formasını resursqoruyucu forması əvəz edəcəkdir. İntensivləşdirmə şəraitində fondtutumlu və resursqoruyucu formalar sadəcə olaraq bir-birini əvəz etınir. Onların bir-birinə təsir dairəsi elədir ki, fondtutumlu formanın amilləri resursqoruyucu formamn amillərinə çevrilə bilər. Məsələn, buna misal olaraq göstərə bilərik ki, əsas istehsal fondların aktik hissəsini yeniləşdirməklə intensivləşdirmə intensiv inkişafın fondtutumlu forması vasitəsi ilə təmin olunurdu. Yaradılmış istehsal avadanlığmdan istifadəni yaxşılaşdırmaqla isə tətbiq olunan resurslarm hər manatından əlavə xalis məhsul əldə etmək mümkün olar. Bu da o deməkdir ki, intensiv artımın resursqoruyucu amili fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Ona görə də hər hansı konkret dövrdə qarşıya qoyulmuş vəzifələrin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar iqtisadi artımın intensiv tipinin formalarmm bir-biri üçün zəmin yaratdığı müşahidə etınək olar.