Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda Məmmədov Vüsal Məhəbbət oğlu

Göstəricilər	2005	2010	2012	2013	2014
2015
Cəmi xarici investisiya qoyuluşları	4893,2	8247,8	10314,0	10540,9	11697,7	10719,1
O cümlədən:
1). Maliyyə kreditləri	698,4	3405,9	3135,5	2655,8	1880,6	2210,2
2). Birbaşa investisiya-lar	4030,4	3614,9	5382,3	5976,2	8049,2	7483,1
onlardan:
a) neft sektoruna	3799,9	2955,3	4287,8	4935,2	6730,7	6622,7
b) qeyri-neft sektoruna	230,5	659,6	1094,5	1041,0	1318,5	860,4
3). Neft bonusu	1,0	2,0	2,0	2,4	17,0	2,0
4). Digər investisiyalar	163,4	1225,0	1794,2	1906,5	1750,9	1023,8

2.2.4. saylı cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi, ölkə iqtisadiyyatına yönəldilən xarici investisiya qoyuluşlarının həcmi 2015-ci il istisna olmaqla müsbət dinamika nümayiş etdirir. Aydındır ki, belə bir vəziyyət manatın devalivasiyası və ölkəyə daxil olan valyuta kütləsinin azalması ilə əlaqədar ola bilər. Xüsusi vurğulamaq yerinə düşər ki, 2015-ci ildə maliyyə mənbələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyaların həcmi 15957,0 mln.manat təşkil etmişdir ki, bunun da 43,4%-i sənayenin, 13,9%-i nəqliyyatın, 2,1%-i kənd təsərrüfatının, 3,3%-i ticarətin, 0,9%-i rabitənin, 6,7%-i dövlət idarəetməsinin, 12,6%-i tikintinin, 2,9%-i təhsilin, 14,1%-i digər sahələrin payına düşür. Bütövlükdə ölkə iqtisadiyatı üzrə əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlərin cari qiymətlərlə həcmi 2005-ci ildə 5769,9 mln.manat, 2010-cu ildə 9905,7 mln.manat, 2012-ci ildə 15407,3 mln.manat, 2013-cü ildə 17850,8 mln.manat, 2014-cü ildə 17618,6 mln.manat təşkil etmişdirsə, bu göstərici 2015-ci ildə 15957,0 mln.manata bərabər olmuşdur. Maliyyə mənbələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyanın həcminə baxdıqda aşağıdakı iqtisadi mənzərə yaranır.

Cədvəl 2.2.5.

Maliyyə mənbələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyanın təhlili və qiymətləndirilməsi (mln.manatla)

Göstəricilər	2015
I. Maliyyə mənbələri üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisyanın həcmi	15957,0
O cümlədən:
1.Müəssisə və təşkilatların öz vəsaitləri	13786,8
2. Bank kreditləri	845,7
3.Büdcə vəsaitləri	351,1
4. Büdcədənkənar fondların vəsaitləri	47,9
5. Əhalinin şəxsi vəsaiti	654,2
6. Digər vəsaitlər	271,3

2.2.5. saylı cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi, 2015-ci ildə müəssisə və təşkilatların öz vəsaitləri hesabına əsas kapitala yönəltdikləri sərmayənin həcmi 13786,8 mln.manat, bank kreditləri hesabına 845,7 mln.manat, büdcə vəsaitləri hesabına 351,1 mln.manat, əhalinin şəxsi vəsaitləri hesabına 654,2 mln.manat, digər vəsaitlər hesabına isə 271,3 mln.manat təşkil etmişdir.

Praktikada, bir qayda olaraq investisiya layihələrinin müxtəlif variantlarının seçilməsində müxtəlif mənbələr hesabına maliyyələşdirilmə müstəsna rol oynayır. Bu istiqamətdə hesablama aparılması üçün elə bir optimal model işlənilib hazırlanır ki, həmin model əsasında müəssisə və firmalar layihənin bütün mümkün maliyyələşdirilməsi mənbələrini müəyyən edir.
max M_D = (2.1.)
Məhdudiyyət şərtləri kimi bütün maliyyələşdirmə mənbələrinin məhdudluğu götürülür:
KQ^k ≤ C^k

KQ^d ≤ C^d

KQ^t ≤

KQ^x ≤ C^x

K ≤ (2.2.)
Hansı ki, KQ^k + KQ^d + KQ^t + KQ^x + KQ = KQ (2.3.)
I_t = (2.4.)
KQ_t = (2.5.)
D_t = (2.6.)

L_t = (2.7.)

Mt = (Dt – Xt) (1-Vt) (2.8.)

burada, KQ – bank kreditləri hesabına cəlb edilmiş investisiyaların həcmini, KQ^d – qiymətli kağızların təkrar emissiyası zamanı investisiyanın məbləğini, - t ilində tərəfdaş müəssisələrin vəsaitləri hesabına investisiya qoyuluşlarını, - tərəfdaş müəssisələrin vəsaitləri hesabına layihəyə investisiya qoyuluşlarını, KQ – layihənin həyata keçrilməsi üçün lazım olan investisiyaların ümumi həcmini, C^k,C^d, - bank kreditləri, qiymətli kağızlar buraxılış müəssisənin xüsusi vəsaitləri və tərəfdaş müəssisələrin xüsusi vəsaitlərinin mümkün kəmiyyətləri üzrə məhdudiyyətləri, DT_t – t ilində dividentlərin verilmə tarixlərini, m – kreditlərin ödəmə müddətini göstərir.

İnvestisiya layihələrinin maliyyələşmə mənbələrinin çoxluğu və müxtəlifliyi şəraitində qeyd olunan göstəricilər sistemindən istifadə etməklə maliyyələşmə mənböələrinin daha səmərəli variantlarının seçilməsi mümkün olur. Bu metodika yeni istifadəyə verilən tikinti obyektlərinə yönəldilən investisiyanın mövcud şəraitə uyğun olaraq hər bir mərhələdə daha səmərəli maliyyələşdirmə mənbələrini aşkar etməyə imkan verir.